Ost-Indiya kompaniyasining Angliya tashqi siyosatida tutgan o‘rni

Ost-Indiya kompaniyasining Angliya tashqi siyosatida tutgan o‘rni.
Britaniya Ost-Indiya kompaniyasiga Yelizaveta I asos solgan. Ispaniya bilan urushda qozonilgan g‘alaba va “Yengilmas armada” yakson etilganidan keyin u Sharqdan olib kelinayotgan tovarlar savdosi ustidan nazoratni qo‘lga olishga qaror qiladi.
Kompaniya uzoq vaqtlar Angliya Ost-Indiya kompaniyasi deb yuritib kelingan, XVIII asrdagina Britaniyanikiga aylangan. Uning 125 ta aksiyadorlari orasida qirolicha Yelizaveta I ham bor edi. Umumiy kapitali 72 ming funt sterlingni tashkil etgan.
Britaniya Ost-Indiya kompaniyasi
1657-yilga qadar har bir muvaffaqiyatli ekspeditsiyadan keyin daromad yoki tovarlar aksiyadorlar o‘rtasida taqsimlangan, yangi sayohat uchun esa yangidan pul tikilgan. Firma faoliyati 24 kishidan iborat kengash va general-gubernator tomonidan nazorat qilingan. U vaqtlarda inglizlar dunyodagi eng yaxshi dengizchilar hisoblangan. Shu bois Yelizaveta kompaniya muvaffaqiyat keltirishiga ishona olgan.
Jeyms Lankast
1601-yilda Ziravorlar orollariga yo‘l olgan birinchi ekspeditsiyani Jeyms Lankaster boshqargan. Navigator o‘z maqsadlariga erishgan: u bir nechta savdo bitimlarini amalga oshirgan va Bantamda savdo nuqtasini ochgan va qaytib kelganidan keyin ritsar unvonini olgan.
Lankaster tufayli Britaniyaning Ost-Indiya kompaniyasi singaga qarshi profilaktikani amalga oshirish tartibi paydo bo‘lgan dengiz xarakati.
Afsonaga ko‘ra, ser Jeyms o‘z kemasidagi dengizchilarni har kuni uch osh qoshiq limon sharbati ichishga majbur qilgan. Ko‘p o‘tmay, boshqa kemalar Lankaster ekipaji kamroq kasal bo‘lganini payqagan va xuddi shunday qilishni boshlagan. Bu odat butun flotga tarqalgan va kompaniyada xizmat qilgan dengizchilarning yana bir yutug‘iga aylangan.
Inglizlar tovarlarining aksariyat qismi mahalliy aholida qiziqish uyg‘otmagan: issiq iqlim sharoitida qalin mato va qo‘y yungi kerak emasdi. 1608-yilda britanlar birinchi marta Hindistonga yetib borgan, ammo asosan u yerdagi savdo kemalarida talonchilik qilib, qo‘lga kiritgan tovarlarni sotish bilan shug‘ullangan.
Jahongirning talabi bilan Xoukins Hindistonda qolgan va tez orada unvon olgan va uylangan. Bu haqda qiziqarli rivoyat bor: Xoukins go‘yoki faqat nasroniy ayolga turmushga chiqishga rozi bo‘lib, yashirincha ularga munosib qiz topa olmaslikka umid qilgan. Jahongir hammani hayratda qoldirib, kelinning ichidan nasroniy malika topgan, hatto sepi bilan — inglizning qochishga imkoni qolmagan.
Inglizlar mintaqada harbiy harakatlarni olib borib, Gollandiya koloniyalarini egallay boshlagan. 1811-yilda inglizlar Yava orolini egallagan va Ambronni nazorat qilgan, shuningdek, boshqa oldinlari gollandlar bilan savdo qilgan mahalliy vakillar bilan bitim tuzgan.
Gollandiya va Britaniya kompaniyasi XVIII asrdan boshlab Xitoy choyi uchun kurashgan. Xitoy hukumati yevropaliklarga juda ehtiyotkor munosabatda bo‘lgan, ularni faqat bitta port — Guanchjouga kiritgan. Hatto xitoy tilini o‘rgatish ham taqiqlangan.
Inglizlar talab yuqori bo‘lgan Xitoy tovarlarining qimmat narxidan g‘azablangan.
Noqonuniy savdo ko‘lami tez o‘sdi — u bir tonnadan boshlanib, minglab tonna bilan yakunlangan.
Xitoyliklar bu xo‘rakka tezda aldangan va imperator jamiyat xavfi ko‘lamini baholagan. Qonunlar va taqiqlarni joriy etish hech qanday samara bermagan. 1833-yili Britaniya Ost-Indiya kompaniyasining Xitoy bilan savdo monopolitatsiyasini bekor qilgan xartiya opium olib kirilishi ortishiga sabab bo‘lgan.
1774-yil 31-dekabr kuni Pugachyov qo‘zg‘oloni ishtirokchilari ustidan sud jarayoni yakunlangandi. Unda Yemilyan Pugashyov, Maksim Shigayev va boshqalarga o‘lim hukmi chiqarilgan. Pugachyov 1775-yil 21-yanvar kuni to‘rtga bo‘lib tashlash yo‘li bilan qatl etilishi kerak edi, biroq Yekaterina II insoniylik jihatidan yashirin ravishda isyonchining avvaliga boshini tanasidan judo qilishni buyurgan.
THANK YOU
Bajardi: Najmiyev.O
Tekshirdi: Elimiv.L