Şahin Fazil

Şahin Fazil 
 
 
2 
 
 
Şahin Fazil 
 
 
 
 
 
 
 
  YAPONİYA 
SƏFƏRNAMƏSİ  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
“Elm və təhsil” 
Bakı – 2011
 

Redaktor: Naibə Musayeva 
                  professor 
 
 
 
 
 
Şahin Fazil. Yaponiya səfərnaməsi. 
Bakı, “Elm və təhsil”, 2011, 232 səh.  
 
 
Tarix  elmləri  doktoru,  professor,  Azərbaycan  Yazarlar  Birliyinin 
üzvü,  “Məcməüş  –  şüəra”  /  ”Şairlər  məclisi”  /  ədəbi  dərnəyinin  sədri 
Şahin Fazil uzun müddət Əfqanıstanda yaşamış və işləmiş / 1963-1988 
-ci illər arasında fasilələrlə /, İran, Türkiyə, İraq, Dubay, habelə Sovetlər 
İttifaqının  müxtəlif  respublikalarında  səfərlərdə  olmuş,  Beynəlxalq 
Elmi Konfranslarda iştirak etmiş, onlarla səfərnamə yazmışdır. 
Bu  kitabda  onun  Yaponiyada  olduğu  10  gün  müddətində  yazdığı  
səfər  təəssüratları,  yapon  alimləri  ilə  keçirdiyi  elmi  görüşlər,  etdiyi 
məruzələr, həmçinin bu Gündoğar Ölkədə qələmə aldığı müxtəlif vəznli 
şerlər oxucu nəzərinə çatdırılır. 
Şahin  Fazil  yapon  hayku  janrı tərzində  “Azərbaycan haykuları”  adlı 
kitab da yazmış, həmin kitabdakı müxtəlif şer nümunələri Yaponiyada, 
kitabın özü isə Bakıda / 2007 / çap olunmuşdur. 
 
Səmimi diqqət və qayğısına görə həkim dostum 
 Namiq Məmmədova səmimiyyətlə təşəkkür edir,  
uğurlar diləyirəm 
Müəllif  
 
 
2011
098
4702000000

N
 
qrifli nəşr
 
                      © 
«Elm və təhsil», 2011
 
Şahin Fazil 
 
 
4 
I. 15 dekabr-2008 – 18 fevral  2009. 
 
Bakı. 
Yaponyadan 
magistrant 
Şaiq 
Cəfərzadənin  mənə  telefon  zəngi  və  Senday 
şəhərindəki  Tohoku  Universitetinə  mühazirə 
oxumağa getməyim  üçün  onun gözlənilməz tə-
klifi.  Səfərimlə  alaqədar  Tohoku  Universite-
tinin  professorları  Hiroki  Oka,  Takaşi  Ku-
roda,  həmçinin  magistrant  Şaiq  Cəfərzadə 
tərəfindən  mənə  ünvanlanan    müxtəlif  dilli 
(ingilis, rus, fars və Azərbaycan) məktublar . 
 
ox  səfərlərdə  olmuşam.  İlk  uzaq  səfərim 
Əfqanıstana  oldu.  Azərbaycan  Dövlət  Uni-
versiteti (Universitetin o zaman kimin adına 
olmasını  heç  yazmaq  da  istəmirəm,  onsuz 
da  çoxları  bilir,  bilməyənlərin  bilmələri  vacib  deyil) 
Şərqşünaslıq  fakültəsi,  Fars  dili  şöbəsinin  V  kursunda 
oxuyarkən  Əfqanıstan  getdim.  O  vaxtlarda  SSRİ 
miqyasında xarici ölkələrə işləməyə göndərilən tələbə yox 
dərəcəsindəydi.  Dövlətimizlə  başqa  dövlətlər  arasında 
siyasi  əlaqələr  çox  olsa  da,  iqtisadi-mədəni  əlaqələr  hələ 
zəif  idi.  Qubadan  Bakıya  oxumağa  gələn  bir  tələbə  üçün 
xarici  ölkəyə  getmək,  özü  də  işləməyə  getmək,  əlbəttə 
gözlənilməz  idi.  Mən  fakültəmizdən  xaricə  işləməyə 
göndərilən ilk tələbə idim. 
 Əfqanıstan krallığı. Məhəmməd Zahir şah. Monar-
xiyalı  bir  ölkə.  Dağlar,  bağlar,  ormanlar,  səhralar,  dü-
zəngahlar,  dərələr,  vadilər…  və  əfsanələr  diyarı.  Sonralar 
əfqanlardan o qədər əfsanələr eşitdim ki. Nadir şah Əfşarın 
hakimiyyəti dövründə (1736-1747) Cənubi Azərbaycandan 
Ç 

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
5 
Əfqanıstana  köçürülmüş  Azərbaycan  türkləri  (onlar 
hazırda  da  Kabul  yaxınlığındakı  Təpə  və  Nanəkçi 
kəndlərində  yaşayırlar)  «Abbas  və  Gülgəz»,  «Koroğlu», 
«Aşıq  Qərib»  və  başqa  dastanlarımızı  keçən  əsrin  ikinci 
yarısında, saz çala-çala bu günün Azərbaycan türk dilində 
mənə  danışarkən  həssas  bir  insan  kimi  gözlərim 
yaşarmışdı: 
 
Çimirəm göz yaşım ilə, oluram pak, təmiz, 
Göz yaşım var isə dərya mənə lazımdırmı? 
(Şahin  Fazil.  Qəzəllər, 
Bakı, 1994, s.17)
1
 
 
Dünya qəribə dünyadır. Ona mütləq şəkildə pis, ya-
xud  mütləq  şəkildə  yaxşı  demək  olmur.  Dünya  əfsanələr 
və  reallıqlar  dünyasıdır.  Əfqanıstan  da  dünyanın  bir 
parçası. Dünya gündüz-gecə öz oxu ətrafında fırlanır, eyni 
zamanda ildə  bir dəfə  günəşin də başına dolanır. Mən də, 
Qubadan  çıxdım,  Bakıda  oxudum  və  günlərin  bir  gün 
fırlanıb-dolanıb  gəlib  çatdım  Əfqanıstana,  dünyanın  o 
zamankı «əfsanələr və reallıqlar dünyasına» 
 
Bir gözdə: qaranlıqdı fəqət, qəmdi bu dünya, 
Bir gözdə: şəfəq dalğalı aləmdi bu dünya. 
 
Bir gözdə: məşəqqət dolu, zillət dolu bir yer, 
Bir gözdə: təravətlidi, xürrəmdi bu dünya. 
 
Bir gözdə: bütün sirri olubdur açıq-aşkar, 
                                                
1
  Бундан  сонра  мисал  эятиряъяйим  ше’р  парчаларыны  мцхтялиф 
китабларымдан эютцрмцшям. 
Şahin Fazil 
 
 
6 
Bir gözdə sehr mücrüsü, mübhəmdi bu dünya. 
 
Bir gözdə: bütün müşkülatın həllinə qadir, 
Bir gözdə: çətinlik dolu aləmdi bu dünya. 
 
Bir gözdə: həmi huriyə, həm qılmana malik, 
Bir gözdə: əziyyətdi, cəhənnəmdi bu dünya. 
 
Bir gözdə: qiyamət gününün dəhşəti parlar, 
Bir gözdə: poladdan dəxi möhkəmdi bu dünya. 
 
Bir gözdə: dönüb göz nuruna zülməti yarmış, 
Bir gözdə: donan göz yaşıtək nəmdi bu dünya. 
 
Fırlansa müdam, Şahinə sərsəm deyəcəklər, 
Fırlanmada gündüz-gecə, sərsəmdi bu dünya. 
(Qəzəllər, 1994, səh. 162) 
 
Əfqanıstanda  çox  yaşadım,  müəyyən  fasilələrlə 
1963-1988-ci  illər  arasında  13  il  o  qürbət  diyarda  ömür 
sürdüm.  Əfqanıstan  mənə  çox  şey  verdi.  Buna  görə  də 
həmin  ölkəyə  çox  minnətdaram.  Amma,  vətən  vətəndir, 
illah ki, Odlar diyarı ola. Əfqanıstanda od da gördüm, odu 
söndürən su da, gül də gördüm, güllə də. Amma, 
 
Olmuşsa da hörmət mənə əfqan diyarında, 
Bildim ki, yad ellərdə adam bəxtəvər olmaz. 
(Qəzəllər, 1994, s.165) 
 
Əfqanıstanda  üç  dövlət  medalı  ilə  təltif  olundum. 
Aldığım  birinci  medalımın  adı  «Sədaqət»dir.  Mən  əgər 

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
7 
sadiq  adam  olmasaydım  «Sədaqət»  almazdım  ki.  «Birinci 
Divan» kitabımdakı bir şe’r: 
 
Təşəkkür 
Əfqanıstanda  həmin  respublikanın  «Sədaqət» 
medalı ilə təltif olunmağım münasibəti ilə 
 
Əfqan diyarında çox olmuşam mən, 
Qürbət on ilini aldı ömrümün. 
Məqsədim deyildi eşidim «əhsən», 
Zəhmət çəkməyirdim «təşəkkür» üçün. 
 
Orda sərf etdiyim əməyim mənim 
Qərəzsiz bir kəsin əməyi idi. 
İgid əfqanlara köməyim mənim 
Qardaşın qardaşa köməyi idi. 
 
Heç də gizləmirəm, bu gün, bu dəmdə 
Böyük bir iftixar mənə yar olub. 
Hüdudu bir qarış olan sinəmdə 
Hüdudsuz bir sevinc bərqərar olub. 
 
Odlar ölkəsinə dağlar ölkəsi 
Gör necə göndərib təşəkkürünü: 
Mənə yetsin deyə «təşəkkür» səsi 
Medala döndərib təşəkkürünü. 
 
Bu təltif təb’imi gətirdi dilə, 
Medalı sinəmə sancaraq bu gün, 
Əfqan ölkəsinə ehtiram ilə 
Təşəkkür edirəm təşəkkür üçün. 
Şahin Fazil 
 
 
8 
 
(Şahin  Fazil.  Divan, 
1996, səh.427-428) 
«Sədaqət»  dövlət  medalı  ilə  təltif  olunduğum  vaxt 
mən  Əfqanıstanda  10  il  işləmişdim.  Sonra  daha  3  il 
işləməli  oldum  və  daha  2  medala  layiq  görüldüm. 
«Üçüncü Divan»dan «Üç medal» şe’ri: 
 
Mən  
artıraraq  
ayağımın taqətini,  
əlimin gücünü, 
Əfqanıstana medal almaq üçün getməmişdim, 
amma verdilər, 
Özü də üçünü. 
 
Qubamın Tarix Muzeyinə  
vermişəm medalları, 
mən öldükdə 
itib-batmasınlar barı. 
Arxayınam yazdıqlarım sarıdan,  
hələ ölməmişkən 
düşməyim deyə iztiraba 
əlyazmalarımı çevirirəm kitaba, 
arxayın edirəm canımı. 
Yazıram «Dördüncü Divan»ımı. 
Üç Divan 
Və  
şair Qiymət Məhərrəmlinin 
«Birinci Divan»a yazdığı dissertasiya,  
verdiyi qiymət. 

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
9 
Və akademik Bəkir Nəbiyevin 
«Şahinin qanadları» - 
«İkinci Divan»ıma  
və «Təzkirə» kitabıma 
yazılan məqaləsi – 
Qiyməti böyük,  
siqləti dərin. 
Şöhrət acı deyiləm,  
rütbə möhtacı deyiləm, 
elə bunlar bəsidir bu şairin. 
 
Bu şair 
Tezliklə bu dünyadan 
Çəkəcəkdir köçünü… 
Mən  
Əfqanıstana medal almaq üçün getməmişdim,  
amma verdilər, 
özü də üçünü. 
15.01.2007 
(Şahin Fazil. Üçüncü Divan, 
 Bakı, səh.839-840) 
 
Hazırda 20 ildən çoxdur ki, qayıtmışam Əqfanıstan-
dan. Bu müddət ərzində çox ölkələrdə oldum  və olduğum 
hər  bir  xarici  (yaxud  daxili)  diyar  haqqında  «Səfər-
namələr»  yazdım.  Yazdım  və  çap  etdirdim.  Onların 
əksəriyyəti  məqalə şəklindədir. Hər səfərnamənin öz «Sə-
fərnamə  şe’rləri»  var.  Məsələn,  «İran  səfərnamə  şe’rləri» 
(«İran  səfərnamələri»  kitabı,  9  səfərnamə,  Bakı,  2003; 
«İkinci Divan» Bakı, 2005; «Üçüncü Divan», Bakı, 2008). 
Şahin Fazil 
 
 
10 
İrana  X-XVII  səfərnamə  şe’rləri  («Üçüncü  Divan»)
1
; 
«Naxçıvan  dəftəri»  silsiləsindən  şe’rlər  («İkinci  Divan»); 
«İkinci Naxçıvan səfərnaməsi» şe’rləri («Üçüncü Divan»); 
«Özbəkistan  dəftəri»  şe’rlər  silsiləsi  («İkinci  Divan»); 
«Gürcüstan  dəftəri»  silsiləsindən  («İkinci  Divan»); 
«Lənkəran  dəftəri»  şe’rlər  silsiləsi  («İkinci  Divan»); 
«Dağıstan  dəftəri»  şe’rlər  silsiləsi  («İkinci  Divan»), 
«Dağıstan şe’rləri silsiləsindən» («İkinci Divan»); «Birinci 
İraq dəftəri» şe’rlər silsiləsi («İkinci Divan»); «İkinci İraq 
dəftəri şe’rlər silsiləsi» («İkinci Divan») və sair. 
İndicə  nəzərə  çatdırdığım  kimi,  getdiyim  yerlərin 
çoxunun öz səfərnamələri və səfərnamə şe’rləri vardır. 
2009-cu ilin fevral ayının 18-dən mart ayının 1-dək 
isə  Yaponiyaya  etdiyim  səfərim  və  şe’rlərim.  Kiçik  bir 
dəftərə həmin səfər qeydlərimi, həmin «Gündoğan» ölkədə 
gəzdiyim,  gördüyüm  yerlər  haqqında  yığcam  təəs-
süratlarımı  yazmışdımsa  da,  hətta    «Yaponiya  səfərna-
məsi»  şe’rlər  silsiləsini  qəzetdə  dərc  etdirmişdimsə  də, 
(Bax:  «Kredo»  qəzeti,  №14,  11  aprel,  2009),  «Yaponiya 
səfərnamələri»  kitabımı  (!)  yazmağa  başlaya  bilmədim. 
Səbəb: Vaxt azlığı. O qədər iş ortaya çıxdı ki. O cümlədən 
XVI  əsrin  sonu,  XVII  əsrin  birinci  rübündə  yaşayıb-
yaratmış  tarixçimiz  İsgəndər  bəy  Münşi  Türkmanın  fars 
dilində  yazdığı  «Tarixe-aləmaraye-Abbasi»  adlı  3  cildlik 
əsərinin dilimizə tərcüməsinin yekunlaşdırılması, başqa bir 
tarixçimiz  (XVI  əsr)  Həsən  bəy  Rumlunun  «Əhsənüt-
təvarix»  kitabının  tərcüməsinin  davamı,  başqa  elmi  işlər, 
konfranslar, xaricə səfərlərim. 
                                                
1
  Ирана  21  səfərimi  əhatə  edən  йени  «Иран  сяфярнамяляри»  китабым  бу 
эцнлярдя  Иран  Ислам  Республикасы  Мядяниййят  Мяркязи  тяряфиндян  чап 
олунаъагдыр. 

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
11 
Nəhayət,  bu  il  vaxt  tapdım.  Yadıma  akademik  Bə-
kir  Nəbiyevlə  2006-cı  ildəki  bir  söhbətim  düşdü.  Dedi:  - 
İstirahətə  gedirəm. Özümlə çox  kitab aparmayacağam.  İki 
kitab  isə  mənə  lazım  olacaq:  «İkinci  Divan»  və  «Təz-
kireyi-Şahin». Geniş bir məqalə yazacağam. 
Akademik  həmin  kitabları  özüylə  apardı  istirahət 
etdiyi  yerə  və  rə’yini,  daha  doğrusu  dolğun  elmi  məqalə-
sini  yazdı.  Yazdı  və  çap  etdirdi  («Elm»  və  «Kredo»  qə-
zetləri, «Azərbaycan» jurnalı və akademikin 5 cildlik əsər-
lərinin  5-ci  kitabı).  Sağ  olsun  və’d  verən  və  və’dinə  əməl 
edən şəxs, şəxsiyyət. 
…Çox yazmışam, amma zəhmətimin layiqli qiymə-
tini  hələ  almayanlardanam.  Qubalı  şair  Ramiz  Qusarçaylı 
kimi.  İki  sətirlik  kiçik  bir  şe’rində  böyük  bir  mənzərə 
yaradan Ramizin poetik yaradıcılığından: 
 
«Hər gül üstü bir arının iş yeri, 
Ləçəyində dodaq yeri, diş yeri». 
(Ramiz  Qusarçaylı,  Bir  çiçək 
axşamı, Bakı, 2005, səh.94) 
 
Gözəldir, deyilmi? O Quba şairi də bu qubalı kimi, 
hələ  zəhmətinin  qiymətini  görmək,  əməyinin  bəhərini 
dərmək ümidindədir. Zavalı xəyalpərvər… Zavalı mən… 
Keçən il 70 yaşım tamam oldu.  İndi 72-nin içində-
yəm.  Quba  tarixində  ilk  böyük  «Quba  tarixi»ni  yazdım
1
. 
                                                
1
  «Губа  тарихи»нин  йазылма  сябяби  щаггында  «Губа  тарихи»нин  «Юн 
сюз»цндя  беля  йазылмышдыр:  «  1996-ъы  илин  октйабр  айынын  20-дя  Ямир 
Теймурун анадан олмасынын 660 иллик йубилейиня щяср олунан Бейнялхалг 
Елми  Конфрансда  иштирак  етмякдян  ютрц  Дашкяндя  учмалы  идим.  Учуша 
бир  эцн  галмыш,  ахшамцстц  «Азярбайъан»  няшриййатынын  баш  редактору 
Нащад  Ялийев  зянэ  едиб  няшриййатын  директору  Назим  Ибращимовун 
Şahin Fazil 
 
 
12 
Kitab  yayıldı,  amma  onun  Qubada  təqdimat  mərasimi 
keçirilmədi.  6  il  bundan  əvvəl  mənim  65  yaşım  oldu, 
amma  Qubada yenə qeyd olunmadı. Keçən ilə isə 70 yaş. 
Qubanın  yadına  yenə  də  düşmədim.  Heç  Bakının  da. 
AMEA  A.Bakıxanov  adına  Tarix  İnstitutunun  direktoru, 
tarix  elmləri  doktoru,  professor,  Əməkdar  elm  xadimi 
Yaqub  Mahmudov  AMEA  Prezidentinə  rəsmi  məktub 
göndərdi.  Məktubda  respublika  rəhbərliyindən  70  yaşım 
və  elmi  fəaliyyətimlə  bağlı  mənə  «Əməkdar  elm  xadimi» 
adının  verilməsi  tövsiyyə  olunurdu.  Məktub,  insafən 
AMEA Prezidenti akademik Mahmud Kərimov tərəfindən 
                                                                                                    
мянимля  эюрцшмяк  истядийини  билдирди.  Сабащ  Дашкянддя  олаъаьым 
хябярини ешидяндя мяня уьурлу йол диляйян Нащад Юзбякистан сяфяриндян 
эери  гайыдан  кими  Назим  мцяллимин  йанына  эедиб,  онунла  эюрцшмяйими 
хащиш етди. Деди ки, онун сянинля ваъиб сющбяти вар. 
Ертяси  эцн  Дашкянддя  олдум,  Сямяргяндя  эетдим,  Юзбякистанын 
бир чох тарихи йерлярини зийарят етдим, лакин Нащадын мяня дедийи «Назим 
мцяллимин  сянинля  ваъиб  сющбяти  вар»  ъцмляси  бир  щяфтя  ярзиндя  мяня 
ращатлыг вермяди. Ахы, Назим мцяллим узун илляр дювлят ишляриндя ишляйян, 
сялигя-сащманлы,  сюзцбцтюв,  ишэцзар  бир  шяхсдир  вя  щяр  хырда  мясялядян 
ютрц адамы йанына чаьыран адам дейил. 
Октйабрын  28-дя,  базар  ертяси,  Назим  Ибращимовун  йанына 
эетдим. Адяти цзря мяни айаьа дуруб гаршылады вя дярщал мятлябя кечди. 
Билдирди  ки,  Губа  район  Иъра  Щакимиййятинин  башчысы  Вагиф 
Мащмудовун  тяшяббцсц  иля  цч  китабын  щазырланмасы  вя  чапы  нязярдя 
тутулмушдур, ики китаб («Губа» буклети вя Губа шящидляриня щяср олунан 
ясяр)  артыг  щазырдыр  вя  «Губа  тарихи»  китабынын  йазылмасы  ися  мяндян 
хащиш олунур (Бах: «Губа тарихи», Бакы, 2001, сящ.11). 
Ону  да  гейд  едим  ки,  «Губа»  буклетинин  мятнинин  йазылмасы  да 
Н.Ибращимов  тяряфиндян  мяня  щяваля  олунду  вя  Губанын  тарихи  барядя 
йаздыьым  мцхтясяр  иъмал-мя’лумат  китабын  илк  сяккиз  сящифясиндя 
Азярбайъан  вя  рус  дилляриндя  чап  едилди.  Лакин,  сяккиз  ай  ярзиндя  йазыб 
битирдийим  (нойабр  1996  –  август  1997)  «Губа  тарихи»нин  ялйазма 
нцсхяси  бир  нечя  ил  ялимдя  галды,  онун  чапы  цчцн  щеч  ким  ъящд  етмяди. 
Саь  олсун  Фяхряддин  Губалы  (Фяхряддин  Пироьлан  оьлу  Ялийев),  китаб 
онун шяхси вясаити щесабына 2001-ъи илдя ишыг цзц эюрдц. 

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
13 
nəzərə  alındı  və  Prezidentə  göndərildi.  Göndərildi,  amma 
gedib 
çatmadı. 
Görəsən, 
Yaponiya 
imperatoruna 
ünvanlanan  sənədi  yapon  mə’muru  ona  çatdırmamağa 
cür’ət  edərdimi?  Ax,  mə’murlar,  mə’murlar.  Əlbəttə, 
aranızda  yaxşı  mə’murlar  da  var.  Yaxşı  olun,  ey 
Azərbaycan mə’murları. Yaxşı olun, ey dünya mə’murları. 
Xeyirxah  olun,  ey  mə’murlar!  Sizin  yaxşılığınız 
vacibdir!  Əsas  sizsiniz.  Bizlər  nəçiyik  ki?  Olsa-olsa  bir 
doktor,  yaxud  professor.  Məgər  doğrudanmı  «Əməkdar 
elm  xadimləri»nin  hamısı,  təvazökarlıqdan  uzaq  olsa  da, 
deməliyəm,  mən  kimi  əməkdardırlar?  200-dən  çox  elmi 
məqalə, 26 kitab, o cümlədən 4 divan, 5 monoqrafiya, fars 
dilindən  və  osmanlı  türkcəsindən  3  tərcümə  əsəri,  10-dan 
çox  şe’r  kitabı.  Çap  olunmuş  kitab  və  məqalələrim  ən  azı 
1000 çap vərəqindən artıqdır. Əməkdar deyiləmmi? 
 
Qəzəl 
 
Mənə dərd verməyin, öz dərdi-sərim var mənim, 
Ürəyim birsə də, min bir qəhərim var mənim. 
 
Mən də Sabir sayağı əyriyə həmvar demərəm, 
Sözü kəskin deyirəmsə, kədərim var mənim. 
 
Bağiban, hər alağı rədd eləyirsən, əhsən, 
Əcnəbi hər sözə qarşı çəpərim var mənim. 
 
Boş xurafatla məni qorxuda bilməz zahid, 
Aləmin çox xəbərindən xəbərim var mənim. 
 
Fras-ərəb mə’xəzinin bir çoxu mə’lumdu mənə, 
Şahin Fazil 
 
 
14 
Nəzəri çox deyimə öz nəzərim var mənim. 
 
Var adam millətinə bircə bəhər bəxş etməz, 
On kitabım var isə on bəhərim var mənim. 
 
Qubamın tarixini vəcd ilə aldım qələmə, 
Hələ elm aləminə çox səfərim var mənim. 
 
Yazıram tarixini xalqımızın şövq ilə, 
Bu vətən mülkünə, Şahin, səmərim var mənim. 
 (İkinci Divan, Bakı, 2005, səh.229) 
 
 
Hazırda  müstəqilliyimizdən  20  il  keçir.  Qətiyyən 
danmaq  olmaz  ki,  indi  Bakının  və  bə’zi  rayon 
mərkəzlərimizin 
xarici 
görünüşü 
müsbət 
mə’nada 
dəyişilib, xeyli körpü tikilib, yol çəkilib. Amma, alimlərin, 
müəllimlərin,  tibb  işçilərinin  maddi  vəziyyətləri  hələlik 
düzəlmir ki, düzəlmir, yaxud düzəldilmir ki, düzəldilmir. 
Amma, 
illər 
ötdükcə 
maddi 
vəziyyətimizin 
yaxşılaşacağına 
inamım 
böyükdür. 
Axı, 
bizim 
respublikamız  rəsmi  mə’lumata  görə  iqtisadi  inkişaf 
baxımından 
bütün 
dünyada 
ad 
çıxarmış, 
parlaq 
gələcəyimizin  yaxşı  təməlini  qoymuşdur.  Yaxşı  təməl 
nəticə  e’tibarilə  yaman  ola  bilməz.  Konstitusiyamız 
yüksək 
səviyyədə 
hazırlanmışdır. 
Qanunlarımız 
mahiyyətcə 
çox 
yaxşıdır 
və 
vətəndaşlarımızın 
mənafelərinə  xidmət  edir,  amma,  hələ  ki,  onların  bəziləri 
tam işlək deyil və lazımi şəkildə icra olunmur. 
Əməkdar  İncəsənət  xadimi,  yazıçı  Yasif  Nəsirli 
«Günəşlə  görüş»  kitabında  yazır:  «Ancaq,  Yaponiyada 

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
15 
insanlar  öz  Allahlarını  yaxşı  tanıyırlar.  Allahsız  iş 
tutmurlar.  Burda  dövlətin  qanunları  işləyir.  Qanunlar  hər 
şeyi  həll  edir.  İnsanlar  öz  hüquqlarını  bilirlər  və  onu 
ləyaqətlə  müdafiə  edirlər»  (Yasif  Nəsirli.  Günəşlə  görüş, 
səh.50-51). 
Mətləbi çox uzatdım deyəsən. «Yaxşı» və «yaman» 
mövzusu  mənim  diqqətimi  həmişə  özünə  cəlb  edib. 
«Divan»ımda belə bir şe’r var: 
 
Ömür 
 
Yaxşıdı ki,  
adamların arasında 
yaxşı çox. 
 
Yamandı ki,  
yamanların sırasında 
yaxşı yox. 
 
Elə mənhus adam var ki,  
sinəsində ürək deyil, 
daş vurur, 
Biçinçi ot biçən təki  
boyun biçir, baş vurur... 
 
Elə ölməz ölüm var ki,  
elə şərəf, elə şan. 
Elə məhrəm zülüm var ki,  
istəmirik ola yan. 
 
Elə uzun ömür var ki,  
Şahin Fazil 
 
 
16 
ömür deyil, kömürdür. 
Elə qısa ömür də var 
Ömürdür! 
(Bax: Divan, Bakı, 1996, səh.324) 
Son  1-2  ayda  Azərbaycanda  rüşvətxorluq  və 
korrupsiyaya  qarşı  yeni  mübarizə  dalğası  coşub.  Belə  bir 
mübarizə 2005-ci ildə də başlanmışdı, amma dövlət orqan 
və idarələrində kütləvi hal alan «böyük» mübarizə dalğası, 
bir-iki  «kiçik»  faktı  çıxmaq  şərti  ilə,  rüşvətxorları  aparıb 
Xəzər dənizinə tökmədi. Üçüncü dalğanı gözləyirik.  
Beləliklə, 
əsas 
mətləbə 
keçirəm. 
Beləliklə, 
Yaponiya  səfəri,  Yaponiya  səfərnaməsi,  Yaponiya 
səfərnamə şe’rləri. 
2008-ci  ilin  dekabr  ayının  15-i  idi.  Bakı  Dövlət 
Universiteti  Şərqşünaslıq  fakültəsinin  professoru  Mirzə 
Rəhimov mənə zəng vurdu: 
- Necəsən? 
- Yaxşıyam. 
- Yaponiyaya getmək istərdinmi? 
Duruxdum: 
- Haraya? 
- Yaponiyaya! 
- Zarafat edirsənmi? 
- Qətiyyən. 
- Əlbəttə, getmək istərdim. Kim istəməz ki? 
- Sənə indi zəng edəcəklər. Yaponiyadan. 
5-10  dəqiqədən  sonra  zəng.  Doğrudan  da 
Yaponiyadan. 
-  Mən  Şaiqəm.  Mirzə  müəllim  Yaponiyanın 
Tohoku  Universitetinin  də’vətinə  sizin  razılaşdığınızı 
bildirdi. 

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
17 
- Təklif realdırmı? 
-  Əlbəttə.  Elə  buna  görə  sizə  zəng  vurmuşuq. 
Səfəriniz  bir-iki  aydan  sonra,  fevralın  ortaları  üçün 
müəyyənləşdirilib. Sizin adınıza məktub gələcək. 
Mənim  adıma  ingilis  dilində  rəsmi  məktub  gəldi. 
Bir neçə gündən sonra 19 dekabr 2008-ci ildə göndərilmiş 
həmin  məktubun  Senday  şəhəri  Tohoku  Universitetinin 
Şimal-Şərqi  Asiya  Tədqiqatları  Mərkəzinin  professoru 
Hiroki  Oka  tərəfindən  rus  dilinə  çevrilmiş  nüsxəsini  də 
aldım.  Beləliklə,  mənim  adıma  yüksək  mədəniyyət  və 
ehtiramla  yazılmış  eyni  məzmunlu  də’vətnamədə  özündə 
yüksək  yapon  mədəni  müraciətini  əks  etdirən  aşağıdakı 
mə’lumat və təklif öz əksini tapmışdı: 
«Əziz professor Şahin F.Fərzəliyev. 
Yaponiyaya gəlmək, «Tarixi ən’ənələr və postsovet 
rejimi  ölkələrində  tədqiqat  və  təhsil  metodlarının  yenidən 
işlənməsi  üzrə  tədqiqatlar»  mövzusu  üzrə  bizim  elmi-
tədqiqat  işimizə  öz  köməyinizi  əsirgəmədiyinizə  və 
təklifimizi  qəbul  etdiyinizə  görə  Sizə  öz  minnətdarlığımı 
bildirmək istərdim. 
Mənim  adım  Oka  Hirokidir,  Yaponiyanın  Tohoku 
Universitetinin  Şimal-Şərq  Asiya Tədqiqatları Mərkəzinin 
professoru  və  bu  proyektin  rəhbəriyəm.  Yaponiya  Maarif 
Nazirliyinin  himayəsi  və  maddi  yardımı  ilə  2007-ci  ildə 
başlayan  bu  elmi-tədqiqat  proyekti  Rusiya,  Azərbaycan, 
Corciya  (Gürcüstan  –  Ş.F.),  Özbəkistan  və  Monqolustan 
da daxil olmaqla, sabiq sovet ölkələrinin yaxın keçmişdəki 
tarixşünaslıq  və  təhsil  ən’ənələrini  öyrənmək  və  onlara 
yardım  etmək  məqsədi  daşıyır.  2008-ci  ilin  fevralında  biz 
Monqolustan  və Özbəkistanın iki xarici tədqiqatçısı ilə öz 
ilk  görüşümüzü  keçirdik.  Bu  dəfə  isə  yuxarıdakı  proyekt 
Şahin Fazil 
 
 
18 
üzrə Azərbaycan və Corciya tədqiqatçıları ilə görüşmək və 
göstərilən mövzunu müzakirə etməklə şərəflənirik. 
Burada,  hal-hazırda  Sizin  də’vətinizlə  bağlı 
sənədlər  hazırlığı  və  viza  prosesi  reallaşmaq  üzrədir.  Biz 
tezliklə onları Sizə göndərəcəyik. 
Siz  lütfən  öz  mühazirənizin  adını  bizə  yollayın. 
Həmçinin  xahiş  edirik  ki,  mühazirənizin  xülasəsini  15 
fevral  tarixinədək  göndərəsiniz.  Seminar  2009-cu  ilin 
fevral ayının 21-də keçiriləcəkdir. 
Nəzərinizə  çatdırırıq  ki,  səyahətiniz  zamanı  sizin 
ölkənizlə  Yaponiyanın  Senday  Universiteti  arasındakı 
mövcud xərclər (expences) tərəfimizdən ödəniləcəkdir. 
Xahiş  edirik  ki,  bizimlə  əlaqə  saxlayasınız. 
Səmimiyyətlə Hiroki Oka – Yaponiya Tohoku Universiteti 
Şimal-Şərqi Asiya Tədqiqatları Mərkəzi. 
 
Tel./ Fax. [phone] 
19.12.2008». 
Elə həmin gün Hiroki Okanın başqa bir məktubu da 
evimə göndərildi. 
Mən  bu  məktubu  günorta  vaxtı  almışdım. 
Axşamüstü  poçtalyon  dr.  Hiroki  Okanın  başqa  bir 
məktubunu da evimə gətirdi. İngilis dilində olan məktubda 
yazılmışdı: 
 

Kataloq: files -> books -> file
file -> ƏSƏRİn təkrar çapi və ya hər hansisa bir hiSSƏSİNİN Çapi qadağandir!
file -> Təhsildə İkt html-in əsasları kursu üzrə VƏSAİt tərtib edənlər: Abdulla Qəhrəmanov
file -> MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ
file -> "Mədəniyyətin üstünlüyu" "Journal of Democracy", 1995-ci il
file -> Azərbaycan-Avrasiya Araşdırmaları Mərkəzinin Türk Dünyası Filologiyası sırasından Prof. Dr. Mustafa isen təZKİRƏDƏN
file -> Elnur və Arzu pəncərə qonşuları idilər. Üz-üzə dayanmış binalarda yaşayırdılar. Onlar neçə vaxt idi ki, pəncərə qonşusu idilər. Ancaq bir-birilərindən xəbərləri belə yox idi
file -> Şirvani Ədilli MƏNİm odlar diyarim
file -> İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
file -> Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
file -> Elxan Süleymanov Vurğun Süleymanov Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır