3-Ȧmeliy jumís tema: cisco packet tracer programmasínda wan tarmaqlarín proektlestiriw. Statikalíq hám dinamikalíq marshrutlaw

---

3-ȦMELIY JUMÍS 
 
TEMA: 
CISCO PACKET TRACER PROGRAMMASÍNDA WAN
TARMAQLARÍN PROEKTLESTIRIW. STATIKALÍQ HÁM 
DINAMIKALÍQ MARSHRUTLAW 
 
Jumıstıń máqseti: 
Cisco Packet Tracer programmasında global tarmaqlar, 
tiykarǵı WAN protokolları haqqında teoriyalıq maǵlıwmatlardı úyreniw. Global 
tarmaqtı proektlestiriw, statikalıq hám dinamikalıq marshrutlaw ámeliy 
kónlikpelerge iye bolıw. 
Teoriyalıq bólim 
Global tarmaqlar
- World Area Networks (WAN). Olar túrli qala hám 
mámleketlerde jaylasqan bolıwı múmkin bolǵan geografiyalıq tárepten tarqalǵan 
kompyuterlerdi birlestiredi. Úlken maydanlardı óz ishine aladı hám kóp sanlı 
kompyuterlerdi óz ishine aladı. WAN dizayn principlerı kóplegen global tarmaqlar 
belgili bir shólkem ushın qurılǵan hám jabıq. Basqalar, ISP tárepinen qurılǵan, 
shólkemniń jergilikli tarmaǵınan Internetke jalǵanıwdı támiyinleydi. WAN lar 
kóbinese kireyge berilgen liniyalardan paydalanǵan halda qurıladı (eki yamasa odan 
kóp orınlar arasındaǵı jabıq óz-ara sızıqlar, aylıq tólew ornına usınıs etiledi). 
Lizingga berilgen liniyanıń hár bir ushında jollama óz tarmaǵın ekinshi dárejeli 
jollama menen jalǵasadı. Biraq, kireyge alınǵan sızıqlar júdá qımbatqa túsiwi 
múmkin. Sol sebepli, bunıń ornına WAN-lardı arzanlaw paket paketlerin ótkeriw 
sxemasınan paydalanǵan halda qurıw múmkin. 
3.1-súwret. 
Óz kanalların qollap -quwatlaytuǵın hám olarǵa provayderlerge kiriw ruxsatın 
beretuǵın "telekom operatorları" bar. Hár bir operatordıń múlki, oǵan jalǵanǵan 
barlıq provayderlardıń jergilikli tarmaqları, ádetde "avtonom sistema" dep ataladı. 
Avtonom sistema - bul birden-bir ishki marshrutlaw siyasatı (IGP - Ishki 
shlyuz protokolı) menen bir-birine baylanısqan mashinalardıń kompleksi bolıp 
tabıladı. Avtonom sistemalardıń ózi bir-birine jalǵanǵan bolıp, kúshli Internet 
kanalları arqalı birden-bir Internet tarmaǵın skólkemlestiredi. Biraq basqa barlıq 
jollama haqqında hár bir jol-jobashıǵa maǵlıwmatlardı uzatıw múmkin emes. Sol 
sebepli avtonom sistemanıń "shegara shlyuzları" dep atalatuǵın zatlardı ajıratıp 
kórsetiw ádetiy jaǵday bolıp tabıladı. Barlıq shlyuzlar bir magistral arqalı jalǵanadı 

---

hám sırtqı marshrutlaw protokolları (EGP - Exercise Gateway Protocol) járdeminde 
maǵlıwmat almasadı. 
Ishki protokollar RIP hám OSPFni óz ishine aladı. 
Bul protokollardı xarakteristikalawdan aldın, kóp protokol metrikalarında 
isletiletuǵın "hop" túsinigin tanıstıramız. Hop yamasa tranzit bólimi - tarmaq 
paketleri uzatılatuǵın eki tarmaq túyinleri arasındaǵı tarmaq. Ádetde túyinler 
arasındaǵı "aralıqtı" anıqlaw ushın isletiledi. Qansha kóp bolsa, marshrutlaw jolı 
hám túyinler bir-birinen "uzaǵıraq" boladı. Mısalı, tómendegi súwretde routerlar 
sanı 2 ge teń boladı. 
3.2-súwret. 
1.RIP 
RIP (Routing Information Protocol) júdá jón hám kóp qırlı, sol sebepli onı 
barlıq operatsion sistemalar hám apparatlı jollama qollap -quwatlaydı. "Aralıqtan 
vektor" protokollar klasına tiyisli. 
RIP-dıń ideyası júdá ápiwayı. Hár bir jollama belgili waqıt aralıǵında (30 
sekundta ) qońsılaslarına jalǵanıw haqqında maǵlıwmat jiberedi. Qońsılas olardı 
maǵlıwmatlar bazası menen salıstıradı hám eger zárúr bolsa, maǵlıwmatlardı qosıp 
qoyadı. Sonday etip, barlıq marshrutizatorlar ózleriniń barlıq tarmaqlarınan xabarlı 
bolıwları kerek. RIP-daǵı metrika kerekli tarmaqqa jalǵanıwlar sanına sáykes keledi. 
Metrik 16 bolsa, tarmaq joq dep esaplanadı. Sol sebepli, protokol shlyuzlardıń 
maksimal sanı 16 dan kem bolǵan tarmaq penen islewi múmkin. 
Geyde ayrıqsha jaǵdaylar payda boladı, olar "halqa" hám "sheksizlik" dep 
ataladı. Qandayda bir bir tarmaqlardan birin óshirgennen keyin, úshinshi tárep jol-
jobashısı qońsılas tárepke tarmaq ol arqalı bar ekenligi tuwrısında xabar bergeninde 
(qońsılası tarmaqtıń joqlıǵı tuwrısında jol-jobashını xabarlı qılıw ushın waqıt 
tabalmasa) júz beredi. Bul shlyuzlar ortasında halqa payda etedi. 
Halqa payda bolmawınıń aldın alıw ushın RlP da eki sheklew bar. Birinshisi, 
“shapaqtıń bóliniw qaǵıydası” dep ataladı. A marshrutizatorı B marshrutizatorına C 
tarmaǵı haqqında maǵlıwmat bergen bolsa, B marshrutizatorı B tarmaǵına tiyisli 

---

maǵlıwmatlardı jibermewi kerek. Basqasha etip aytqanda, jollama, eger ol bul 
tarmaq haqqında daslep maǵlıwmat alǵan bolsa, qońsılasqa tarmaq haqqında 
maǵlıwmat jibermeydi. Ekinshi sheklew shlyuzdı marshruttıń metrikasın, eger ol tap 
sol jollama tárepinen jiberilgen bolsa, ózgertiwge májbúr etedi. Bir tárepten, bul 
qosımshalar sizdi halqa payda bolıwınan qutqaradı, biraq hár dayım emes. Router 
úshinshi tárep shlyuzınan shınjır boylap jalǵan maǵlıwmatlardı qabıl etkende júz 
beredi. Shekleniwge shekem esaplaw stanciyalardı waqıtında xabar bermew 
nátiyjesinde júzege keledi. Bunday jaǵdayda, jalǵan jónelis tarmaq metrikası 16 ǵa 
teń bolaman degenge shekem bar bolıwı múmkin. Rásmiy túrde, algoritm 
tómendegishe isleydi: RIP jóneltiriw kestesi hár bir xızmet kórsetiletuǵın mashina 
ushın jazıwdı óz ishine aladı. Kirisiw óz ishine tómendegilerdi alıwı kerek: 
• 
belgilengen IP-mánzil; 
• 
Marshrut metrikası (1 den 15 ke shekem; belgilengen jayǵa baratuǵın 
uyalar sanı);
• Belgilengen jayǵa baratuǵın jolda bawırlas jollama (shlyuz) dıń IP-adresi; 
• 
Marshrut taymerleri. 
Waqıtı-waqıtı menen (time-out arqalı) jollama kestesiniń nusqasın barlıq 
jollama qońsılaslarına jiberedi hám eger olar qısqa marshruttı tapsa, kestelerin 
jańalaydı. 
3.3-súwret. 
2.OSPF 
RIP OSPF menen almastırıldı, bul 15 túyin shegarasın alıp taslaydı hám xızmet 
trafigin minimallastıradı. Ol "jalǵanıwlar jaǵdayı" protokollar klasına tiyisli jáne 
onıń jumısı eki basqıshdan ibarat: 
1. Qosılǵannan keyin, hár bir jollama barlıq qońsılaslar haqqında barlıq 
interfeyslerge maǵlıwmat jiberedi. 

---

 2. Tolıq tarmaq súwretin jaratqannan keyin, jollama Dijkstra algoritmınan 
paydalanıp, hár bir tarmaq ushın maqul túsetuǵın jónelis izlewdi baslaydı. 
Metrik endi hoplar sanı emes, bálkim kanaldıń ótkeriw qábileti (10 
nanosekundlıq bir bittiń uzatıw waqıtı). Sonday etip, Ethernet ushın metrika on dana, 
Tez Ethernet ushın bul bir hám 56 Kb/s kanal ushın 1785. Arnawlı bir marshrut ushın 
ulıwma metrika barlıq aralıq jónelislerdiń jıyındısı bolıp tabıladı. Usınıń menen 
birge, OSPF hesh qashan paketti bir hop kanal arqalı ótkera almaydı, eger tez 
jalǵanıw tarmaǵı 3-4 hopdan ibarat bolsada. Sonı atap ótiw kerek, OSPF bir waqtınıń 
ózinde bir neshe kanallar arqalı maǵlıwmatlardı jiberiw múmkinshiligine iye hám 
usınıń menen tarmaqtaǵı júkti azaytadı. Biraq, bul halda metrik sheklew bar. Biz bul 
haqqında tolıq maǵlıwmat bermeymiz. 
3. BGP 
Házirde BGP tórtinshi versiyada dizimnen ótken hám básekishileri joq. BGP 
jumısınıń ulıwma sxeması tómendegishe. Marshrutlaw tuwrısında maǵlıwmat 
almaslawǵa qarar etken qońsılas SSL lardıń BGP marshrutizatorları óz-ara BGP 
jalǵanıwların ornatadı hám BGP qońsılasları boladı. Keyin BGP aralıqtan vektor 
jantasıwınıń keńeytpesi bolǵan jol vektorı dep atalǵan jantasıwdan paydalanadı. 
BGP qońsılasları bir-birlerine jol vektorların jiberedi. Jol vektorı, aralıq vektorınan 
ayrıqsha bolıp esaplanıw, tek tarmaq adresi hám oǵan aralıq emes, bálki tarmaq 
adresi hám jiberiw atributlarınan belgilengen tarmaqqa jónelistiń túrli qásiyetlerin 
xarakteristikalaytuǵın jol atributlarınıń dizimin óz ishine aladı.