Qeyri-SƏLİs nəZƏRİYYƏ Qeyri-səlis məntiq

---

Qeyri-SƏLİs nəZƏRİYYƏ 

QEYRİ-SƏLİS NƏZƏRİYYƏ 

 

Qeyri-səlis məntiq (Bulanıq məntiq və ya Qeyri-səlis çoxluq nəzəriyyəsi də adlandırılmışdır) — 

riyaziyyatın bir bölməsi olub , klassik məntiq və çoxluq anlayışlarını özündə ümumiləşdirir. 

Qeyri-səlis məntiq anlayışı 1965-ci ildə Lütfi Zadə tərəfindən irəli sürülmüşdür. Adi məntiqi 

məsələlərdə qiymət 1 və 0 olmalıdırsa, qeyri-səlis məntiqə aid məsələlərdə qiymətlər [0;1] 

intervalında olur.  

Hazırda qeyri-səlis məntiq sahəsində aparılan tədqiqatlar ən azı iki istiqamətə ayrılır: 

 



 

Qeyri-səlis məntiq geniş mənada (Təqribi hesablama nəzəriyyəsi) 



 

Qeyri-səlis məntiq məhdud mənada (Rəmzi qeyri-səlis məntiq 

 

Rəmzi qeyri-səlis məntiq t-normalar anlayışına əsaslanır. Bəzi t-normaları seçdikdən sonra (bunu 

isə bir neçə üsulla tətbiq etmək olar) konyunksiya, dizyunskiya, implikasiya, inkar və digər 

proporsional dəyişənlər üzərində həyata keçirilən əsas əməliyyatları müəyyən etmək imkanı 

yaranır. Klassik məntiqdə rast gəlinən distributivliyin t-normalar kimi Hödelin t-norması 

seçildikdə həyata keçməsi halını isbat etmək bir o qədər də çətin deyil. Bundan əlavə, bəlli 

səbəblərdən implikasiya yerinə residium adlanan əməlliyyat seçilir (bu da ümumiyyətlə 

götürdükdə, t-normalar seçimindən asılıdır).  

Qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin geniş mənada əsas anlayışı xarakterik funksiya köməkliyi ilə 

təyin edilən qeyri-səlis çoxluq anlayışıdır. Daha sonra çoxluqların birləşdirliməsi, kəsişməsi və 

əlavə edilməsi, qeyri-səlis nisbət anlayışı, eləcə də ən əsas anlayışlardan biri – linqvistik dəyişən 

anlayışı daxil edilir. 

Soft Computing (yumşaq hesablamalar) modelləşdirməsi