ÖVLƏt qt sad un vers tet mag stratura məRKƏZ Əlyazmas ı


FƏS L 3.  Respublikada dövl



Yüklə 0,59 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/6
tarix05.05.2017
ölçüsü0,59 Mb.
#16599
1   2   3   4   5   6

FƏS L 3.  Respublikada dövlət maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi və 

effektivliyinin artırılması 

3.1.  Dövlət maliyyə nəzarətinin  mövcud problemləri və onların aradan 

qaldırılması məsələləri 

 

 



 

Səmərəli  nəzarət  sisteminin  yaradılması  hər  bir  ölkədə  sosial-iqtisadi  inkişafın 

təminatının vacib ünsürlərindən biri kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu mənada, çox 

səciyyəvidir  ki,  Azərbaycanda  mükəmməl  nəzarət  sisteminin  yaradılması  və  mövcud 

nəzarət  mexanizmlərinin  bazar  iqtisadiyyatının  xüsusiyyətlərinə  uyğunlaşdırılması 

dövlət  quruculuğu  siyasətində  daim  diqqət  mərkəzində  saxlanılan  məsələlərdən  biri 

olmuşdur. 

 

Azərbaycan  Respublikasının  müstəqil,  demokratik  inkişaf  yoluna  qədəm 



qoymasından  sonra  ölkədə  həyata  keçirilən  radikal  iqtisadi  islahatlar  və  idarəetmə 

sisteminin  təkmilləşdirilməsi,  o  cümlədən  nazirlik,  komitə  və  başqa  mərkəzi  icra 

hakimiyyəti  orqanlarında  mövcud  olan  nəzarət-təftiş  qurumlarının  ləğv  olunması, 

dövlət  orqanlarına  onların  öz  səlahiyyətlərinə  aid  olmayan  yoxlamalar  aparılmasının 

qadağan edilməsi və bu istiqamətdə ardıcıl şəkildə həyata keçirilən digər məqsədyönlü 

tədbirlər  ölkədə  beynəlxalq  standartlara  cavab  verən  nəzarət  sisteminin  qurulmasına 

xidmət etmişdir. 

 

 Hələ  1996-cı  ildə  imzalanmış  « stehsal,  xidmət,  maliyyə-  kredit  fəaliyyətinə 



dövlət  nəzarətinin  qaydaya  salınması  və  əsassız  yoxlamaların  qadağan  edilməsi 

barədə»  Prezident  fərmanı  paralel  və  lüzumsuz  yoxlamaların  azaldılmasında,  iqtisadi 

subyektlərin qanuni mənafelərinin qorunmasında mühüm rol oynamışdır. 

 

Beynəlxalq  standartlara  cavab  verən  nəzarət  mexanizmini  tətbiq  etmək 



məqsədilə  «Dövlət  nəzarəti  sisteminin  təkmilləşdirilməsi  və  sahibkarlığın  inkişafı 

sahəsində  süni  maneələrin  aradan  qaldırılması  haqqında»  ulu  öndər  tərəfindən 

imzalanmış  1999-cu  il  7  yanvar  tarixli  fərman  iqtisadiyyatımızda  demokratik 

prinsiplərin bərqərar olunması baxımından müstəsna əhəmiyyət kəsb etmişdir. 

 

 «Azərbaycan Respublikasının dövlət idarəetmə sistemində islahatlar aparılması 



üzrə  Dövlət  Komissiyasının  yaradılması  haqqında»  1998-ci  il  29  dekabr  tarixli 

fərmanda    isə  islahatların  nəzərdə  tutulmuş  4  əsas  istiqamətindən  ikisi  dövlət 



 

61

xərclərinin  idarə  edilməsi  və  nəzarət  sisteminin  islahatını,  başqa  sözlə,  nəzarətin 



təkmilləşdirilməsini nəzərdə tutmuşdur. 

 

«Sahibkarlığın inkişafına mane olan müdaxilələrin qarşısının alınması haqqında» 



2002-  ci  il  28  sentyabr  tarixli  fərman  da    özəl  bölmənin  hərtərəfli  fəaliyyətinə  mane 

olan  bürokratik  əngəllərin,  qanunsuz  müdaxilələrin,  əsassız  yoxlamaların  qarşısının 

alınması istiqamətində  irəliyə atılmış bir addım olmuşdur. 

Qeyd  olunan    fərmanlar  ölkədə  maliyyə  nəzarətini  bazar  iqtisadiyyatı  şəraitinə 

uyğunlaşdırmağa,  maliyyə  nəzarətinin  ağırlıq  mərkəzini  dövlət  büdcəsi  gəlirlərinin 

formalaşmasına  və  xərclərin  səmərəliliyinin  yüksəldilməsinə,  maliyyə  nəzarətinin 

korrupsiya  alətinə  çevirən  əngəllərdən  azad  edilməsinə,  sahibkarlıq  fəaliyyətinin 

inkişafına yönəldilməsinə  istiqamətləndirdi. 

Mövcud nəzarət sisteminin təkmilləşdirilməsi və nəzarət mexanizmlərinin bazar 

iqtisadiyyatının  xüsusiyyətlərinə  uyğunlaşdırılması  istiqamətində  qəbul  olunan 

normativ  hüquqi  aktlar  sırasına  «Auditor  xidməti  haqqında»  Azərbaycan 

Respublikasının  Qanunu  (16  sentyabr  1994-cü  il),  «Hesablama  Palatası  haqqında» 

Azərbaycan Respublikasının Qanunu (2 iyul 1999-cu il), «Azərbaycan Respublikasında 

korrupsiyaya  qarsı  mubarizənin  gucləndirilməsi  haqqında»  Azərbaycan  Respublikası 

Prezidentinin fərmanını (8 iyun 2000-ci il) da  aid etmək olar.  

Bunun  da  nəticəsində  Azərbaycanda  beynəlxalq  tələblərə  cavab  verə  biləcək 

nəzarət sisteminin əsası qoyulmuşdur. Başqa sözlə, bir tərəfdən, nəzarətedici orqanların 

sayının azaldıldığı və səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırıldığı halda, digər tərəfdən də sivil 

nəzarət institutlarına geniş yer verilmiş, onların inkişafına nail olunmuşdur.

  

Ə



yani  bir  misal  kimi,  göstərmək  olar  ki,  cəmiyyətin  demokratikliyinin 

meyarlarından biri kimi qiymətləndirilən və müstəqil, qərəzsiz nəzarət forması sayılan 

audit  Azərbaycanda  beynəlxalq  standartlar  baxımından  artıq  bərqərar  olmuşdur  və 

iqtisadi həyatda öz mövqeyini durmadan möhkəmləndirir. 

Eləcə  də    əsas  vəzifəsi  dövlət  büdcəsinin  gəlir  və  xərclərinin  icrasına  nəzarəti 

həyata keçirmək olan və konstitusion əsaslarla kənar dövlət maliyyə nəzarətini həyata 

keçirən Azərbaycan Respublikası Hesablama Palatası yaradıldı. 

Hesablama Palatası Azərbaycanın Ali Audit  nstitutu olmaqla dövlət maliyyəsinə 

nəzarəti həyata keçirən xüsüsi orqandır. Nəzarətin həyata keçirilməsində məqsəd dövlət 


 

62

təmayüllü  vəsaitlərin  xərclənməsi,  dövlət  əmlakının  istifadəsi,  yaxud  özəlləşdirilməsi 



zamanı  səmərəlliliyin  və  dürüstlüyün  təmin  edilməsi,  bu  vəsaitlərin  dövlət  büdcəsinə 

daxil olmasını izləmək, həmçinin ictimai hesabatlılığın, şəffaflığın həyata keçirilməsi, 

beləliklə də kənaraçıxmaların xüsusən də korrupsiyanın qarşısının alınmasıdır.  

Hesablama  Palatası  Azərbaycan  Respublikası  Konstitusiyasının  tələbi  olaraq 

Milli  Məclis  tərəfindən  yaradılıb  (M  a  d  d  ə  9  2:  Azərbaycan  Respublikasının  Milli 

Məclisi öz iş qaydasını müəyyən edir və Milli Məclisin müvafiq orqanlarını yaradır, o 

cümlədən  öz  sədrini  və  onun  müavinlərini  seçir,  daimi  və  başqa  komissiyalar  təşkil 

edir, Hesablama Palatası yaradır).  

Maliyyə şəffaflığının təmin edilməsi, nəzarətin müasir dövrün tələblərinə uyğun 

qurulması  istiqamətində  əsaslı  işlər  görülsədə,  müəyyən  problemlər  və 

çatışmamazlıqlar  da  mövcuddur  ki,  onların  aradan  qaldırılması  ümumi  işin  xeyrinə 

olardı. 


Müasir  şəraitdə  maliyyə  nəzarəti  sferasında    mövcud  olan    əsas  problemlərdən 

biri  maliyyə  nəzarəti  üzrə  vahid  qanunvericilik  aktının  və  ya  vahid  konsepsiyanın 

olmamasıdır.  

Resbulikada “Maliyyə nəzarəti haqqında” qanunun qəbulu  maliyyə nəzarətinin 

nəticəliliyini, şəffaflığını və aşkarlığını, obyektivliyini və səriştəliliyini,  müstəqilliyini 

və  təsirliliyini,  iqtisadi  inkişafa  və  təhlükəsizliyə  təminatının  əsas  istiqamətlərini, 

maliyyə  nəzarətinin  hüdudları,  forma  və  metodları,  nəzarət  qurumlarının  hüquqi 

statusu, maliyyə nəzarəti orqanları ilə digər dövlət idarəetmə orqanlarının əlaqələrinin 

təkmilləşdirilməsini,  maliyyə  nəzarəti  sahəsində  maraqların  toqquşmasının  qarşısının 

alınmasını,  habelə  nəzarət  qurumlarının  fəaliyyətlərinin  iqtisadi  mexanizmlərini 

müəyyən edəcəkdir. 

Maliyyə  nəzarəti  sisteminin  effektiv  fəaliyyətinin  əsas  problemlərindən  biri  də 

maliyyə-büdcə  qanunvericiliyinin  pozulmasına  görə  adekvat  tədbirlərin  kifayət  qədər 

yumşaq  olmasıdır.  Təsadüfi  deyildir  ki,  məhz  bunları  nəzərə  alaraq  Hesablama 

Palatasının  sədri  V.Gülməmmədov  maliyyə-büdcə  qanunvericiliyinin  pozulmasına 

qarşı  inzibati  tədbirlərin  gücləndirilməsini  zəruri  hesab  edir.  Palatanın  sədri  bunun 

zəruriliyini  sadə  bir  nümunə  ilə  göstərir:  Azərbaycan  Respublikası  nzibati  Xətalar 

Məcəlləsində dövlət rüsumunun düzgün tutulmaması və ya dövlət büdcəsinə vaxtında 



 

63

və  tam  ödənilməməsinə  görə  vəzifəli  şəxslər  cəmi  90,0  manatadək  cərimə  edilir. 



Halbuki,  məsələn,  Qazaxıstanın  nzibati  Xətalar  Məcəlləsində  yuxarıda  adıçəkilən 

qanunvericiliyin hər bir tələbinin pozulması hallarına görə ayrı-ayrılıqda inzibati cəza 

nəzərdə tutulmuşdur. Bunları nəzərə alaraq Hesablama Palatası hesab edir ki, maliyyə-

büdcə  qanunvericiliyinin  pozulmasına  qarşı  inzibati  tədbirlər  genişləndirilməli  və 

gücləndirilməli, cərimələrin məbləği dəfələrlə artırılmalıdır.  Bütün bu tədbirlər dövlət 

vəsaitlərindən  istifadənin  səmərəliliyinin  artırılmasına,  şəffaflığın  və  hesablılığının 

təmin  edilməsinə,  maliyyə  inzibatçılığının  güclənməsinə  və  korrupsiya  ilə  daha 

səmərəli mübarizəyə xidmət etmiş olar. 

Müasir  şəraitdə  nəzarət-maliyyə  mexanizminin  təşkilinin  ən  vacib 

problemləridən  digəri  isə  müstəqil  audit  institutu  ilə  dövlət  maliyyə  nəzarəti  arasında 

qarşılıqlı  əlaqənin  qurulması  və  onun  beynəlxalq  təcrübəyə  əsasən  təşkilinin  təmin 

edilməsidir. 

Maliyyə nəzarəti sahəsində mövcud olan problem və çatışmamazlıqların sırasına 

həmçinin  maliyyə  nəzarəti  orqanları  üçün  qanunvericiliklə  təsdiqlənmiş    nəzarətin 

aparılmasının  vahid  norma,  standart  və  qaydalarının  hazırlanmamasını,    nəzarət 

orqanları  üçün  kadr  hazırlığının  qənaətbəxş  olmamasını  və  sairəni  aid  etmək            

olar.  

Qeyd  etdiyimiz  təşkilati-struktur  məsələlərin  vaxtında  həllindən,  nəzarətin 



hüquqi və təşkilati strukturunun təkmilləşdirilməsindən, elmi tədqiqatların nəticələrinin 

uğurlu tətbiqindən dövlət maliyyə nəzarətinin vahid və effektiv sisteminin  qurulması 

və  fəaliyyəti,  eləcə  də  bütövlükdə  dövlətin  uğurlu  iqtisadi  siyasəti  bilavasitə         

asılıdır. 

 

 

 



 

 

 



 

 

64

3.2. Azərbaycanda  dövlət maliyyə nəzarətinin  müasir tələblər səviyyəsində 



qurulması və effektivliyinin artırılması 

 

 



 Respublikamızda  dərin  sosial-iqtisadi  dəyişikliklərin  getdiyi,  büdcə  və  vergi 

intizamının  möhkəmləndirilməsinin  dövlət  siyasətində  üstünlük  təşkil  etdiyi,  azad  və 

sosialyönümlü  vətəndaş  cəmiyyətinin  bərqərar  olduğu  indiki  şəraitdə  maliyyə 

nəzarətinin  rolu  və  əhəmiyyəti  ikiqat  artır.  Bu  mənada  heç  də  təsadüfi  deyildir  ki, 

dövlət  maliyyə  nəzarəti  sisteminin  müasir  tələblər  səviyyəsində  qurulması  və  onun  

effektivliyinin artırılması dövlət quruculuğunun  əsas istiqamətindən biri kimi qarşıya 

qoyulmuşdur.  

Azərbaycan  Respublikasının  müstəqil,  demokratik  inkişaf  yoluna  qədəm 

qoymasından  sonra  ölkədə  həyata  keçirilən  radikal  iqtisadi  islahatlar  və  idarəetmə 

sisteminin  təkmilləşdirilməsi,  xəzinədarlıq  sisteminin  yaradılması,  nazirlik,  komitə  və 

başqa  mərkəzi  icra  hakimiyyəti  orqanlarında  mövcud  olan  nəzarət-təftiş  qurumlarının 

ləğv olunması, dövlət orqanlarına onların öz səlahiyyətlərinə aid olmayan  yoxlamalar 

aparılmasının qadağan edilməsi və bu istiqamətdə ardıcıl şəkildə həyata keçirilən digər 

məqsədyönlü  tədbirlər  ölkədə  beynəlxalq  standartlara  cavab  verən  maliyyə  nəzarəti 

sisteminin qurulmasını zərurətə çevirdi. 

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi, hər şeydən 

ə

vvəl auditor xidmətinin ən müasir mexanizmlərinin təşkilini və fəaliyyət göstərməsini, 



nəzarət sisteminin əlaqələndirilməsini və təsir gücünün artırılmasını və sairəni nəzərdə 

tutur. 


 Təəssüflə  qeyd  olunmalıdır  ki,  respublikada  auditin  təşkili  və  aparılması 

sahəsində  əsaslı  işlər  aparılmasına  və  bir  sıra  problemlərin  həll  olunmasına  ehtiyac 

vardır.  

Yüksək səviyyədə inkişaf etmiş dünya ölkələrinin təcrübəsi də göstərir ki, burada  

icra olunan bütün layihələr auditor nəzarətindən keçməklə həyata vəsiqə alır. Bir qayda 

olaraq qeyd olunan ölkələrdə icrası nəzərdə tutulan dövlət proqramları üzrə layihələrdə 

bu  məqsədlə  ayrılmış  vəsaitin  1-2  faizi  nəzarət  tədbirlərinin  icra  olunmasına  sərf 

olunur. 


 

65

Respublikamızın idarə və müəssisələrində icra olunan təsərrüfat əməliyyatlarının 



qanunvericilik tələblərinə uyğun olmasını, onların şəffaflığını və dəqiqliyini təmin edən 

müstəqil nəzarət forması olan auditin geniş tətbiq olunması vacib şərtdir. Ümumiyyətlə 

bunu normal hal hesab etmək olmaz ki, Azərbaycan Respublikasının «Audit xidmətinin 

təşkili»  haqqında  qanununda  belə  respublikada  fəaliyyət  göstərən  şirkət  və  birliklərin 

illik  auditor  yoxlamasından  keçməsinə    dair  qayda  müəyyən  olunmamışdır.  Həmin 

qanunda daxili auditin təşkili prinsipləri və onun mühüm müəssisədaxili iqtisadi nəza-

rət forması olduğu müəyyən olunmamışdır. 

Göstərilənləri nəzərə alaraq hesab edirik ki, respublikamızda bazar iqtisadiyyatı 

münasibətlərinin  əsaslı  şəkildə  genişlənməsi  və  iqtisadi  islahatların  həyata  keçirildiyi 

şə

raitdə  iqtisadi  nəzarətin  və  bu  əsasda  audit  nəzarətinin  hərtərəfli  inkişafı  və 



genişlənməsi çox vacib amildir. 

Maliyyə  nəzarətinin  gələcək  inkişafı,  onun  səmərəliliyi  xeyli  dərəcədə  dövlətin 

qanunvericilik bazasının zamanın tələbinə uyğun təkmilləşdirilməsindən də  bilavasitə 

asılıdır. Maliyyə nəzarətini tənzimləyən normativ-hüquqi baza bu nəzarəti demokratik 

dövlətə xas olan keyfiyyətcə yeni səviyyəyə keçirməyi təmin etməlidir. 

«Maliyyə  nəzarəti  haqqında»  qanun  layihəsinin,    “Şəffaflığın  artırılması  və 

korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Milli Strategiya” və digər normativ hüquqi sənədlərin 

hazırlanması və qəbul olunması onu göstərir ki, Azərbaycan dövləti tərəfindən ölkədə 

maliyyə  nəzarətini  tənzimləyən  normativ-hüquqi  bazanın  hazırlanmasına  və    maliyyə 

şə

ffaflığının təmin olunmasına böyük əhəmiyyət verilir. 



Qeyd  edək  ki,  bu  sahədə  yüksək  təcrübəyə  malik  olan  Avropa  ölkələrinin 

təcrübəsi  öyrənilərək,  qanunvericilik  aktlarının    tətbiqi  prinsipləri,  işlənməsi 

mexanizimləri müəyyən edilmişdir. Həmçinin qanun layihələrində bütövlükdə Avropa 

ölkələrinin  təcrübəsinin  tətbiqinin  mümkünsüz  olduğunu    nəzərə  alaraq,  Azərbaycan 

reallıqları da nəzərə alınmışdır. 

Onu  da    qeyd  etmək  lazımdır  ki,  maliyyə  fəaliyyətinin  qanuniliyini, 

səmərəliliyini  və  məqsədəmüvafiqliyini  təmin  etmək  məqsədilə  ölkədə  maliyyə 

nəzarəti sahəsində həyata keçirilən iqtisadi islahatlar və dövlət quruculuğu çərçivəsində 

dəyişikliklər  aparılmışdır.  Bir  tərəfdən  mövcud  nəzarət  orqanları  ləğv  edilmiş,  digər 


 

66

tərəfdən  isə  bazar  iqtisadiyyatı  tələblərini  özündə  ehtiva  edən  yeni  qurumlar  və 



fəaliyyət sahələri təşəkkül tapmış, dövlət maliyyə nəzarəti gücləndirilmişdir. 

Bu  orqanlara  misal  olaraq  parlament  yanında  Hesablama  Palatasını,  Auditorlar 

Palatasını, müstəqil auditor şirkətlərini və sairəni göstərmək olar. 

Azərbaycan  Respublikası  dövlət  büdcəsinin  təsdiq  edilməsi  və  onun  icrasına 

nəzarət  üzrə  Azərbaycan  Respublikası  Milli  Məclisinin  səlahiyyətlərinin  həyata 

keçirilməsinə  kömək  etmək  Hesablama  Palatasınının  fəaliyyətinin  əsasını  təşkil        

edir.  

Hesablama  Palatası  dövlət  mülkiyyəti  və  pul  vəsaitləri  üzərində  nəzarət  aparır. 



Nəzarət  bütün  hüquqi  şəxsləri,  o  cümlədən  dövlət  büdcədənkənar  fondlarını, 

Azərbaycan  Respublikası  Milli  Bankını,  yerli  idarəetmə  orqanlarını,  kommersiya 

banklarını, sığorta firmalarını və başqa kommersiya və qeyri-kommersiya təşkilatlarını 

ə

hatə edir. 



Respublikada son dövrlərdə dövlət maliyyə nəzarəti orqanlarının strukturunun və 

fəaliyyətlərinin  təkmilləşdirilməsinə  də  böyük  əhəmiyyət  verilir.  Azərbaycan 

Respublikası  Prezidentinin  “Azərbaycan  Respublikası  Maliyyə  Nazirliyinin 

fəaliyyətinin  təkmilləşdirilməsi  tədbirləri  haqqında”  09  fevral  2009-cu  il  tarixli  48 

nömrəli  Fərmanı ilə Maliyyə Nazirliyinin tərkibində bir sıra yeni nəzarət strukturları, 

məsələn,  Dövlət  Xəzinədarlığı  Agentliyi,  Dövlət  Maliyyə  Nəzarəti  Xidməti,  Dövlət 

Borcunun  darə  Edilməsi  Agentliyi,  Dövlət  Sığorta  Nəzarəti  Xidməti  və  s. 

yaradılmışdır. 

Qeyd olunan nəzarət strukturlarının yaradılmasında əsas məqsəd ildən – ilə artan 

dövlət  büdcəsi  vəsaitlərinin  və  dövlət  borcunun  idarə  edilməsi,  dövlət  xəzinədarlığı, 

dövlət  maliyyə,  əyar,  sığorta  fəaliyyəti,  mühasibat  uçotunun  təşkili  və  aparılması 

sahələrində  dövlət  nəzarətinin  və  tənzimlənməsinin  müasir  tələblərə  uyğun  təşkilinin 

təmin edilməsidir. 

Dövlət  Xəzinədarlığı  Agentliyi  dövlət  büdcəsinin  kassa  icrasını  həyata  keçirən  

və  həmin  maliyyə  əməliyyatlarının  uçotunu  aparan,  büdcə  xərcləri  üzrə  dövlətin 

adından  büdcə  təşkilatları  qarşısında  öhdəlikləri  qəbul  edən,  Azərbaycan 

Respublikasında dövlətə məxsus maliyyə vəsaitlərinin vahid mərkəzdən idarə edilməsi, 


 

67

bu vəsaitlərin daxil olması və məqsədyönlü xərclənməsi sahəsində cari nəzarəti həyata 



keçirən icra hakimiyyəti orqanıdır.   

Agentliyin  fəaliyyət  istiqamətləri  aşağıdakılardır:  büdcə  təşkilatlarının  satın 

aldığı mallara, qəbul etdiyi iş və xidmətlərə görə qabaqcadan dövlət (büdcə) öhdəlikləri 

götürür  və  bu  öhdəliklər  çərçivəsində  satınalmalardan  yaranan  kreditor  borclarının 

ödənilməsini  həyata  keçirir;  dövlət  büdcəsinin  icrasını  yerinə  yetirməklə  büdcə 

gəlirlərinin büdcəyə daxil olmasını və xərclərinin vahid büdcə təsnifatına uyğun olaraq 

ünvanlı  istifadəsini  təmin  edir;  dövlət  xəzinədarlığının  inkişafını,  vahid  xəzinə 

hesabının  idarə  edilməsini  və  bu  hesabdan  vəsaitin  silinməsinə  sərəncam  verilməsini 

təmin  edir  və  qanunvericiliklə  müəyyən  olunmuş  digər  istiqamətlərdə  fəaliyyət  

göstərir. 

Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Maliyyə Nəzarəti Xidməti 

dövlət  büdcəsinin,  o  cümlədən  məqsədli  büdcə  fondlarının  və  büdcə  təşkilatlarının 

büdcədənkənar vəsaitlərinin, habelə dövlət zəmanəti ilə alınmış kreditlərin məqsədli və 

səmərəli  xərclənməsi  üzərində  dövlət  maliyyə  nəzarətini  həyata  keçirən  bir    

qurumdur. 

Dövlət Maliyyə Nəzarəti Xidmətinin əsas fəaliyyət istiqamətləri aşağıdakılardır: 

dövlət  büdcəsinin,  o  cümlədən  məqsədli  büdcə  fondlarının  vəsaitlərinin  xərclənməsi, 

habelə  büdcə  təşkilatlarının  büdcədənkənar  əməliyyatlar  üzrə  vəsaitlərinin  əldə 

edilməsi  və  xərclənməsi  üzərində  dövlət  maliyyə  nəzarətini  həyata  keçirir;  dövlət 

zəmanəti  ilə  alınmış  və  dövlət  büdcəsinin  vəsaiti  hesabına  verilmiş  kreditlərin 

xərclənməsi  üzərində  dövlət  maliyyə  nəzarətini  həyata  keçirir;  Azərbaycan 

Respublikasında  dövlət  maliyyə  nəzarətininin  həyata  keçirilməsi  işinə  metodiki 

rəhbərlik edir, bu sahədə mövcud olan nöqsanları və neqativ halları doğuran səbəblərin 

aradan  qaldırılması  məqsədilə  mütəmadi  tədbirlər  həyata  keçirir;  qanunvericiliklə 

müəyyən olunmuş digər istiqamətlərdə fəaliyyət  göstərir. 

Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin  Dövlət Borcunun  darə Edilməsi 

Agentliyi isə qanunvericiliyə uyğun olaraq dövlət borcalmalarının həyata keçirilməsini 

təmin  edən,  vahid  xəzinə  hesabında  olan  vəsaitin  qalığını  (sərbəst  qalığı)  və  dövlət 

büdcəsinin Təminat Fondunun vəsaitlərini idarəetməyə verən  və ya idarə edən, dövlət 

qiymətli  kağızlarının  emissiyasını  həyata  keçirən,  dövlət  borcunun,  dövlət 



 

68

zəmanətlərinin  və  xarici  dövlətlərin  Azərbaycan  Respublikasına  olan  borcunun 



reyestrini aparmaq üçün yaradılmışdır. 

Maliyyə  Nazirliyinin  Dövlət  Sığorta  Xidməti  isə  Azərbaycan  Respublikasında 

sığorta  fəaliyyəti  sahəsində  dövlət  tənzimləməsini  və  nəzarətini,  sığortalıların, 

sığortaçıların  və  sığorta  bazarının  digər  peşəkar  iştirakçılarının,  habelə  bu  sahədə 

dövlətin hüquq və mənafelərinin qorunmasını təmin edən  bir strukturdur. 

Fikrimizcə, çox sahəli bir sistemi özündə ehtiva edən  maliyyə nəzarətinin ayrı-

ayrı  istiqamətlərini  təkmilləşdirməkdən  öncə  ölkəmizdə  maliyyə  nəzarəti  üzrə  vahid 

konsepsiya işlənib hazırlanmalı və bu konsepsiyada maliyyə nəzarətinin nəticəliliyinin, 

şə

ffaflığının  və  aşkarlığının,  obyektivliyinin  və  səriştəliliyinin,  müstəqilliyinin  və 



təsirliliyinin, iqtisadi inkişafa və təhlükəsizliyə təminatının əsas istiqamətləri, maliyyə 

nəzarətinin  hüdudları,  forma  və  metodları,  nəzarət  qurumlarının  hüquqi  statusu, 

maliyyə  nəzarəti  orqanları  ilə  digər  dövlət  idarəetmə  orqanlarının  əlaqələrinin 

təkmilləşdirilməsi,  maliyyə  nəzarəti  sahəsində  maraqların  toqquşmasının  qarşısının 

alınması,  habelə  nəzarət  qurumlarının  fəaliyyətinin  iqtisadi  mexanizmləri  müəyyən 

edilməlidir. 

Fikrimizcə  maliyyə  nəzarəti  sisteminin  təkmilləşdirilməsi    istiqamətində 

müəyyən digər tədbirlərin görülməsi də məqsədəuyğun olardı: 

1) Maliyyə nəzarətinin effektivlik meyarlarının hazırlanması və tətbiqi; 

2) Maliyyə nəzarətində daha geniş əhatəliliyi təmin etmək məqsədilə mütərəqqi 

seçmə prosedurlarından istifadə edilməsi; 

3)  Maliyyə  nəzarətinin  keyfiyyətinin  yüksəldilməsi  və  təsirliliyinin  təmin 

olunması;  

4)  Nəticəyə  istiqamətləndirilmiş  büdcələşdirmə  və  səmərəlilik  auditinin 

genişləndirilməsi; 

5) Maliyyə nəzarəti orqanlarının Koordinasiya Şurasının yaradılması; 

6) Nəzarət orqanlarının hesabatlılığının təkmilləşdirilməsi; 

7) Maliyyə nəzarətində informasiya texnologiyalarının tətbiqi və elektron nəzarət 

(“e-nəzarət”) sisteminin yaradılması; 

8)  Müstəqil  (kənar)  auditorların  dövlət  büdcəsi  maliyyə  nəzarətinə  cəlb 

olunması; 


 

69

9) Maliyyə nəzarəti statistikasının təşkili; 



10) Nəzarət orqanlarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi və sinxronlaşdırılması; 

11)  Peşə  fəaliyyəti  standartlarının  və  peşə  etikası  məcəlləsinin  praktikada 

tətbiqinə  dair  metodik  tövsiyələrin  hazırlanması  üzrə  işlərin  təşkili  və  onlara  riayət 

olunmasının təmin edilməsi; 

12) Dövlət orqanlarında daxili nəzarət fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi; 

13) Kadr hazırlığı sisteminin təkmilləşdirilməsi; 

14) Beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və tətbiqi. 

Beləliklə,  respublikamızda  maliyyə  nəzarətinin  tədqiqi  göstərir  ki,  maliyyə 

nəzarəti  sisteminin  müasir  dövrün  tələblərinə  uyğun  təşkili  və  təkmilləşdirilməsi 

olduqca vacibdir. 

Iqtisadi  islahatların  yeni  mərhələsinə  qədəm  qoymuş  Azərbaycanda  dövlət 

maliyyə nəzarətinin beynəlxalq tələblər səviyyəsində qurulması nəticə etibarilə dövlətin 

maliyyə  siyasətinin  müvəfəqiyyətlə  reallaşdırılmasına,  maliyyə  vəsaitlərinin  vaxtında 

dövlət fondlarına daxil olmasına,  habelə dövlət vəsaitlərindən məqsədyönlü istifadəyə 

gətirəcək, bu isə öz növbəsində sosial və iqtisadi dirçəlişə imkan verəcəkdir. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

70

NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏ

 

Respublikamızda  dərin  sosial-iqtisadi  dəyişikliklərin  getdiyi,  büdcə  və  vergi 



intizamının  möhkəmləndirilməsinin  dövlət  siyasətində  üstünlük  təşkil  etdiyi,  azad  və 

sosialyönümlü  vətəndaş  cəmiyyətinin  bərqərar  olduğu  indiki  şəraitdə  maliyyə 

nəzarətinin rolu və əhəmiyyəti ikiqat artır.  

Maliyyə  nəzarəti  dedikdə,  ölkənin  sosial-iqtisadi  inkişafı  məqsədilə  istər 

müəssisələrin,  istərsə  də  dövlətin  və  bələdiyyələrin  pul  fondlarının  təşkili, 

bölüşdürülməsi və məqsədyönlü  istifadə edilməsi üzərində nəzarət başa düşülür.  

Başqa  sözlə  ifadə  etsək,  mаliyyə  nəzarəti  –bütün  iqtisadi  subyektlər:  dövlət, 

müəssisə  və  təşkilatların  maliyyə  fəaliyyəti  üzərində  qanunverici  və  icraedici 

hakimiyyət orqanlarının nəzarətidir. Onun məqsədi dövlətin iqtisadi siyasətinin uğurla 

yerinə  yetirilməsini  təmin  etmək,  xalq  təsərrüfatının  bütün  sahələrində  maliyyə 

ehtiyatlarının formalaşması və onlardan səmərəli istifadə prosesini gerçəkləşdirməkdir. 

Ə

slində,  bütün  bunlar  maliyyənin  ümumi  vəzifələridir.  Bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində 



maliyyənin rolu son dərəcə artdığından maliyyə nəzarətinin əhəmiyyəti də hiss ediləcək 

dərəcədə yüksəlir. 

Maliyyə  nəzarəti  bir  tərəfdən  maliyyə  idarə  edilməsinin  həlledici  hissəsi,  digər 

tərəfdən maliyyə sisteminin idarə olunmasının effektliliyinin vacib şərti kimi çıxış edir. 

Maliyyə  nəzarəti  bütün  iqtisadi  prosesləri  əhatə  edir  və  bir  sıra  xüsusiyyətlərə 

malik  olur.  Ona  görə  də  maliyyə  nəzarətinin  bu  iqtisadi  proseslər  üzərindəki 

fəaliyyətini bütöv halda öyrənmək çox çətindir və maliyyə nəzarətini daha aydın başa 

düşmək üçün təsnifləşdirmə aparılır. 

 

Maliyyə nəzarəti əsasən  iki formada aparılır: 



-

 

Dövlət maliyyə nəzarəti; 



-

 

Qeyri-dövlət maliyyə nəzarəti. 



Dövlət  maliyyə  nəzarəti  maliyyə  siyasətinin  həyata  keçirilməsini  təmin  etməklə 

dövlətin 

maliyyə 

ehtiyatlarının 

idarə 

edilməsinin 



məqsədəuyğunluğundan 

kənarlaşmaların  vaxtında  müəyyən  olunması  və  nöqsanların  aradan  qaldırılmasına 

istiqamətlənir.  Bu  nəzarət  forması  bütün  səviyyələrdə  büdcələrin,  büdcədənkənar 


 

71

fondların tərtibi, bağlanması, icrası prosesinə, müəssisə, idarə və təşkilatların, bankların 



və digər qurumların fəaliyyətinə maliyyə nəzarətini həyata keçirir. 

  qtisadiyyatın  qeyri-dövlət  sektorlarına  dövlət  maliyyə  nəzarəti  onların  vergi  və 

digər  məcburi  tədiyyələrinin  və  pul  öhdəliklərinin  yerinə  yetirilməsində,  həmin 

təşkilatlara  ayrılmış  büdcə  yardımlarının,  kreditlərin  məqsədyönlü  istifadəsində 

qanunçuluğa  riayət  olunmasında,  habelə  hesabat  işlərinin  aparılmasında  dövlət 

qaydalarına əməl edilməsində ifadə olunur. 

Dövlət  maliyyə  nəzarəti  vasitəsilə  planlaşdırılmış  bütün  vəsaitlərin  vaxtında 

dövlət fondlarına daxil olunmasına və bu vəsaitlərdən məqsədyönlü istifadəyə nəzarət 

həyata keçirilir. 

Maliyyə  nəzarətini  həyata  keçirən  dövlət  orqanları  aşağıdakılardır:  Azərbaycan 

Respublikası  Hesablama  Palatası,  Prezidentin  cra  Aparatının  Dövlət  Nəzarəti  şöbəsi, 

Azərbaycan  Respublikası  Maliyyə  Nazirliyi,  Azərbaycan  Respublikası  Vergilər 

Nazirliyi,  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Gömrük  Komitəsi,  Azərbaycan  Mərkəzi 

Bankı və s. 

Azərbaycan  Respublikası  Hesablama  Palatası,  "Hesablama  Palatası  haqqında" 

1999-cu  il  2  iyul  tarixli  Qanununa  müvafiq  olaraq  fəaliyyət  göstərir.  Onun  əsas 

funksiyası  dövlət  büdcəsinin  təsdiq  edilməsi  və  onun  icrasına  nəzarətin  həyata 

keçirilməsindən ibarətdir. 

Maliyyə  nəzarətinin  həyata  keçirilməsi  sahəsində  Maliyyə  Nazirliyi  çox  mühüm 

rola  malikdir.  Belə  ki,  bu  orqan  tərəfindən  maliyyə  siyasəti  işlənib  hazırlanır,  habelə 

onun həyata keçirilməsinə nəzarət edilir. Maliyyə Nazirliyinin bütün struktur bölmələri 

bu  və  ya  digər  formada  maliyyə  münasibətlərinə:  dövlət  büdcəsinin  tərtibi  prosesinə, 

büdcə vəsaitinin daxil olması və xərclənməsinə, büdcədənkənar fondların vəsaitlərinin 

hərəkətinə,  valyuta  əməliyyatlarının  və  dövlət  investisiyalarının  istifadəsinə  nəzarəti 

həyata  keçirir.  Nazirlik  büdcə  vəsaitinin  qeyri-qanuni  xərclənməsini,  yaxud  vəsaitin 

təyinatı  üzrə  istifadə  edilmədiyini  aşkar  etdikdə,  dövlət  büdcəsindən  maliyyələşdirmə 

məhdudlaşdırıla bilər, cərimə tətbiq edilməklə vəsait geri alına bilər. 

Ölkə  qanunvericiliyinə  müvafiq  olaraq  vergi  məsələləri  üzrə  maliyyə  nəzarəti 

Azərbaycan  Respublikası  Vergilər  Nazirliyi  və  onun  yerlərdəki  orqanları  tərəfindən 

həyata  keçirilir.  Dövlət  gəlirləri  tərkibində  vergilərin  xüsusi  çəkisinin  artması  vergi 



 

72

orqanlarının nəzarət işində məsuliyyətini daha da artırmışdır. Vergi orqanları tərəfindən 



vergilərin  düzgün  hesablanmasına,  onların  tam  və  vaxtında  ödənilməsinə,  vergi 

qanunvericiliyinə dəqiq riayət edilməsinə və digər məsələlərə nəzarət edilir. 

Azərbaycan  Respublikasında  vergi  nəzarətinin  forma  və  üsulları  Azərbaycan 

Respublikasının “Vergi Məcəlləsi” ilə müəyyən edilir.  

Artıq  qeyd  olunduğu  kimi,  vergi  nəzarətinin  əsas  məqsədi  vergidən  yayınma 

hallarının  qarşısının  alınmasıdır.Çünki  vergidən  yayınma  halları  ölkə  iqtisadiyyatına 

ciddi  mənfi  təsir  göstərir.  Belə  ki,  bir  tərəfdən  dövlət  büdcəsi  lazım  olan  maliyyə 

vəsaitlərindən məhrum olursa, digər tərəfdən də rəqabətin əsas prinsipləri pozulur. 

Dünya  təcrübəsindən  də  məlumdur  ki,  ölkədə  işgüzar  fəallıq artdıqca, vergidən 

yayınma  halları  və  vergi  hüquqpozmaları  da  çoxalır.  Qanunvericiliyin  və  vergi 

inzibatçılığının  müntəzəm  təkmilləşdirilməsinə  baxmayaraq,  vergi  ödəyiciləri 

tərəfindən  yayınma  metodları  və  formaları  daim  dəyişir.  Bu  isə  öz  növbəsində  daha 

ciddi nəzarət mexanizmlərinin tətbiqini zəruri edir. 

Respublika iqtisadiyyatında gedən inkişaf prosesləri vergi qanunvericiliyində də 

müəyyən dəyişikliklər edilməsi zərurətini yaradır. Cari ildə  Vergi Məcəlləsinə  edilən 

dəyişikliklərin    dörd  istiqamətindən  biri  məhz  vergi  nəzarətinin  təkmilləşdirilməsini 

(vergi  ödəyicilərinin  hüquqlarının  müdafiəsi,  vergi  ödəyicilərinin  mənafelərinin 

qorunması,  vergi  inzibatçılığının   və   vergi        nəzarətinin  təkmilləşdirilməsini)  əhatə 

edir. 

Qeyd etdiklərimizlə yanaşı bu gün Azərbaycanda maliyyə nəzarəti sahəsində bir 



sıra  problemlər  və  çatışmamazlıqlar  da  mövcuddur  ki,  onların  aradan  qaldırılması 

ümumi işin xeyrinə olardı. 

Müasir  şəraitdə  maliyyə  nəzarəti  sferasında    mövcud  olan    əsas  problemlərdən 

biri  maliyyə  nəzarəti  üzrə  vahid  qanunvericilik  aktının  və  ya  vahid  konsepsiyanın 

olmamasıdır.  

Resbulikada “Maliyyə nəzarəti haqqında” qanunun qəbulu  maliyyə nəzarətinin 

nəticəliliyini, şəffaflığını və aşkarlığını, obyektivliyini və səriştəliliyini,  müstəqilliyini 

və  təsirliliyini,  iqtisadi  inkişafa  və  təhlükəsizliyə  təminatının  əsas  istiqamətlərini, 

maliyyə  nəzarətinin  hüdudları,  forma  və  metodları,  nəzarət  qurumlarının  hüquqi 

statusu, maliyyə nəzarəti orqanları ilə digər dövlət idarəetmə orqanlarının əlaqələrinin 



 

73

təkmilləşdirilməsini,  maliyyə  nəzarəti  sahəsində  maraqların  toqquşmasının  qarşısının 



alınmasını,  habelə  nəzarət  qurumlarının  fəaliyyətlərinin  iqtisadi  mexanizmlərini 

müəyyən edəcəkdir. 

Maliyyə  nəzarəti  sisteminin  effektiv  fəaliyyətinin  əsas  problemlərindən  biri  də 

maliyyə-büdcə  qanunvericiliyinin  pozulmasına  görə  adekvat  tədbirlərin  kifayət  qədər 

yumşaq  olmasıdır.  Təsadüfi  deyildir  ki,  məhz  bunları  nəzərə  alaraq  Hesablama 

Palatasının  sədri  V.Gülməmmədov  maliyyə-büdcə  qanunvericiliyinin  pozulmasına 

qarşı inzibati tədbirlərin gücləndirilməsini zəruri hesab edir. 

Müasir  şəraitdə  nəzarət-maliyyə  mexanizminin  təşkilinin  ən  vacib 

problemləridən  digəri  isə  müstəqil  audit  institutu  ilə  dövlət  maliyyə  nəzarəti  arasında 

qarşılıqlı  əlaqənin  qurulması  və  onun  beynəlxalq  təcrübəyə  əsasən  təşkilinin  təmin 

edilməsidir. 

Maliyyə nəzarəti sahəsində mövcud olan problem və çatışmamazlıqların sırasına 

həmçinin  maliyyə  nəzarəti  orqanları  üçün  qanunvericiliklə  təsdiqlənmiş    nəzarətin 

aparılmasının  vahid  norma,  standart  və  qaydalarının  hazırlanmamasını,    nəzarət 

orqanları  üçün  kadr  hazırlığının  qənaətbəxş  olmamasını  və  sairəni  aid  etmək            

olar.  


Respublikamızda  maliyyə  nəzarətinin  tədqiqi  göstərir  ki,  maliyyə  nəzarəti 

sisteminin  müasir  dövrün  tələblərinə  uyğun  təşkili  və  təkmilləşdirilməsi  olduqca 

vacibdir. Bu məqsədlə ilk növbədə maliyyə nəzarətinin müasir formalarının təşkili və 

fəaliyyətlərinin  təmin  edilməsi,  nəzarət  sisteminin  koordinasiyası,  onun  təsirinin 

artırılması təmin edilməlidir.  

Eyni  zamanda  ölkədə  maliyyə  nəzarətinin  bazar  iqtisadiyyatı  şəraitinə 

uyğunlaşdırılması,  maliyyə  nəzarətinin  ağırlıq  mərkəzinin  dövlət  büdcəsi  gəlirlərinin 

formalaşmasına  və  xərclərin  səmərəliliyinin  yüksəldilməsinə,  maliyyə  nəzarətinin 

korrupsiya  alətinə  çevirən  əngəllərdən  azad  edilməsinə,  sahibkarlıq  fəaliyyətinin 

inkişafına yönəldilməsinə də xüsusi fikir verilməlidir. 

Maliyyə  nəzarətinin  gələcək  inkişafı,  onun  səmərəliliyi  xeyli  dərəcədə  dövlətin 

qanunvericilik bazasının zamanın tələbinə uyğun təkmilləşdirilməsindən də  bilavasitə 

asılıdır. Maliyyə nəzarətini тənzimləyən normativ-hüquqi baza bu nəzarəti demokratik 

dövlətə xas olan keyfiyyətcə yeni səviyyəyə keçirməyi təmin  etməlidir. 



 

74

Onu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  respublikada  maliyyə  nəzarəti  sahəsində 



qanunvericiliyin  təkmilləşdirilməsi  istiqamətində  aparılan  işlər  genişlənməkdədir. 

Respublikada  maliyyə  nəzarəti  orqanlarının  fəaliyyətini  tənzimləyəcək  qanunvericilik 

aktına ehtiyacı nəzərə alaraq Maliyyə Nazirliyi tərəfindən “Maliyyə nəzarəti haqqında” 

qanun  layihəsi  hazırlanılmışdır  ki,  onun  da  yaxın  dövrlərdə  Milli  Məclisin 

müzakirəsinə təqdim olunması gözlənilir. 

Qeyd  olunan  qanun  ölkədə  maliyyə  şəffaflığının  təmin  olunması,  dövlət 

vəsaitlərinin  xərclənməsi  üzərində  nəzarətin  genişləndirilməsi  ilə  yanaşı  maliyyə 

nəzarətinin  tətbiqinin  vahid  hüquqi  və  metodoloji  əsaslarını,  habelə  dövlət  maliyyə 

nəzarəti orqanlarının vahid sistemini və onların qarşılıqlı əlaqəsini təmin edəcəkdir. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

75

Ə



dəbiyyat siyahısı 

 

1.



   “Azərbaycanda  maliyyə  nəzarəti  və  audit”  elmi-praktik  konfransın  materialları  – 

Azərnəşr, 1999. 

2.

  “Audit. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti” – Bakı, Azərbaycan Milli Ensiklopediyası 



Nəşriyyatı, 2001. 

3.

  “Sosial-iqtisadi  inkişafın  sürətləndirilməsində  maliyyə  nəzarətinin  rolu”. 



(Beynəlxalq  elmi-praktik  konfransın  materialları).  –  Bakı:  “ qtisadiyyat  və  audit” 

jurnalının nəşri 2006. 

4.

  «Maliyyə» D. Bağırov, М. Həsənli Azərbaycan Dövlət  qtisad Universiteti-2011.  



5.

  «Maliyyə» Azərbaycan Dövlət  qtisad Universiteti-2001. 

6.

  «Maliyyə nəzarəti» Bəybala Xankişiyev -2002. 



7.

  «Vergi nəzarəti» D.А.Bağırov Bakı - 2006. 

8.

  «Təftiş və nəzarət» R.Hacıyev -1999  



9.

  B.А.Хankişiyev  «Büdcə uçotu» Bakı - 2000. 

10.

 Ş.Ş.Bədəlov, R.B.Мəhərrəmov, F.Ə.Qurbanov  «Büdcə sistemi dərslik». Bakı 2003. 



11.

 А.Əliyev,  А.Шəkərəliyev  «Bazar  iqtisadiyyatına  keçid:  dövlətin  iqtisadi  siyasəti» 

Bakı-2002; 

12.


 « qtisadi  nəzəriyyə  Makroiqtisadiyyat-1,2»  Daşkov  və  К    nəşriyyat  –  ticarət 

korporasiyası Moskva, 2008; 

13.

  А.F.Мusayev,  Y.А.Кəlbiyev,  А.А.Hüseynov  «Аzərbaycan  Respublikasının  vergi 



xidməti: islahatlar və nəticələr». 

10. Малышева В.И. Казначейство цели, задачи, функции. // Финансы 2001 – 12 

11. Пансков В.Г. О роли Счетной палаты РФ в системе органов государственного 

финансового

 контроля. // Финансы 2007. - 9 

 12. Пансков В.Г. О некоторых вопросах государственного финансового контроля 

в

 стране. // Финансы 2008 - 5 



 13. Петров А.Ю. Государственный финансовый контроль // Финансы - 10, 2010 

14. Контроль и ревизия: учеб. пособие / В. К. Сусин, В. П. Шегурова, О. В. 

Шибилева

. — Саранск, 2010.  



 

76

15. Мировой опыт организации государственного и муниципального 



финансового

 контроля и возможность его применения в России [Электронный 

ресурс

] — Доступ из http://www.juristlib.ru/  



14.

 Ревизия и контроль: учебное пособие / М. В. Мельник, А. С. Пантелеев, А. Л. 

Звездин

; под ред. проф. М. В. Мельник. — 3-изд., стер. — М.: КНОРУС, 2007. 



15.

 Степашин С. В. «Аудит эффективности как важнейшая форма 

государственного

 финансового контроля» [Электронный ресурс] — Доступ из 

http://www.ach.gov.ru/ru/ 

16.


 Чхиквадзе В. В. «Организационно-правовые основы государственного 

финансового

 контроля в зарубежных странах» [Электронный ресурс] — 

Доступ


 из http://www.justicemaker.ru/ 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 


 

77


Yüklə 0,59 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin