Gözəl ana, vəfalı ömür-gün yoldaşı, in tellektual keyfiyyətləri özündə birləşdirən

---

Gözəl ana, vəfalı ömür-gün yoldaşı, in-

tellektual  keyfiyyətləri  özündə  birləşdirən 

ziyalı,  dünya  tibb  elminə  əvəzolunmaz 

töhfələr  vermiş  böyük  oftalmoloq  alim 

Zərifə  xanım  Əliyevanın  həyatı,  elmi  və 

yaradıcılıq  fəaliyyəti  ilə  daha  yaxından  ta-

nış olduqca, haqqında xatirələri oxuduqca 

yaddaşımızda  Ulu  Tanrının  bu  ən  yüksək 

mənəvi  xüsusiyyətləri  bəxş  etdiyi  böyük 

insanın obrazı canlanır, gözlərimiz önündə 

onun portreti yaranır.

Zərifə xanım Əliyeva elə insan idi ki, bir 

dəfə  ünsiyyətdə  olanlar  onu  ömrü  boyu 

unuda  bilmirdilər.  Bu  böyük  şəxsiyyət  elə 

ilk andan onunla ünsiyyətdə olanların yad-

daşında yüksək vətəndaşlıq, humanizm və 

ürək saflığının mücəssəməsi kimi əbədi qa-

lırdı.  Onun  insanlara  məhəbbəti  qeyri-adi 

dərəcədə hüdudsuz idi. Zərifə xanım sevib 

seçdiyi, ömrünü həsr etdiyi sənəti ilə bu is-

tedadını tam gerçəkləşdirə bilirdi.

Aprelin  28-də  XX  əsr  Azərbaycan  ta-

rixinin  görkəmli  simalarından  biri  Zərifə 

xanım  Əliyevanın  anadan  olmasının  92-ci 

ildönümü tamam olur. Zərifə xanım 1923-

cü il aprelin 28-də qədim Naxçıvanın Şah-

taxtı  kəndində  görkəmli  ictimai  və  dövlət 

xadimi, xalqımızın böyük oğlu Əziz Əliyevin 

ailəsində  dünyaya  göz  açmışdır.  1947-ci 

ildə N. Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət 

Tibb  İnstitutunu  bitirmişdir.  Azərbaycan 

Elmi-Tədqiqat  Oftalmologiya  İnstitutunda 

elmi işçi, 1969-cu ildən isə Ə.Əliyev adına 

Azərbaycan  Həkimləri  Təkmilləşdirmə  İns-

titutunda  göz  xəstəlikləri  kafedrasının  do-

senti,  professor,  görmə  orqanlarının  peşə 

patologiyası laboratoriyasının müdiri, oftal-

mologiya  kafedrasının  müdiri  (1982-1985) 

vəzifələrində çalışmışdır.

Z. Əliyevanın Azərbaycanda oftalmolo-

giya elminin inkişafında müstəsna xidmətləri 

vardır.  O,  vaxtilə  Azərbaycanda  geniş  ya-

yılmış  traxomanın,  dünya  təcrübəsində 

birincilər  sırasında  peşə,  xüsusilə  kimya 

və  elektron  sənayelərində  peşə  fəaliyyəti 

ilə  bağlı  göz  xəstəliklərinin  öyrənilməsi, 

profilaktikası  və  müalicəsinə,  habelə  of-

talmologiyanın  müasir  problemlərinə  dair 

bir  çox  sanballı  tədqiqatların,  o  cümlədən 

"Terapevtik  oftalmologiya",  "İridodiaqnos-

tikanın  əsasları"  kimi  nadir  elmi  əsərlərin 

müəlliflərindən  biri,  12  monoqrafiya, 

dərslik və dərs vəsaitinin, 150-yə yaxın elmi 

işin,  1  ixtira  və  12  səmərələşdirici  təklifin 

müəllifidir. Z.Əliyeva yüksək ixtisaslı səhiyyə 

kadrlarının hazırlanmasına da böyük əmək 

sərf etmişdir.

Akademik  Zərifə  Əliyevanın  alim  kimi 

qazandığı  böyük  uğurlar  Azərbaycan  tibb 

elminin  tarixində  ayrıca  bir  mərhələ  təşkil 

edir.  Onun  elmi  fəaliyyəti  çox  zəngin  və 

əhatəli  olub.  İstedadlı  alim  kimi  oftalmo-

logiyanın  aktual  mövzularına  həsr  edilmiş 

çoxprofilli  tədqiqatlar  aparıb  və  dəyərli 

elmi-tədqiqat işləri yazıb.

Müxtəlif  göz  xəstəliklərinin  müalicə  və 

profilaktika  tədbirlərinin  işlənib  hazırlan-

ması  ilə  məşğul  olan  Zərifə  xanım  özünün 

tədqiqat  işlərini  traxomanın  müalicəsi  ilə 

bağlı  məsələlərə,  habelə  traxomanın  və 

onun  ağır  nəticələrinin  müalicəsi  zamanı  o 

dövrdə yeni olan antibiotiklərin imkanların-

dan səmərəli istifadə etməyin öyrənilməsinə 

həsr edib.

Bu tədqiqatların nəticələri Zərifə xanım 

Əliyevanın 1960-cı ildə “Sintomisin terapiya 

metodlarının başqa birləşmələri traxomanın 

müalicəsi”  mövzusunda  müvəffəqiyyətlə 

müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyasının 

əsasını təşkil edib.

1968-ci  ildən  başlayaraq  Zərifə  xa-

nım  Əliyeva  professional  oftalmologiya-

nın problemləri ilə ciddi məşğul olub. Bu 

sahənin əhatə dairəsinin çox geniş olma-

sına  baxmayaraq,  gözün  peşə  xəstəlikləri 

probleminə  dərin  və  çoxsahəli  marağını 

Zərifə  xanım  Əliyeva  bütün  həyatı  boyu 

itirməmişdir.  Alim  dünyada  ilk  dəfə  ola-

raq  peşə  patalogiyasını  araşdıran  elmi-

tədqiqat laboratoriyası yaratmış və prakti-

ki olaraq elm aləmində yeni bir istiqamətin 

- peşə oftalmologiyasının əsasını qoymuş-

dur. Apardığı tədqiqatların gedişində “Göz 

yaşının  axmasının  fiziologiyası”,  “Gözün 

və  görmə  sinir  yolunun  yaşla  əlaqədar 

dəyişiklikləri”, “Gözün hidrodinamik siste-

minin anatomik fizioloji təbiəti” və s. kimi 

onlarla elmi məqalə və monoqrafiyalar çap 

etdirmişdir.

Uzunmüddətli 

müşahidələrin 

və 

tədqiqatların  nəticələri  görkəmli  həkimin 

“Azərbaycanın  kimya  sənayesinin  bəzi 

müəssisələrinin  işçilərinin  görmə  üzvünün 

vəziyyəti”  mövzusunda  doktorluq  disser-

tasiyasının  əsasını  təşkil  edib.  1976-cı  ildə 

Q. Helmqolts adına Moskva Göz Xəstəlikləri 

İnstitutunda 

həmin 

dissertasiyanın 

müdafiəsi  zamanı  Sovet  İttifaqının  aparıcı 

alimləri  Zərifə  xanımın  elmi  əsərlərini  çox 

yüksək qiymətləndiriblər.

Zərifə xanım Əliyevaya 1977-ci ildə tibb 

elmləri doktoru elmi dərəcəsi adı verilib.

Görmə  orqanının  peşə  patologiyası 

sahəsində  apardığı  elmi  tədqiqat  işlərinin 

uğurlu  nəticələrinə  görə  akademik  Zərifə 

Əliyeva  keçmiş  SSRİ-nin  oftalmologiya 

sahəsində ən mötəbər mükafatı olan SSRİ 

Tibb  Elmləri  Akademiyasının  M.İ.Averbax 

adına  mükafatına  layiq  görülüb.  Keçmiş 

SSRİ-də bu mükafatı alan ilk qadın alim kimi 

onun adı oftalmologiya elminin tarixinə dü-

şüb.

Akademik  Zərifə  Əliyeva  həm  də 

görkəmli  ictimai  xadim  idi.  O,  keçmiş 

SSRİ  Sülhü  Müdafiə  Komitəsinin  üzvü, 

Azərbaycan  Sülhü  Müdafiə  Komitəsi 

sədrinin  müavini,  Ümumittifaq  “Bilik” 

Cəmiyyəti  İdarə  Heyətinin,  Ümumittifaq 

Oftalmoloqlar  Elmi  Cəmiyyəti  Rəyasət 

Heyətinin üzvü olmuş, “Əməkdar Elm Xa-

dimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.

Zərifə  xanım  Əliyeva  1985-ci  il  aprelin 

15-də  Moskva  şəhərində  vəfat  edib.  Zərifə 

xanımın  cənazəsi  1994-cü  ildə  Moskvanın 

Novo-Deviçye  qəbiristanlığından  Bakıya 

gətirilərək,  Fəxri  Xiyabanda,  atasının  qəbri 

yanında  dəfn  olunmuşdur.  Fəxri  xiyabanda 

məzarı üstündə tuncdan heykəli ucaldılmış-

dır. Bu gün Bakıda Göz xəstəlikləri İnstitutu, 

Naxçıvan şəhər poliklinikası onun adını daşı-

yır. Bakının Binəqədi rayonu ərazisində adına 

istirahət parkı salınmışdır. Bakı və Naxçıvan-

da Zərifə Əliyevanın adını daşıyan küçə var.

O,  həkimlər  professor  Tamerlan  Əliyev, 

Akademik    Cəmil  Əliyev  və  Əməkdar 

incəsənət xadimi, musiqiçi Gülarə Əliyevanın 

bacısıdır. Azərbaycanın görkəmli dövlət xa-

dimi  Əziz  Əliyevin  qızı,  Ümumilli  Liderimiz 

Heydər Əliyevin həyat yoldaşı, hazırkı Prezi-

dentimiz cənab İlham Əliyevin anasıdır.

Zərifə  xanımın  işıqlı  obrazı  yüksək 

vətənpərvərlik  və  humanizm  rəmzi  kimi 

həmişə  bizimlə  qalacaq,  onun  parlaq 

xatirəsi daim anılacaq, qədirbilən xalqımızın 

qəlbində əbədi yaşayacaq.

“Mərkəzi Klinika” Ambulatoriyası

Ünvan: Zərifə Əliyeva küç. 5, Az1005

“Mərkəzi Klinika” Xəstəxanası

Ünvan: Parlament pr. 76, Az1006

MƏRKƏZİ KLİNİKA