Seçilmiş əsərləri

 
 
Seçilmiş  
 
 
əsərləri   
 
 
 
 
 

 
2
Redaktor:  
Dilsuz 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
        Elçin.    
 
 
E46   «Seçilmiş əsərləri» (10 cilddə), 2-ci cild. 
«ÇINAR-ÇAP» müəssisəsinin  nəşriyyatı, Bakı, 2005, – 523 səh. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
E
 
122
4702060200
                  
            
 
     ©  «ÇINAR-ÇAP» , 2005 

 
3
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
POVESTLƏR 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
4
 
 
  
 
 
(Gümüşü Furqon) 
 
 
 

 
5
 
– Adamın gərək naxışı gətirə!.. Bir də görürsən ki, bir-birindən bixəbər 
iki nəfər – bir qız, bir oğlan çöl-biyabanda bir-birinə rast gəldi; birdən 
belə məlum elədi ki, elə bir-birilərindən ötrü gəliblər bu dünyaya... 
 
(Qəssab Ağanəcəfin arvadı Balacaxanımın küçə qapısı ağzında dayanıb 
tum çırtlaya-çırtlaya cavan qızlara dediklərindən.) 
 
– Mənim də istədiyim budu ki, Məmmədağa xoşbəxt olsun!.. 
 
(Bu sözləri bir axşam Əli, Səmədullaya demişdi, həmin axşam ki, 
Yadulla və Fatmanın toyu idi və Ələkbərin klarneti adamın sümüyünü 
yerindən oynadırdı.) 
 
– Mənimki belə gətirdi, təki Məsməxanım xoşbəxt olsun!.. 
 
(Voronejə gedən qatarın pəncərəsindən ağaran qış gecəsinə baxa-baxa 
Güldəstə belə fikirləşmişdi.)

 
6
 
 
 
 
I HİSSƏ
 
 
Bu hissə oxucunu Məmmədağa ilə, Məmmədağanın ay işığında 
gümüş kimi ağaran alüminium örtüklü furqonu ilə, milisioner Səfərlə, 
Məmmədağanın məhəllə uşağı Mirzoppa ilə və nəhayət, Məsməxanımla 
tanış edir, oxucu Məmmədağa ilə  Məsməxanımın bir-birilərinə 
söylədiklərinin və söyləmədiklərinin şahidi olur. 
 
Həmin qəribə gecə idi. Aydın məsələdir ki, Abşeronda bu cür gecələr saysız 
olmuşdu və bundan sonra da olacaqdı, amma alüminium örtüklü furqonun arxasında 
birdən-birə bir topa qıpqırmızı bulud görünəndə  Məmmədağa fikirləşdi ki, qəribə 
gecədi bu gecə; bu gecənin nə üçün qəribə olduğu ona məlum deyildi və o özü də öz 
fikrinə  təəccüb edib gözlərini qıydı, bir müddət altdan-yuxarı  qıpqırmızı buluda 
baxdı, sonra başını qaşıya-qaşıya dənizə baxdı, amma bu işdən bir şey anlaya 
bilmədi. 
Həmin qəribə yay gecəsi təzəcə başlayırdı  və bir azdan alüminium örtüklü 
furqonun arxasında bir parça buludu qıpqırmızı qızardan günəş tamam batacaqdı, ay 
çıxacaqdı, ulduzlar çıxacaqdı, qurbağalar quruldamağa başlayacaqdı, cırcıramaların 
səsi aləmi başına götürəcəkdi. Zuğulba qayalarının yuxarısındakı pansionatın, 
sanatoriyanın həyətində yanan işıqlardan başqa kəndin bütün işıqları sönəcəkdi, 
Bakıya gedib-gələn elektrik qatarının səsi bir müddət lap aydın eşidiləcəkdi, sonra 
bu səs də  kəsiləcəkdi, bir sözlə, Zuğulbanın bu dəniz sahilini həmişəki yay gecəsi 
bürüyəcəkdi. 
Indi bir tərəfdən də ay dənizdə üfüqü qıpqırmızı qızartmışdı və dənizin mavi-
qırmızı suyu üfüqdən sahiləcən par-par parıldayırdı, amma Məmmədağa Abşeronda 
bu cür yay gecələrini çox görmüşdü və  təkcə bir tərəfdən günün batması, bir 
tərəfdən də ayın çıxması bu gecəni onun üçün qəribə edə bilməzdi. 
Həmin gün axşama kimi külək  əsirdi və külək bir saatdan bir dəyişirdi, gah 
xəzri ağappaq köpüklənmiş dalğaları qayalara çırpırdı, gah da gilavar əsirdi, amma 
axşamçağı birdən-birə külək dayandı  və  ağcaqanad yenə yamanca baş qaldırdı; 
Zuğulbanın dənizindən, qumundan, qayalarından olmazdı, amma ağcaqanadı da 
yaman ağcaqanad idi. Ağcaqanad Məmmədağanın gözünün düşməni idi, amma bu 
dəfə küləyin belə naxələf çıxması onun qanını qaraltmadı, çünki qəribə gecə idi bu 
gecə. 
Məmmədağa yenə gözlərini qıyıb qırmızı bulud parçasına baxdı. Qırmızı 
bulud parçası yavaş-yavaş solurdu və necə oldusa, bu solğunluq həmin qəribə yay 
gecəsinə bir nisgil gətirdi. Məmmədağa bu nisgilin də  səbəbini başa düşmədi və 
axırda bu qərara gəldi ki, qəribəlik elə ona görə qəribəlikdi ki, səbəbi məlum deyil. 
Bu qərara gəlib sidq-ürəkdən gərnəşdi və başını qaşıya-qaşıya furqonun balaca taxta 
nərdivanını qalxıb içəri girdi. 

 
7
Məmmədağanın üstündə alabəzək iri hərflərlə «PNEVMATIÇESKIY TIR» 
yazılmış furqonu sübh tezdən yolun başında görünəndə çayçı  Qəzənfərin qanı 
qaralırdı, çünki müştərilərinin bir çoxu – kəndin cavanları, yeniyetmələr həmin gün 
səhərdən axşamacan furqonun yanından  əl çəkmirdi, tüfənglə nişan alırdı, parça 
toplarla bankalardan düzəldilmiş piramidaları vurub dağıdırdı, rezin halqaları 
tullayıb qarmaqlara keçirirdi. 
Yayda Zuğulbaya gələndə  Məmmədağa həmişə furqonu kənddən aralıda, 
sahildəki qumluqda saxlayırdı. Məmmədağa belə fikirləşirdi: o yerdə ki, genişlik 
yoxdu, orada istirahət də yoxdu; o yerdə ki, baxanda üfüq görünmədi, yağış yağanda 
üstünə damcılamadı, gün çıxanda səni qaraltmadı, yəni o yerdə ki, dənizlə, 
qayalarla, ağaclarla təkbətək olmadın, orada əsl istirahət yoxdu. Təkbətək o mənada 
yox ki, ancaq sənlə dəniz – ikiniz olasınız, o mənada ki, sənlə dənizin arasını asfalt 
kəsməsin, dəmir yolu kəsməsin, tüstüdən, mazutdan, maşın səs-küyündən uzaq 
olasan. 
Məmmədağa istəsəydi, Bakının  ən yaxşı yerlərindən birindəki TIR-ə  işə 
düzələrdi; idarələrində hamı onu tanıyırdı  və ona hörmət edirdi, çünki o həftə 
olmurdu ki, planı doldurmasın və indiyə kimi heç bir əskik işi olmamışdı ki, başını 
aşağı diksin; amma bunu istəmirdi Məmmədağa, çünki öz furqonunun, öz yolçuluq 
sənətinin aşiqi idi. Həftədə bir dəfə Bakıya gedirdi, pulunu təhvil verirdi, bazar 
gününü öz evlərində qalırdı, sonra yenə də yola çıxırdı. Abşeronda onun gəzmədiyi 
kənd yox idi. Hər kənddə bir, uzaqbaşı iki gün qalırdı, istəyirdi ki, heç kim onun 
furqonundan bezməsin və furqon hər dəfə özü ilə bir bayram gətirsin. 
Bu həftə Bakıdan Xırdalana getmişdi, oradan Dügaha, oradan Məhəmmədliyə, 
oradan Fatmeyiyə, oradan da bura gəlmişdi  – bu qəribə gecəli Zuğulbaya. Sabah 
sübh tezdən Bakıya qayıtmalı idi. 
Axşam saat səkkizdən, doqquzun yarısından sonra TIR-ə gələn olmurdu, çünki 
hər gecə kənddə kino göstərilirdi və hərdən Məmmədağa özü də furqonu bağlayıb 
kinoya gedirdi, amma çox zaman axşamlar, gecələr də öz furqonu ilə məşğul olurdu, 
silib - təmizləyirdi, içini səliqəyə salırdı, tüfəngləri yağlayırdı, maşının kapotunu 
qaldırıb hissələrini gözdən keçirirdi, sonra da dənizdə çimirdi. 
Məmmədağa dənizdən sahildə dayanmış furqonuna baxmağı xoşlayırdı; hər 
dəfə furqonun təmiz alüminium örtüyünə, üstündəki rəngbərəng iri hərflərlə 
yazılmış şüarlara baxdıqca hiss edirdi ki, öyünür, lap lovğalanır və dənizin suyu da 
bu lovğalığı tamam təmizləyirdi, elə bil, ovcunda balıqqulağı yuyurdu, 
büllurlaşdırırdı, bir uşaq sevincinə çevirirdi; bu uşaq sevinci dənizin içində 
Məmmədağanın bütün bədəninə yayılırdı. Məmmədağa yaxşı başa düşürdü ki, bu 
dünyada furqonu olmaq və  həmin furqonu bu cür bəzəmək elə böyük bir iş deyil. 
Bunu başa düşürdü, amma hər dəfə  də alüminium örtüklü furqona baxdıqca, 
üstündəki yazıları oxuduqca belə məlum olurdu ki, yenə öyünür əməlli-başlı. 
Alüminium furqonun hər iki tərəfində iki eyni şüar yazılmışdı. 
Birincisi: 
Uçis iskusstvu metko strelyat!  
Ikincisi: 
Yunoşi i devuşki!  
Ovladevayte texniçeskimi vidami sporta! 

 
8
Bir yazını isə  Məmmədağa özü fikirləşmişdi və furqonun girəcəyində 
«PNEVMATIÇESKIY TIR» sözlərinin aşağısında özü rəngbərəng hərflərlə yazmışdı:  
BIR GÜLLƏ ILƏ IKI DOVŞAN VURMAQ OLARMI? OLAR! 
Bu, müştəri yığmaq üçün yalandan yazılmış sözlər deyildi və ümumiyyətlə, 
Məmmədağanın yalanla heç arası yox idi. Bu mexanizmi o özü fikirləşib tapmışdı, 
özü də düzəltmişdi: taxta dovşanın döşündə  qırmızı bir nöqtə vardı  və güllə bu 
nöqtəyə  dəyəndə  həmin dovşan bir ayağı üstə sağ  tərəfə  əyilirdi, arxasından çıxan 
ikinci dovşan isə bir ayağı üstə sol tərəfə əyilirdi. 
Iş belə  gətirdi ki, həmin qəribə yay gecəsi Məmmədağa dənizdə üzə-üzə 
həmişəki kimi sahildəki furqonuna baxıb öyünə bilmədi... 
Məmmədağa rezin parçaların üzərinə yapışdırdığı kağız nişangahları, taxta 
dovşanı, tülkünü, ayını,  şiri və naməlum bir heyvanı, bankalardan düzəltdiyi 
piramidanı bir-bir nəzərdən keçirib birdən-birə darıxdı; tirdə işlədiyi müddətdən bəri 
birinci dəfə idi ki, beləcə darıxırdı; birdən-birə bu furqonun içi ona darısqal, 
cansıxıcı  gəldi. O heç cür başa düşə bilmədi ki, bu nədən oldu; dayandığın yerdə 
birdən-birə beləcə darıxasan, qəribə  iş idi; tüfənglərdən birini doldurub təkəlli 
qaldırdı və bir gözünü qıyıb nişan aldı. Həmişəki kimi onluğu vurdu, sonra özü də 
təəccüb etdiyi bir biganəliklə (nə olmuşdu axı, ona?!) məhəccəri aşıb kəlbətini 
götürdü və saçaqlı  dəmir gülləni rezindən dartıb çıxartdı: sonra yenə  məhəccəri 
keçib furqonun qapısına yaxınlaşdı, kəndin işıqlarına baxdı  və birdən-birə belə bir 
fikir onu sarsıtdı ki, hərgah, bu saat burada onun başına bir iş  gəlsə, heç kimin 
bundan xəbəri olmaz, bir müddət keçər, bu furqonu başqa birisi sürüb bura gətirər, 
hamı yenə gəlib nişan atar, amma heç kim yadına salmaz ki, dünyada Məmmədağa 
adında bir oğlan vardı və o oğlan bu furqonu çox istəyirdi, bu qumluğu da, bu dənizi 
də. Məmmədağa kənddən gələn işıqlara baxdı, baxdı və ona elə gəldi ki, bütün günü 
səhərdən axşamacan adamlarla olsa da, əslində o bu taxta dovşanın, tülkünün, 
ayının, şirin və naməlum heyvanın yanında tək-tənhadı.  
Məmmədağa ömründə belə şeylər fikirləşməzdi və bilməzdi ki, vaxt olar, onun 
başına belə fikirlər gələr... 
Furqona tərəf addımlayan adamın boğuq öskürəyindən məlum oldu ki, gələn 
milisioner Səfərdir.  
Milisioner Səfər içəri girib:  
– Axşamın xeyir, qağa! – dedi və dəsmalını çıxarıb sümükləri qabarmış arıq 
sifətinin tərini sildi.  
Məmmədağa bayaq ağlına gələn fikirlərin gözlənilməzliyindən başını qaşıya-
qaşıya:  
– Axşamın xeyir, Səfər! –  dedi və yenə  də  məhəccəri aşıb üstünə balaca 
döşəkcə qoyduğu taxta kətildə oturdu. Üzü quramalı bu döşəkcəni Səkinə xala 
düzəltmişdi və bu döşəkcə furqonda Məmmədağa üçün doğma şeylərin doğması idi.  
– Hə Səfər e, qağa? Adım Səfərdi, amma ömrümdə bircə dəfə səfərim olub, 
ode, o dağlardan, – milisioner Səfər əlini başının üstünə qaldırıb elə bil ki, o dağları 
göstərdi, – buraya, vəssalam! 
Milisioner Səfər otuz il idi Laçının dağlarından ayrılmışdı və həmişə o 
yerlərdən ötrü burnunun ucu göynəyirdi, yatanda da, duranda da o yerləri yadına 
salırdı, hər il hazırlaşırdı ki, oralara getsin, amma hər il də bir iş çıxırdı ortaya. 

 
9
Əlbəttə, əgər arvadı Zübeydənin ürəyindən olsaydı, indi çoxdan gedib gəzmişdi o 
yerləri. 
Məmmədağagilin məhəlləsində  də  gəlmələr vardı. Bunlar o adamlar idi ki, 
rayonlardan köçüb Bakıya gəlmişdilər, kimisinə hökumət məhəllədə boşalan 
evlərdən vermişdi, kimisi də pulla xüsusi mülk almışdı. Gəlmələr, adətən, məhəllədə 
özünü qərib hiss edirdi, heç kimlə qaynayıb-qarışmırdı. Məhəllə gəlmələrdən əvvəl 
bu evlərdə yaşayanları yaddan çıxarmırdı; onların çoxu təzə tikilmiş binalarda 
mənzil alırdı, bir müddət məhəllə ilə  əlaqə saxlayırdı, sonra yavaş-yavaş bu əlaqə 
kəsilirdi, amma məhəllə onları uzun müddət yaddan çıxarmırdı. 
Ata-babadan bu məhəllədə yaşayan və  əri  Əbdül onu da, uşaqlarını da atıb 
qaçandan sonra Sarı hamamda kassir işləyən Ağabacı deyirdi: 
– Bu qarabağlıları görürsüz, ağəz, vəzəri yemirlər, deyirlər ki, adam belə 
göyərti yeməz... 
Zərgər Ələşrəfin arvadı Ziba deyirdi: 
– Ağəz, sən də söz danışdun də, zər qədrini zərgər bilər! 
Bərdədə ev-eşiyini satıb ailəsi ilə Bakıya köçmüş  və indi tramvay sürücüləri 
kursunda oxuyan Allahverdi deyirdi: 
– Ə, sən ölməyəsən, məhəttələm bu bakılıların işinə!.. Səhərdən axşama kimi 
hər gün küftə-bozbaş bişirirlər. Səhər ayılıb eşidirsən ki, ət taxtasında  ət döyürlər 
tıqqatıq, gecə yerinə girirsən, yenə də görürsən ki, ət taxtasında ət döyürlər tıqqatıq... 
Inqilabdan əvvəl Xarkovda universitet qurtarmış rus dili müəllimi Alxas bəy 
isə müsbət səkkiz şüşəli eynəyinin üstündən adama baxa-baxa deyirdi: 
– Oğul, bu nə qarabağlı söhbətidi, bu nə bakılı söhbətidi, nə çuşkabazlıqdı, nə 
həmşəribazlıqdı, ayıb deyil? Niyə özünüz özünüzə bir ad qoyub bihörmət 
edirsiniz?.. 
... Əlbəttə, milisioner Səfərin bütün bunlardan xəbəri yox idi və o, üz-gözünün 
tərini silib yaş dəsmalını yelləyə-yelləyə: 
– Qağa, – dedi, – birindən soruşublar ki, haralısan, deyib hələ evlənməmişəm. 
Bu, düzdü, amma o yerlərin dağları yaddan çıxmır də!.. Yaddan çıxmır ki, çıxmır... 
Bu saat oralarda olasan, qağa, başın haqqı, gərək yun cempir geyəsən, üstündən də 
pencək düymələyəsən. Yoxsa ayazdan dişin dəyəcək dişinə. Gərək pürrəng, 
xoruzpipiyi bir çay da içəsən ki, canın qızışsın, özün də ləzzət aparasan. – Söhbət 
çayın üstünə gəlib çıxanda milisioner Səfər lap bikeflədi. – Buranın çayı çay deyil 
ha!.. Nə qədər rəng tökürsən tök, nə cürə deyirsən dəmlə, amma o yerlərin çayının 
ləzzətini vermir... – Bilirsən nədəndi, qağa! Suyundan! O buz kimi dağ suyu ki, 
daşın dibindən pıqqıldayıb çıxır, başqa şeydi, qağa!.. 
Milisioner Səfər papağını  çıxarıb çoxdan tükü tökülmüş daz başının tərini 
sildi. Gün onun üz-gözünü qapqara qaraltmışdı, başının papaq altında qalan hissəsi 
isə ağappaq idi, elə bil, ağ kasanı çevirib qoymuşdular başına. 
– Başın haqqı, qağa, bu saat o çaydan iyirmi stəkan içərəm, doydum demərəm. 
Samovar da ki, başında çaynik, dızıldaya bir tərəfdə... 
Milisioner Səfər lap yanıb-yaxılırdı ki, indi dağ suyundan xoruzpipiyi çay içə 
bilmir, Məmmədağanı isə bu saat dünyada ən az maraqlandıran şey çay idi; o hələ 
də bayaqkı fikirlərinə mat-məəttəl qalmışdı və başa düşə bilmirdi ki, nədən idi bu 
fikirlər, nə olmuşdu ona; get-gedə yaşa dolur, bundandı bəlkə? Yəni doğrudan 
yaşdandı? O, gözlərini milisioner Səfərin ağappaq başından çəkib taxta dovşana, 

 
10
tülküyə, ayıya, şirə və naməlum heyvana baxdı və iki ildən bəri Abşeron yollarında 
ürəyində gəzdirdiyi bir istək, arzu yenə baş qaldırdı. 
Iki il bundan əvvəl Bakıdakı bulvarda böyük attraksion sərgisi açılmışdı  və 
həmin sərgiyə baxan gündən bəri Məmmədağanın belə bir arzusu var idi ki, 
Abşeronun kəndlərini təkcə öz alüminium örtüklü furqonu ilə yox, bu cür bir 
attraksionla gəzib dolaşsın, bu səyyar attraksion sirk kimi bir şey olsun; 
Məmmədağa belə fikirləşirdi və indi də ona elə  gəldi ki, belə bir attraksionu olsa, 
darıxmaq nədi, adamın heç başını da qaşımağa vaxtı olmaz.  
Milisioner Səfər papağı başına qoyub: 
– Belədir işlər, qağa, – dedi. Adım Səfərdi, amma həyatımda cəmi bircə 
səfərim olub... 
Sonra milisioner Səfərin yadına düşdü ki, bu gün səhər həyətdə dayanıb diş 
tozu ilə formasının dəmir düymələrini sürtüb parıldadanda, nə oldusa, arvadı 
Zübeydə yenə hirsləndi və üzünü ona tutub dedi ki, sən Səfər yox, Səfehsən... Nə 
üstündə hirsləndi Zübeydə? Milisioner Səfər bunu yadına sala bilmədi və gülümsədi. 
O, Zübeydənin hirslənmələrinə öyrənmişdi və daha acığı tutmurdu buna. Sonra 
birdən-birə yadına düşdü ki, deyəsən, yenə Naçalnikin üstündə hirsi tutdu 
Zübeydənin... 
Naçalnik yadına düşəndə yenə milisioner Səfərin qanı qaraldı, çiyninə qonmuş 
ağcaqanadı şappıltı ilə vurub öldürdü, sonra köynəyini təmizləyib dedi: 
– Yaxşı deyiblər ki, niyyətin hara, mənzilin də ora. – Sonra da Məmmədağaya 
baxıb gülümsədi. – Sən cavan oğlansan, belə şeyləri bilməzsən... 
Əlbəttə, Məmmədağa milisioner Səfərin nə fikirləşdiyini bilmirdi, amma 
burasını çox yaxşı bilirdi ki, bu arıq, uzun kişi bir də heç vaxt dağ suyundan 
xoruzpipiyi çay içməyəcək. Məmmədağa niyə belə fikirləşirdi, səbəbi məlum 
deyildi; bir də ki, milisioner Səfərin elə görkəmi belə deyirdi. 
Məmmədağa bunu da bilmirdi ki, milisioner Səfərin iki naçalniki var idi, biri 
təbii ki, idarədə, o biri də evdə. Məsələ burasında idi ki, milisioner Səfərin altı qızı, 
bir oğlu var idi, oğlu sonbeşik idi və o, anadan olanda həyatlarında birinci dəfə 
milisioner Səfərlə Zübeydənin sözü bir oldu: uşağın adını Naçalnik qoydular. 
Düzdür, indi uşaqlar Naçalnikin adını lağa qoyanda və o gəlib evdə ağlayanda 
ki, niyə  mənə belə ad qoymusunuz, Zübeydə günahı  yıxırdı milisioner Səfərin 
boynuna, amma o vaxt özü razılıq vermişdi və o vaxt milisioner Səfərin ürəyi lap 
dərində bir qubar bağlamışdı: o başa düşmüşdü ki, Zübeydə ona görə uşağa bu adı 
qoymağa razılıq verdi ki, bilirdi əri heç vaxt naçalnik olmayacaq. 
Milisioner Səfər indi də uşağa belə ad qoymaqlarına peşman deyildi. Əvvəla, 
ona görə ki, ad adamı bəzəmirdi, adam adı bəzəyirdi. Ikincisi, pis bir söz deyildi bu, 
Naçalnik gərək yaxşı oxuyaydı, yaxşı çalışaydı, adını doğruldaydı. Onun qanını 
qaraldan və axşam vaxtı bu furqona gətirən də elə burası idi. 
Milisioner Səfər yenə papağını qaldırıb yaş  dəsmalla ağappaq başını sildi, 
bundan sonra uzün qara barmaqları ilə köhnə portsiqarından bir «Pamir» çıxarıb 
yandırdı, dərin bir qullab vurub dedi: 
– Işığa gəlir e, qağa, bu köpək uşağı  ağcaqanadlar, işığa gəlir. Bu saat mən 
gedirəm, sən də işığı söndür. 

 
11
Məmmədağa furqonun ortasından sallanmış elektrik lampasına baxdı. Günaşırı 
şüşəsini silib təmizlədiyi bu iki yüz voltluq lampa furqonun içini elə gur 
işıqlandırırdı, elə bil, işıq bu darısqallığa sığışmırdı. Məmmədağa bu darısqallığı 
yenə hiss etdi, ürəyi qısıldı  və lap qəti qərara gəldi ki, günü sabahdan attraksion 
məsələsini danışacaq idarədə, lazım olsa, gedəcək Nəcəfin yanına, axırı ki, bir iş 
edəcək. 
Nəcəf qabaqlar Məmmədağagilin məhəlləsində yaşayırdı və ondan cəmi dörd 
yaş böyük idi, amma indi nazir müavini işləyirdi. Məhəllədən kim onun yanına 
xahişə getmişdisə, Nəcəf əlindən gələni əsirgəməmişdi. 
Məmmədağa Nəcəfi yadına salıb bir balaca yüngülləşdi və milisioner Səfərin 
həmişə parıldayan qoburuna baxdı. Milisioner Səfər hər gün evdən çıxıb işə gedəndə 
qoburunu səliqə-sahmana salar, yaxşı-yaxşı silərdi. Məmmədağa tüfənglərdən birini 
məhəccərin üstü ilə ona tərəf sürüşdürüb: 
– Atmaq istəyirsən, götür at! - dedi.  
Milisioner Səfər bu dəfə boynuna qonmuş  ağcaqanadı  şappıltı ilə vurub 
öldürdü və yaş dəsmalı ilə boynunu silə-silə: 
– Yox, qağa, çox sağ ol, – dedi. – Atmaqla, vurmaqla aram yoxdu. Mənimki 
odu ki, əmin-amanlıq ola, sakitlik ola... Bilirsən, qağa, sənin yanına niyə gəlmişəm? 
– Milisioner Səfər axır ki, ürək eləyib mətləbə keçdi. – Mənim oğlumu gərək 
qoymayasan buralara gələ, gələndə qovasan. 
– Evdən xəlvət pul götürüb gəlib bura? 
– Yox, ə, sən də söz danışdın də!.. – Mənim oğlum oğurluq edər? Tanımırsan 
onu? 
– Yox. 
– Ona görə də elə deyirsən də!.. Mətləb başqadı, qağa... Dünən yox srağagün 
soruşuram ondan ki, daha böyük oğlansan, keçmisən səkkizinci sinfə, gərək indidən 
məqsədin ola ki, kim olacaqsan böyüyəndə. Deyir məqsədim var. Deyirəm kim 
olacaqsan? Deyir furqonum olacaq, kəndlərə tir gətirəcəyəm... 
Məmmədağa milisioner Səfərin uzun sifətinə, tərdən yaş olmuş köynəyinə, 
par-par parıldayan dəmir düymələrinə baxdı, sonra ayağa qalxıb məhəccərin 
üstündən atıldı və furqonun qapısına yaxınlaşıb kəndin işıqlarına baxdı. Ona qəribə 
gəldi ki, sübh tezdən buradan çıxıb gedəcək, bir də neçə vaxtdan sonra bura gələcək, 
amma kim isə tamam başqa adam, lap elə sabah dənizdə çiməndə, sahildə, günün 
altında parıldayan alüminium örtüklü bir furqonu gözünün qabağına gətirəcək, bu 
furqonu özünkü biləcək və ürəyində öyünəcək. Kəndin işıqları birdən-birə ona 
doğma gəldi, elə bil, içini isindirdi və  Məmmədağa fikirləşdi ki, Abşeronun hər 
kəndində  işıqlar sönəndən sonra gecənin yarısı yuxuya getməzdən  əvvəl kiminsə 
gözlərinin qabağına alüminium örtüklü bir furqon gəlir və  həmin furqon 
Məmmədağanın, bax, bu furqonudu. O, başını qaldırıb göyə baxdı. 
Qırmızı bulud parçası yox olub getmişdi. Dənizdə üfüq də qızarmırdı daha. Ay 
çıxmışdı, ulduzlar çıxmışdı, lap xəfif xəzri başlamışdı  və ay işığında sahilə  gələn 
ləpələrin köpüyü süd kimi ağappaq ağarırdı; bu süd ağlığında elə bil ki, həmin 
qəribə yay gecəsinin təmizliyi vardı və Məmmədağa başa düşə bilmədi ki, cəmi on 
dəqiqə bundan əvvəl niyə birdən-birə o cür darıxdı? Bir halda ki, dünyada bu cür 
süd ağlığı vardı, adam niyə darıxırdı, niyə adamın ürəyi qısılırdı? 

 
12
Milisioner Səfər heç vaxt heç kimin ürəyinə dəymək istəməzdi. Onun fikrincə, 
dünyada ən pis şey kiminsə ürəyini sındırmaq idi. Indi də arxadan bu cavan oğlanın 
qara saçlarına, enli kürəyinə, əzələləri sayılan qollarına baxa-baxa fikirləşdi ki, pis iş 
gördü deyəsən, könlünü sındırdı deyəsən bu oğlanın. Amma burası da var idi ki, 
cavan oğlan da gərək zəhmət çəkib onu başa düşəydi. Milisioner Səfər yaş dəsmalını 
səliqə ilə qatlayıb cibinə qoydu və uzun qara barmaqları ilə yenə  də köhnə 
portsiqarından bir «Pamir» çıxarıb yandırdı, dərin bir qullab vurub dedi: 
– Bilirsən, qağa, nahaq pərt olursan. Deyiblər ki, həmişə imam üçün 
ağlayanda, bir dəfə də yezid üçün ağla. Mən nə deyirəm? Pis söz demirəm ki... Mən 
də istəyirəm təkcə oğlum yaxşı oxusun, böyüsün, böyük adam olsun... 
Məmmədağaya çox adam çox söz demişdi, amma uşaq vaxtı molla 
Süleymanın dediyi bir söz heç vaxt yadından çıxmırdı. Adamlara deyilən sözlər də 
qəribə idi. Bir də görürsən sənə elə söz deyirlər ki, şapalaq kimi tutur, amma bir