Rİyaziyyatin məSƏLƏ vasiTƏSİLƏ TƏkrari



Yüklə 0,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/5
tarix25.04.2017
ölçüsü0,96 Mb.
#15735
  1   2   3   4   5

         Ə.A.Quliyev 

 

 



 

 

 



 

 

RİYAZİYYATIN MƏSƏLƏ VASİTƏSİLƏ 



TƏKRARI 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

BAKI-2011 

 



Elmi redaktor: 



Qurbanov V.M. 

 

 

 

Fizika-riyaziyyat elmlər doktoru, professor 



Rəy verənlər: 

Quliyev H.F. 

Fizika-riyaziyyat elmlər doktoru, professor 



Adıgözəlov A.S. 

Pedaqoji elmlər doktoru, professor 



 

 

 

Mərdanov J.C. 

Fizika-riyaziyyat elmlər doktoru, professor 

 

 

Ə.A.Quliyev. Riyaziyyatın məsələ vasitəsilə təkrarı.  



 

Vəsaitdə  V-VI  siniflərin  riyaziyyat  kursundan  ümumiləĢdirici  və 

sistemləĢdirici  yekun  təkrarının  aparılması  üçün  200-  dən  yuxarı  məqsədəuyğun, 

düĢündürücü  məsələlər  araĢdırılır,  Ģagirdlərin  müstəqil  fəaliyyətinin,  çoxluq 

anlayıĢı  əsasında  ümumiləĢdirmə  və  xüsusiləĢdirmə  qabiliyyətlərinin  inkiĢaf 

etdirilməsinin metodik xüsusiyyətlərinə baxırıq. Ġbtidai siniflərdə də bu istiqamətdə 

iĢ aparmağın mümkünlüyü və zəruriliyi əsaslandırılır. 

Vəsait  orta  məktəb  Ģagirdləri  və  müəllimləri,  abituriyentlər,  ali  məktəbin 

bakalavr və magistr pillələrinin tələbələri, aĢağı siniflərdə riyaziyyatın tədrisini və 

Ģagirdlərin  əqli  fəaliyyətini  inkiĢaf  etdirməklə  maraqlanan  tədqiqatçı  metodistlər 

üçün maraqlı və münasibdir.  


 



“Musiqi gözəlliyin riyaziyyatı, riyaziyyat isə əqlin, mühakimənin musiqisidir” 



Veyerştras 

 

Giriş 

 

“Dama- dama göl olar”... Kiçik yaĢlı məktəblilər və onların riyazi təlimi ilə 

məĢğul olanlar üçün lazım olan bu vəsaiti nəĢrə hazırlayarkən müxtəlif vaxtarda bu 

və  ya  digər  münasibətlə  araĢdırdığım  200-dən  yuxarı  düĢündürücü  məsələləri 

atmayıb-saxladığımla  əlaqədar  atalar  sözü  adlanan  göstərilən  kəlamı  xatırladım. 

Oxuculara  təqdim  etdiyim  digər  yazılarımın  meydana  gəlməsində  də  belə 

təmkinlilik,  səbr  və  qənaətin  böyük  rolu  olmuĢdur.  Gənc  həmkarlarına, gələcəyin 

riyaziyyat müəllimlərinə, valideynlərə və balacalara kömək məqsədilə hazırlanmıĢ 

bu  vəsait  V-VI  siniflərin  riyaziyyat  proqramındakı  nəzəri  materialı  məsələlər 

vasitəsilə  təkrar  etmək  üçün  nəzərdə  tutulmuĢdur.  Buradakı  məsələlərdən  V-VI 

siniflərdən əlavə onların bəzilərindən ibtidai siniflərdə də istifadə etmək olar.  

V-VI  siniflərin  riyaziyyat  kursu  bütövlükdə  məktəb  riyaziyyatının  üzvü 

hissəsidir.  Odur  ki,  onun  qurulmasına  verilən  əsas  tələb  bir  tərəfdən  ibtidai 

məktəbdə  riyaziyyatın  öyrənilməsi  zamanı  həyata  keçirilən  ideyaların  davamı  və 

inkiĢaf etdirilməsi, digər tərəfdən isə orta siniflərdə cəbr və planimetryianın yuxarı 

siniflərdə cəbr və analizin baĢlanğıcı, habelə stereometriyanın mənimsənilməsinin 

bünövrəsini  qoymaqdan  ibarət  vahid  ideya  əsasında  məzmunu  və  dərk  etmə 

metodlarını müəyyənləĢdirməkdir. 

Məktəb  riyaziyyat  kursunun  məzmununda  bir  sıra  hərtərəfli  xətt  vardır: 

ədədi, funksional, formal-operativ, məzmunlu-tətbiqi, hesablama-qrafik, alqoritmik 

və s.  

Riyaziyyatın  öyrənilməsinin  müxtəlif  mərhələlərində  onların  hamısı  eyni 



Ģəkildə təmsil olunmur, lakin hamısı  əhəmiyyətlidir. Eyni fikri məktəb riyaziyyat 

kursunun  özəyini  təĢkil  edən:  ədəd,  funksiya,  kəmiyyət,  fiqur,  tənliklər  və 

bərabərsizliklər, onların sistemləri, ali riyaziyyatın elementləri, stoxastika haqqında 


 

da demək olar. V-VI siniflərin riyaziyyat kursunda onlara  ədədi, cəbri və həndəsi 



material üzərində baxılır. Tədris materialının belə kompleksləĢdirilməsi, müəyyən 

nöqsanlarına  baxmayaraq,  metodika  elminin  naliyyəti  olub,  kursun  məzmunun 

kifayət  qədər  zənginləĢdirmiĢ,  biliklərin  mənimsənilməsini  asanlaĢdırmıĢ  və 

məktəblilərin idrak fəaliyyətinin inkiĢafına kömək etmiĢdir. 

Tədris  materialının  paylanması  elə  yerinə  yetirilir  ki,  ədədi  çoxluqların 

öyrənilməsi  zamanı  sistematik  olaraq  həndəsə  və  cəbr  materialından  istifadə 

olunur. Məsələn, ədədlər haqqında bir çox məsələlərin öyrənilməsi həndəsi Ģərhlə 

aparılır:  ədədlərin  müqayisəsi,  ədədin  modulu  anlayıĢının  daxil  edilməsi,  müsbət 

və  mənfi  ədədlərin  toplanmasında  fəal  Ģəkildə  koordinat  Ģüası  və  koordinat  düz 

xəttindən,  əməllərin  xassələri  və  qanunların  öyrənilməsində  hərfi  iĢarələrdən, 

əməllərin xassələrinin əsaslandırılması və qaydaların çıxarılmasında düzbucaqlının 

sahəsi və paralelepipedin həcmi anlayıĢlarından istifadə olunur. Tədris materialının 

belə  təĢkili  öyrənilən  biliklərin  məzmunu  və  onlar  arasındakı  qarĢılıqlı  əlaqəni 

daha yaxĢı açmağa kömək edir. 

I-VI  siniflərin  riyaziyyat  kursunun  interaktiv  Ģəkildə  qurulmasının 

üstünlüklərilə  yanaĢı  müəyyən  nöqsanları  da  vardır.  Həmin  nöqsanları  (8)  –də 

göstərərik.  

ġagirdlərin yaradıcı fəaliyyətinin inkiaĢfında məsələlərin mühüm rolu vardır. 

Bu  fikir  mövcud  metodik  ədəbiyyatda  və  məqalələrdə  kifayət  qədər  geniĢ  təhlil 

olunur  və  müəllimin  Ģagirdlərlə  məsələnin  Ģərti  üzərində  (Ģərtin  qısa  yazılıĢı, 

bununla  əlaqədar  Ģəkillərdən  və  ya  sxemlərdən  istifadə)  necə  iĢləməsinə  dair 

tövsiyələr  verilir.  Lakin  yenə  də  Ģagirdlərin  təqdim  olunan  məsələni,  kənardan 

azacıq  göstəriĢlə,  müstəqil  həlli  bacarmalarını  təmin  etmək  üzərində  düĢünməyə 

ehtiyac vardır.  

AĢkardır  ki,  məsələlərin  həlli  üsulları  ilk  növbədə  çoxlu  sayda  məsələ 

növlərinin həlli nəticəsində mənimsənilir. 

ġagirdlərlə  analogiya  üzrə  hərəkət  etməyi  öyrətməyə  nail  ola  bilməyimizə 

baxmayaraq,  bu  yolla  getməklə  yüksək  müvəffəqiyyət  əldə  etmək  olmaz. 



 

ġagirdlərin  məsələ  həllinin  yolunu  müstəqil  tapmalarına  kömək  edən  Ģəraitin 



yaradılması  daha  faydalıdır.  Bunu  məsələ  həlli  prosesində  öyrədici  tapĢırıqların 

tətbiqi  ilə  etmək  mümkündür.  Öyrədici  tapĢırıqlar  dedikdə,  müstəqil  yerinə 

yetirilməsi  Ģagirdləri  verilmiĢ  məsələnin  həlli  priyomunu  (və  ya  üsulunu) 

müvəffəqiyyətlə tapmağa yönəldən köməkçi tapĢırıqlar zənciri baĢa düĢülməlidir. 

Bununla  öyrədici  tapĢırıqlar  Ģagirdlərin  həlli  müstəqil  tapmaq  təĢəbbüsünü 

azaltmır,  onların  ardıcıl  yerinə  yetirilməsi  isə  məəktəblini  nəticəni  və  ya  cavabı 

almağa gətirir.  

Bu  məsələ  həllinin  öyrənilməsi  prosesində  lazım  olan  faydalı  metodlardan 

biridir,  öyrədici  tapĢırıqları  qurmaq  bacarığı  isə  müəllimin  müstəsna  qiymətli 

pedaqoji ustalığıdır. 

Öyrədici tapĢırıqlar üzrə iĢi müəllim müxtəlif Ģəkillərdə qura bilər: 

-  bütün  tapĢırıqlar  frontal  araĢdırılır,  onlar  Ģifahi  və  ya  yazılı  həll  edilir, 

sonra Ģagirdlərə müstəqil həll etmək təklif olunur; 

- öyrədici tapĢırıqlar sinifdə təhlil olunur

-  bir-iki  məsələ  öyrədici  tapĢırıqların  köməyilə  həll  edilidkdən  sonra 

Ģagirdlərə məsələlərin uyğun öyrədici tapĢırıqlardan istifadə etmədən həll edilməsi 

tapĢırılır. 

ġagirdlər  öyrədici  tapĢırıqların  mahiyyətini  və  məqsədini  baĢa  düĢdükdən, 

onların  təcrübi  əhəmiyyətinə  inandıqdan,  məsələ  həllində  kifayət  qədər  təcrübə 

topladıqdan  sonra  tədricən  tapĢırıqlar  zəncirindəki  halqaların  sayını  azaltmaqla, 

çatıĢmayanları müstəqil axtarmağı və son nəticəni tapmağı onlara tapĢırmaq olar. 

Kitabda  məsələ  vasitəsilə  təkrarı  biliklərin  möhkəmləndirilməsi  və  sistemləĢdi-

rilməsində  rolu,  ibtidai  məktəbdən  baĢlayaraq  VI  sinfə  qədər  Ģagirdlərlə  standart 

olmayan məsələlər həll etməyin əhəmiyyəti, çoxluqlar üzərində əməllərlə əlaqədar 

onların  ümumiləĢdirmə  və  xüsusiləĢdirmə  qabiliyyətlərinin  inkiĢaf  etdirilməsi, 

200-dən çox maraqlı məsələlərin təhlili verilir. Təqdim edilən məsələlər vasitəsilə 

V-VI  siniflərin  riyaziyyat  kursunu  təkrar  edib  sistemləĢdirməyi  nəzərdə  tuturuq. 

Kitabda  həlləri  ilə  verilən  həmin  məsələlərdən  Ģagirdlər  riyaziyyatı  müstəqil 



 

öyrətmək  məqsədilə  də  istfiadə  edə  bilər.  Bunu  özünü  yoxlamada,  habelə 



unudulanları  bərpa  etməkdə  mühüm  vasitə  hesab  edirik.  Lakin  təqdim  olunan 

məsələləri  müstəqil  həll  etməyə  çalıĢmalı,  yalnız  bundan  sonra  göstərilən  həll  və 

cavablara  müraciət  etmək  yaxĢı  olardı.  Beləliklə  də,  uĢaqlar  riyazi  –  məntiqi 

məsələləri burada göstərilənlərdən fərqli, özlərinə məxsus, bəzən də daha səmərəli 

üsullarla da həll edə bilərlər.  

Təlim  prosesində  elmi-məntiqi  metodlardan  düzgün  istifadə  Ģagirdlərin 

riyazi  mədəniyyətinin  yüksəldilməsində  əsas  amildir.  Vəsaitdə  verilən  material 

həmin  məqsədin  yerinə  yetirilməsi  üçün  olduqca  faydalıdır.  Kiçik  yaĢlı 

məktəbliləri  riyaziyyatı  öyrənməyə  maraqlandırmaq  baxımdan  təqdim  olunan 

vəsaitin mühüm əhəmiyyəti vardır. 

Öz  faydalı  qeydləri  və  təklifləri  ilə  bu  kitabın  daha  da  təkmilləĢməsinə 

kömək edəcək, xeyirxah oxuculara qabaqcadan minnətdarlığımızı bildiririk.  



 



I. Riyaziyyatın təkrarı üçün məsələlər 

1.  Yazı  taxtasında  vurma  əməli  yerinə  yetirilmiĢdir.  Sonra  rəqəmlərin 

bəziləri  pozulub,  yerində  ulduz  iharəsi  qeyd  edilmiĢdir.  PozulmuĢ  rəqəmləri 

müəyyən edin.  

8

*



*

*

*



*

*

*



*

*

*



*

7

*



*

2

*



 

2.  ġahmat  taxtası  üzərində  aĢağı  sol  küncdə  dama 

qoyulmuĢdur.  Ġki  oyunçu  növbə  ilə  damanı  qonĢu  kvadrata 

qoymaqla  hərəkət  etdirir.  Yalnız  1-ci  Ģəkildə  göstərilən 

istiqamətlərdə  hərəkət  etmək  olar.  Birinci  baĢlayan  oyunçu 

uduĢ üçün necə hərəkət etməlidir?  

3. Rəqəmlərin yerində hərflər yazmaqla beĢ+beĢ+beĢ=Adek alınmıĢdır, həm 

də  (d+d):d=d.  Bu  bərabərlikdə  istfiadə  edilən  hərflərə  hansı  rəqəmlər  uyğundur? 

(Müxtəlif rəqəmlərə müxtəlif hərflər uyğundur). 

4. Kəpənək qurdu hündürlüyü 14 m olan ağac boyunca sürünərək, gündüz 6 

m  yuxarıya  qalxır,  axĢam  isə  4  m  aĢağı  düĢür.  Belə  sürünməklə  o,  neçə  günə 

ağacın təpəsinə çatar? 

5. Eyni formalı 15 dəmir puldan biri qəlbdir. Onun digər pullardan ağır və 

ya  yüngül  olması  məlum  deyil.  Gözlü  tərəzidə  iki  dəfə  çəkməklə  bunu  necə 

müəyyən etmək olar? 

6. ***9 və 9*** ədədləri natural ədədlərin kublarıdır. Bu hansı ədədlərdir? 

7.  Kvadrat  formada  kağız  vərəqini  düz  xətlə  dörd  hissəyə  necə  bölmək 

lazımdır ki, (ġəkil 3) onu qatlamaqla tilləri müxtəlif olan piramida alınsın (ġəkil 4) 

 

 

 



 

8.  ġokaladı,  üzərindəki  dərinləĢdirilmiĢ  xətlər  üzrə,  ən  kiçik  hansı  sayda 



kəsməklə tamamı ilə sındırmaq olar? (ġəkil 6). 

 

 



 

 

 



 

9.  7-ci  Ģəkildə  üç  kəndir  halqa  təsvir  olunmuĢdur.  Yuxarıdakı  halqanı  bir 

yerdən  kəsdikdə  qalan  iki  halqa  sərbəst,  aĢağıdakılardan  birini  kəsdikdə  isə  onda 

qalanlar bir-birinə bağlı  olur. Üç  halqanı də  birləĢdirin  ki, onlardan  ixtiyari  birini 

kəsdikdə qalan ikisi sərbəst olsun. 

10.  9-cu  Ģəkildə  təsvir  olunmuĢ  bərabərlik  doğru  deyil.  Kibrit  dənələrindən 

birinin yerini elə dəyiĢin ki, yeni bərabərlik 0,01 dəqiqliklə ödənilsin. 

 

 



 

 

 



 

11. Olimpiadiyada iĢtirak etmiĢ 96 Ģagirdin 65-i əla və yaxĢı, 61-i isə əla və 

kafi qiymətləndirilmiĢdir. Ayrılıqda neçə nəfər əla, yaxĢı və kafi almıĢdır?  

12. Üç almanı iki ata və iki oğul arasında elə bölmək olarmı ki, hər nəfərə 

bir alma düĢsün? 

13.  5-ə  bölünən  və  2,3,4  ədədlərinin  hər  birinə  böldükdə  qalıqda  1  alınan 

ədədi tapın. 

14. Üç qutunun hərəsində bir kürəcik vardır: ağ, qara, yaĢıl. Birinci qutunun 

üzərində  “ağ”,  ikincidə  “qara”,  üçüncüdə  “ağ  və  ya  yaĢıl”  sözləri  yazılmıĢdır. 


 

Lakin  yazıların  heç  biri  həqiqətə  uyğun  deyildir.  Onda  hər  qutuda  hansı  rəngdə 



kürə yerləĢdirilmiĢdir? 

15.  Stolun  üzərində  üç  boĢ  və  üç  içərisində  süd  olan  stəkan  qoyulmuĢdur. 

Onları bir sırada boĢ və dolu stəkanların növbələĢməsi ilə yerləĢdirmək lazımdır. 

Bunun üçün yalnız bir stəkanı götürmək olar. Bunu necə etməli? 

16. Vurmadakı ulduz iĢarəsi yerində rəqəm yazın. 

*

*



*

*

*



*

*

*



*

*

8



*

*

 



17.  Aydın  bir  dəftər  alarsa  bir  qəpiyi  qalar,  iki  dəftər  alarsa  bir  qəpiyi 

çatmaz. Aydının nə qədər pulu vardır? 

18. Müəyyən riyazi qanunauyğunluqla düzəlmiĢ tam ədədlər sırası verilir. 4, 

7, 12, 21, 38, ... 

Səkkizinci ədədin alınmasına qədər sıranı davam etdirin.  

19. Azalan, çıxılan və fərqin cəmi 624-ə bərabərdir. Fərq çıxılandan 56 az 

olarsa, azalan, çıxılan və fərqi tapın. 

20. 1-dən 18-ə qədər bütün natural ədədlər hasilinin son üç rəqəmini tapın.  

21. Cədvəldə hər hansı qanunla ədədlər yazılmıĢdır. Bu qaydanı tapın və boĢ 

xanaya lazım olan ədədi yazın.  

a)   

 

 



b)  

 

 



22. Bağlı yeĢiklərdə 16 kq, 17 kq və 21 kq alma vardır. YeĢikləri açmadan 

185 kq almanı necə almaq olar? 

2      

 3   5   9   



33 

1      


 5  6   11    

28 


 

10 


23. Vurmada ulduzlar yerindəki rəqəmləri müəyyən edin. 

0

*



*

*

*



*

*

*



*

*

*



*

8

*



*

*

*



 

24.  Dörd  ardıcıl  tam  ədədin  hasili  ilə  1-in  cəminin  tam  kvadrat  olduğunu 

isbat edin. 

25.  Onluq  rəqəmi  ilə  təklik  rəqəminin  kvadratı  cəminə  bərabər  olan 

ikirəqəmli ədədi tapın. 

26. 328 ilə fərqi rəqəmlərinin cəminə bərabər olan ədədi tapın. 

27.  Sinifdə  50-  dən  az  Ģagird  vardır.  Yoxlama  yazı  iĢindən  Ģagirdlərin 

7

1



-i 

beĢ, 


3

1

-i  dörd, 



2

1

-  isə  üç  almıĢdır.  ĠĢin  qalanına  iki  verilmiĢdir.  Neçə  belə  iĢ 



olmuĢdur? 

28.  Məktəblinin  15  və  20  qəpiklərdən  ibarət  bir  qədər  pulu  vardır.  O, 

pulunun  beĢdə  birini  təĢkil  edən  iki  dəmir  pulla  kinoya  bilet  alır.  Qalan  pulun 

yarısından ibarət üç dəmir pulla nahar edir. Məktəblidə əvvəlcə hər dəmir puldan 

neçəsi olmuĢdur? 

29. “Mənəm”-i 99999 ədədinə vurduqda sonuncu üç rəqəmi 705 olan ədəd 

alınır.  “Mənəm”  sözü  ilə  hansı  ədəd  iĢarə  olunmuĢdur?  Eyni  hərflər  eyni  rəqəmi 

göstərir. 

30. Nərgiz mağazadan 3 manatlıq və 6 manatlıq iki növ konfet, qiymətlərini 

bilmədiyi 3 eyni növ çay və 9 Ģam aldı. Satıcı bunların hamısının birlikdə dəyəri 21 

man  80  qəp.  olduğunu  dedi.  Nərgiz  dərhal  hesablamanın  düzgün  aparılmadığını 

bildirdi. Satıcı yenidən hesablayıb səhvini düzəltdi. Nərgiz satıcının onu aldatmaq 

istədiyini necə hiss etdi?  


 

11 


31.  Sona,  Zəhra,  Aydın  və  Nihad  zeytun  yığmıĢdılar.  Zəhra  hamıdan  çox 

yığmıĢdır. Sona isə heç kəsdən az yığmamıĢdır. Doğrudurmu ki, qızlar oğlanlardan 

çox zeytun yığmıĢdır? 

32.  Bir  qrup  Ģagirdin  hər  biri  üzərində  3  və  ya  4  Ģəkil  çəkilmiĢ  zərflər 

almıĢlar. Məlum olmuĢdur ki, Ģəkillərin və Ģagirdlərin ayaqlarının birlikdə sayı 39-

dur. Ayrılıqda neçə 3 və neçə 4 Ģəkilli zərf alınmıĢdır?  

33.  Bakı  məktəblisi  Aydın  Nihada  dedi:  “YaĢadığımız  binanın  nömrəsini 

göstərən  ikirəqəmli  ədəddən  onun  rəqəmlərinin  yerini  dəyiĢdikdə  alınan  ədədi 

çıxdıqda sizin yaĢadığınız evin nömrəsi alınır. Mən hansı evdə yaĢayıram?” Nahid 

dedi: “Bu asan məsələdir” və dərhal onu həll etdi. Məktəblilər hansı evdə yaĢayır? 

34.  987654321  ədədinin  rəqəmləri  arasında  “+”  iĢarəsini  necə  qoymaq 

lazımdır ki, cəmdə 99 alınsın? Məsələnin neçə həlli vardır?  

35.  Yüz  qutunun  hər  birində  eyni  miqdarda  detal  vardır.  Birinci  qutudan 

müəyyən qədər, ikincidən bundan iki dəfə, üçüncüdən üç dəfə və sairə çox detal 

götürüldükdən sonra axırıncı qutuda bir, bütün yüz qutuda birlikdə isə 14950 detal 

qaldı. Əvvəlcə qutuların hər birində neçə detal olmuĢdur?  

36. Üçrəqəmli ədəd onun rəqəmlərindən düzəlmiĢ bütün mümkün ikirəqəmli 

ədədlərin cəminin yarısına bərabərdir. Bu ədədi tapın. 

37.  Hərflər  yerində  elə  rəqəmlər  yazın  ki,  (eyni  hərflər  eyni  rəqəmləri 

göstərir). 



RVT

VD

RRA

RKT

D

AJ

ENV

RS

EE







 münasibətləri ödənilsin. 



38.  Dayanacaqda  45  maĢın  və  motosiklet  vardır.  Onların  təkərləri  sayı  isə 

115-dir.  Kolyaskalı  motosiklet  kolyaskasızlardan  2  dəfə  azdır.  Dayanacaqda  neçə 

maĢın və neçə motosiklet vardır? 

39. Ġlk on sadə ədədləri ardıcıl olaraq bir sətirdə yazın. AlınmıĢ çoxrəqəmli 

ədəddən rəqəmlərin yarısını elə pozun ki, qalan rəqəmlərin əmələ gətirdiyi ədəd a) 

ən kiçik; b) ən böyük olsun. 



 

12 


40. Bacım və mənim yaĢlarımızın cəmi 26-dır. Mənim yaĢım bacımın indiki 

yaĢından 3 dəfə çox olduqda yaĢlarımızın cəmi mənim indiki yaĢımdan 5 dəfə çox 

oldu. Ġndi hər birimizin neçə yaĢı vardır? 

41. 11-ci Ģəkildən elə iki parçanı pozun ki, iki kvadrat qalsın.  

42. 1+2+3+4+5+... cəmində neçə toplanan götürmək 

 lazımdır ki, rəqəmləri eyni olan üçrəqəmli ədəd alınsın. 

43. Asəf Nihada dedi: “Fikrində üçrəqəmli bir ədəd tut. 

Onun yüzlük rəqəmini 2-yə vur. AlınmıĢ hasilə üç əlavə et. 

 Sonra alınan cəmi 5-ə vur və nəticəyə fikirləĢdiyin ədədin onluq 

rəqəmini əlavə et. Nəhayət alınmıĢ cəmin sağına fikrində tutduğun ədədin sonuncu 

rəqəmini yaz. Neçə aldın? Nihad -273. Asəf – sən fikrində 123 ədədini tutmusan. 

Asəf bunu necə bildi? 

44.  a  ədədi  b-dən  n  dəfə,  bu  ədədlərin  cəmi  isə  onların  fərqindən  m  dəfə 

çoxdur. m və n natural ədədlər olarsa onların cəmini tapın. 

45.  a,  b,  c  rəqəmləri  ilə  x,  y,  z  ədədlərinin  uyğun  hasilləri  cəmi  ax+by+sz 

üçrəqəmli ədəddir. x, y, z hansı ədədlərdir?  

46.  2,  3,  4  rəqəmləri  ilə  x,  y,  z  ədədlərinin  uyğun  hasilləri  cəmi  432-yə 

bərabərdir. Bu ədədləri tapın. 

47. 

501


486



n

  bərabərsizliyini  ödəyən  bütün  natural  ədədləri  tapın,  bu 

ədədlərdən hansıları: a) cütdür; b) 3-ə bölünür; c) 11-ə bölünür?  

48.  VI  sinifdə  35  Ģagird  vardır.  Bunların  hər  biri  bu  sinifdə  11  nəfərlə 

dostluq edə bilərmi?  

49.  Sinifdəki  35  Ģagirddən  20  nəfəri  riyaziyyat,  11-i  “bacarıqlı  əllər” 

dərnəklərində  iĢtirak  edir,  10  nəfər  isə  bu  dərnəklərə  getmir.  Neçə  “riyaziyyat” 

“bacarıqlı əllər” –də məĢğul olur? 

50. Saat 16

00

-dur. Neçə dəqiqədən sonra saat əqrəbilə dəqiqə əqrəbi üst-üstə 



düĢər? 

Şəkil 11. 

 

13 


51.  Məktəbin  VI  sinif  Ģagirdləri  hər  biri  eyni  miqdarda  olmaqla  cəmi  737 

dəftər  aldılar.  VI  siniflərdə  neçə  Ģagird  vardır  və  onların  hər  biri  neçə  dəftər 

almıĢdır?  

52.  3x3  kvadratında  1-dən  9-a  qədər  rəqəmlər  yazılmıĢdır.  Bu  rəqəmlərin 

yerini elə dəyiĢin ki, sətrlərdə alınmıĢ üçrəqəmli üç ədəd tam kvadrat olsun.  







 

53. 



A

K

G

O

D

Z

E

B

Z







  Hərflər yerində hansı rəqəmlər ola bilər?  

54.  Hər  hansı  ədədi  1976  və  1977-yə  böldükdə  qalıqda  76  alınır.  Bu  ədədi 

39-a böldükdə hansı qalıq alınar? 

55.  Tərəfinin  uzunluğu  1  km  olan  kvadrat  Ģəkildə  meĢə  sahəsinin  bir 

tərəfindən  qarĢı  tərəfinə  düz  xətt  üzrə  keçmək  mümkün  deyil.  Ġsbat  edin  ki,  bu 

meĢədəki ağacların sayı 2 mindən az deyil. 

56. 


1

2

1



2

2





n

n

  ifadəsində  n=1,2,3,4,5  yazdıqda 

11

49

,



9

31

,



7

17

,



8

7

,



2

1

  ixtisar  olunmaz 



kəsrlərini alırıq. Elə natural n ədədi vardırmı baxılan kəsr ixtisar edilən olsun?  

57.  Vəli  ev  tapĢırığını  yerinə  yetirərkən  müəyyən  tam  ədədin  kvadratı 

əvəzində  onun  iki  mislini  tapmıĢdır.  Nəticədə  kvadratdakı  rəqəmlərin  tərsinə 

yazılmasından ibarət ikirəqəmli ədəd almıĢdır. Düzgün cavab neçədir?  

58.  Ardıcıl  olaraq  2,3,4,5,6,7,8,9,10  –a  böldükdə  qalıqda  uyğun  olaraq 

1,2,3,4,5,6,7,8,9 alınan ən kiçik ədədi tapın.  

59.  Vurmada  rəqəmlər  yerinə  hərflər  yazılmıĢdır.  Eyni  rəqəmlər  eyni 

hərflərlə,  müxtəlif  rəqəmlər  müxtəlif  hərflərlə  iĢarə  edilmiĢdir.  Rektop  x  tor 

=E****ktor. 


 

14 


Vuruqlar hansı ədədlər ola bilər?  

60.  XətkeĢdən  istifadə  etmədən  kağız  vərəqinin  kvadrat  olub-olmadığını 

necə bilmək olar?  

61.  Dünən  sinifdəki  Ģagirdlərin  sayı  dərsə  gəlməyənlərin  sayından  8  dəfə 

çox idi. Bu gün daha iki nəfər gəlməmiĢdir və məlum olmuĢdur ki, belələri dərsdə 

iĢtirak edənlərin 20%-ni təĢkil edir. Sinifdə neçə Ģagird vardır? 

62.  Ġkirəqəmli  ədədin  onluq  rəqəmi  bu  ədədlə  onun  rəqəmlərinin  tərsinə 

yazılması ilə alınmıĢ ədədin fərqinə bərabərdir. Bu ədədi tapın. 

63. Hesablayın: 

2

2



...

3

3



 



64. 

?

2004



,

2004






x

x

x

x

 

65.  Onluq  rəqəmi  təklik  rəqəmindən  böyük  olan  neçə  ikirəqəmli  ədəd 



vardır?  

66.  102  sm  uzunluqda  naqili  uzunluqları  15  sm  və  12  sm  olan  hissələrə 

bölün. Məsələnin neçə həlli vardır?  

67.  Göstərilən  əməldə  rəqəmlərin  yerində  hərflər  yazılmıĢdır.  Müxtəlif 

hərflər müxtəlif rəqəmləri göstərir. ġifrı açın, sonra isə hərfləri rəqəmlərin artması 

ilə yazın. Hansı sözü aldınız?   



MUN

UA

MID

D

UA

MAA

IDN

UA

RU





:

:



 

68.  Vurmada  eyni  rəqəmlər  eyni,  müxtəliflər  isə  müxtəlif  hərflərlə  iĢarə 

edilmiĢdir. Göstərilən yazılıĢa əsasən vuruqları və hasili tapın.  

bddb

bbb

bbb

aa

bc

 



 

15 


69. Sahəsi S-ə bərabər ABCD rombunun D, B təpələrindən sol və sağ, A, C 

təpələrindən isə aĢağı və yuxarı istiqamətlərdə tərəflərinin uzantıları üzərində onun 

tərəfinə  bərabər  parçalar  ayrılmıĢdır.  AlınmıĢ  A

1

B



1

C

1



D

1

  dördbucaqlısının 



paraleloqram olduğunu isbat edin və sahəsini tapın. 

70.  Vəlinin  2010-cu  ildəki  yaĢı  anadan  olduğu  ilin  (bu  əsrdə)  rəqəmləri 

cəminin 3 misli qədərdir. O, hansı ildə doğulub?  

71.  Hərflərin  yerində  hansı  rəqəmlər  yazılmalıdır  ki,  bərabərlik  ödənilsin: 



abc

ca

bc

ab



72.  Mənim  indiki  yaĢım  bacımdan,  o,  məndən  2  dəfə  cavan  olduğu 



vaxtdakına  nisbətən  4  dəfə  çoxdur.  15  ildən  sonra  bizim  birlikdə  yaĢımız  100  il 

olarsa, indi hər birimizin neçə yaĢı vardır?  

73. Əvvəldən iki rəqəmi eyni, üçüncü rəqəmi isə 5-ə bərabər olan üçrəqəmli 

ədədi  bir  rəqəmli  ədədə  böldükdə  qalıqda  8  alınır.  Bölünəni,  böləni  və  qisməti 

tapın. 

74. 


5

2

2



5

b

a

 Ģərtini ödəyən ən kiçik 



b

a,

 natural ədədlər cütünü tapın. 

75. Ġki ikirəqəmli ədədin hasili 121-ə bölünür və yazılıĢında hər biri iki dəfə 

olmaqla iki rəqəm iĢtirak edən dördrəqəmli ədəddi. Bu ədədləri tapın. 

76. Ölçüləri 2x4 olan 8 və ölçüləri 2x3 olan 6 düzbucaqlıdan 10x10 ölçülü 

kvadrat düzəldin.  

77. Leyla natural ədədin kubunu 7-yə qalıqlı bölür, sonra alınmıĢ qisməti 7-

yə  qalıqlı  bölür,  yeni  qisməti  də  7-yə  bölür,  lakin  qalıq  alınıb  alınmadığını 

bildirmir,  alınmıĢ  yeni  qisməti  7-yə  böldükdə  isə  qismətdə  10  alır.  Söhbət  hansı 

ədədin kubundan gedir? 

78. Atanın yaĢı oğulun aylarla yaĢına bərabər olub, ondan 9 dəfə və 26 il 8 

ay böyükdür. Atanın neçə yaĢı vardır? 

79. Dominonun bütün daĢlarını, “ИГРА” sözündəki hərflərdə (Ģəkil 15a), bu 

oyunun qaydası üzrə toxunmaqla elə yerləĢdirin ki, hər bir hərf üzərindəki xalların 

sayı 42 olsun.  


 

16 


 

 

 



 

80. Ġsbat edin ki, a) Tək sayda rəqəmləri olan ixtiyari ədədin yanında onu bir 

də  yazdıqda  alınan  ədəd  11-ə  bölünür.  b)  Ġsbat  edin  ki,  ixtiyari  ədədin  yanında 

onun rəqəmlərinin tərsinə düzülüĢündən ibarət ədədi yazdıqda da alınan ədəd 11-ə 

bölünür.  

81. n-in hansı natural qiymətində 

1

2

4





n



n

 sadə ədəd olar? 

82. ƏƏ

l

=ƏllƏ bərabərlyiində Ə və l hansı rəqəmlər ola bilər? 



83.  Natural  sıranın  ixtiyari  ardıcıl  on  iki  ədədi  cəminin  4-ə  bölünmədiyini 

isbat edin. 

84. Tənliyi həll edin: 

a) 


   

2

2



zz

xy

xyzz



b) 


   

2

2



yy

xx

xxyy



 

(burada 


ab

- ikirəqəmli, 



cdab

 - dördrəqəmli ədədin yazılıĢıdır).  

85.  Paraleloqram  konqruent  olmayan  üç  bərabəryanlı üçbucaqdan  ibarətdir. 

Onun bucaqlarının qiymətini tapın. 

86.  Üçrəqəmli  ədədin  rəqəmləri  hasilini,  sonra  alınmıĢ  nəticənin  rəqəmləri 

hasilini  yazın.  Əvvəl  verilən  ədədi,  alınmıĢ  iki  hasili  uyğun  olaraq  17-ci  Ģəkildə 

göstərildiyi kimi təsvir etmək olar (eyni fiqur eyni rəqəmi göstərməklə). Əvvəlki 

ədədi tapın. Məsələnin neçə həlli vardır?    

87. Üçbucağın bir tərəfinin uzunluğu  

6,31 m, digər tərəfinin uzunluğu isə 0, 82 m-dir.  

Üçbucağın üçüncü tərəfinin tam ədədlə ifadə edildiyi məlumdursa onu tapın. 

88.  Üç  məktəbli  üç  gündə  üç  ağac  əkdi.  12  məktəbli  12  gündə  neçə  ağac 

əkər? 

ġəkil 15 a. 





Yüklə 0,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin