Mundarija kirish
Yüklə 333,95 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Foydalanilgan adabiyotlar
|
MUNDARIJA
Kirish Matematikaning hosilalar va differensiallarni hisoblash, ularning xossalarini oʻrganish hamda funksiyalarni tekshirishga tatbiq qilish bilan shugʻullanadigan boʻlimi. Differnsial hisobning vujudga kelishidagi dastlabki ishlar egri chiziqqa urinma oʻtkazish masalasini yechishda Ferma, René Descartes va boshqa matematiklar tomonidan qilingan. Nyuton va Gottfried Leibniz oʻzlaridan avvalgi matematiklarning bu boradagi ishlarini nihoyasiga yetkazdilar. Hosilalar bilan bogʻliq bir necha tushunchalar qadimdan maʼlum boʻlgan boʻlsa ham, ularning hozirgi holini fanga kiritgan deb Nyuton (1643-1727) va Gottfried Leibniz (1646-1716) tilga olinadi. Ular mustaqil ravishda (bir-biridan alohida) differensial hisob va hosilalar haqida yozishgan. Ular qoʻshgan eng katta hissa boʻlsa integral hisob bilan differensial hisob orasidagi bogʻlanishni koʻrsatib berish boʻlgan. Ikkalasi Isaak Barrov (1630-1677), Rene Dekartes (1596-1650), Christiaan Huygens (1629-1695), Blaise Pascal (1623-1662) va John Wallis (1616-1703) kabi matematiklar ishiga tayanishgan. Hosilaning birinchi rivojlatirgan odam deb Barrov tilga olinadi, ammo Nyuton va Leibniz hosila tarixidagu eng muhim shaxslardir. Chunki ularning hissasi eng katta boʻlgan. Nyuton differnsial hisbodan nazariy fizikda birinchi qoʻllangan, Liebniz boʻlsa hozirda ishlatiladigan belgilashlarning katta qismini ishlab chiqqan. Hosilalar koʻp maqsadlarda ishlatilinadi. Hosilada funksiyaning turli qiymatlarida oʻzgarish tezligini oʻrganishda keng qoʻllaniladi. Yana hosilalar yordamida optimizatsiya masalalari yechiladi. Bunday masalalarda berilgan funksiyaning maksimum yoki minimum qiymatlari topiladi. Optimizatsiya masalalari iqtisod fanida juda keng ishlatiladi. Differensial va integral hisob bir-biri bilan chambarchas bogʻliq. Integrallar egri chiziq ostidagi yuzani va tekislik ostidagi hajmni hisoblashda qoʻl keladi. Yüklə 333,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|