Sİlahlar: “HİTİt tanrilarinin ve krallarinin güCÜ


Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder



Yüklə 387,36 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/5
tarix24.04.2017
ölçüsü387,36 Kb.
#15682
1   2   3   4   5

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 



 

237 


 

Silahların  üretiminde  madenler  çok  amaçlı  kullanılmıştır.  Metin  içerikleri  nedeniyle  söz 

konusu silahlar aynı zamanda merasim anlamı taşıyan genel süs silahlarıdır (sarayın veya kralın 

mızrağı, kraliyet asası ve hançer veya balta); merasimler için bunlar ya altından ya da demirden 

üretilirdi

87

. Ritüel yapılan alanda; adak hediyeleri olarak, altın ve gümüş kalkanlar, baltalar, kral 



asaları, hançerler (veya kılıçlar) yaylar ve kılıflar veya demir baltalar ve hançerler (kılıçlar) ortaya 

çıkmaktadır  (bir  demirbaş  listesinde,  toplam  3  minalık  ağırlığı  olan  iki  miğfer/başlık  da 

bulunmaktadır

88

). 



●  GIŠ

PAN (/BAN)  (=QAŠTU/QALTU) [

GIŠ

PAN-ti = (Hurrice) 

(GIŠ)



hašiyati veya kašti-]: 

“ok yayı”

89

. Yay bir silah olarak, çiviyazılı metinler [tasvir, kült-envanter, askeri yemin, ritüeller, 



doğum  ritüelleri,  yıllık]

90

  ile  kayalar  ve  mühürler  üzerinde  Tanrı  ve  krallarının  tasvirlerinde 



[(GIŠ=ağaç determinatifi ile) altın ve gümüşten de

91

 yapıldığı] görülmektedir. 



GIŠ

PAN karşılığına 

verilen Hurrice(/Luvice)  hašiyati(-)

92

  haš- (ha--ta-- “kemik”



93

) kökünden türemiş, adjektiv -

                                                                                                                                                                                            

enine  bağlanmış  olanlar  ise  keser  olarak  nitelendirilebilmektedir.  Keserlerin  yandan  görünüşleri  ya  asimetrik  olarak 

bileğlenmiştir ya da namlularının tümü bükülmüştür. Keser, marangozların tahta ve kiriş yontmacılığında kullandıkları tipik bir 

alet  olmakla  beraber  diğer  balta  çeşitlerine  oranla  çok  daha  az  sayıda  ele  geçmiştir.  İnce  işlerde,  örneğin  tıkaç  deliklerinin 

oyulmasında kovanlı keskiler Kārum devrinden itibaren kullanılmaya başlanmışlardır. Bu kovanlı keskilerin eskiden tahtadan 

yapılma sapları vardır (Savaş 2006a: 94vd.). 

86

 Baltaların ele geçtiği bu bazı merkezlerdeki örnekler (Savaş 2006a: 93vd., 158vd. 221vd., 253vd. 278vd.): Boğazköy: Boehmer 



1972:  36’da Nr.17 (bronzdan), 38 Nr.23-26, 137 Nr.1242-1245, 138 Nr.1255-1258, 139 Nr.1259, 143 Nr.1271-1275 (demir 

kazma tipli), 203 Nr.2123 (taştan), 204 Nr.2124-2126. “(Çeşitli) baltalar”: Bittel 1937: 4, 20-21, 69-70 (Tafel-, Inventar- und 

Seiten-Verweise  ve  Plan;  2487-2487A  numaralar  arası  benzer  örnekler  olan  “baltalar”dır.  Boehmer  1979:  1vd.    Alacahöyük

Truva:  VI.katta  taştan  çekiç  balta;  Tarsus-Gözlükule:  Geç  Bronz  I.tabaka  D  odasında  bronzdan  yassı  baltalar:  Bronz  baltalar 

(EB III= 1 adet; OB= 1 adet; GB I= 7 adet), çift ağızlı baltalar (GB I= 1 adet); Tepecik: 2b tabakasında bakır ve bronz kanatlı 

baltalar; MaşathöyükKorucutepeEskiyapar: Balta (elektrum); Kültepe: Anadolu’da, Hitit medeniyetini temsil eden hemen her 

şehirde rastlanan ve hem II. hem de I.binde kullanılan “kolcuklu-balta”ların Suriye-Filistin’den Avrupa içlerine kadar yayıldığı 

ve çeşitli tiplere ayrıldığı anlaşılmaktadır. Kolcuklu-baltanın, Kaniş Karum’unda tabletlerin yardımıyla tarihlenebilen bir katta 

bulunmuş  olması,  bu  tipin  daha  o  zaman  gerçek  şeklini  aldığını  ve  bundan  sonraki  devirlerde  büyük  evrim  göstermediğini 

anlatmaktadır.  Anadolu’da  uzun  müddet  kullanılan  ve  yerel  özellikler  gösteren  bu  balta  tipinin,  Kaniş’te  üstünde  durulan 

örnekten  daha  eskilere  de  gidebileceği  olasıdır.  Eski  ve  yeni  Boğazköy,  Alacahöyük,  Dündartepe,  Gözlükule,  Yümüktepe 

kazılarında  bulunanlarla,  Sivas  ve  Kültepe’den  getirilen  kolcuklu-baltalar,  Anadolu’da  bu  tipe  çok  rağbet  edildiğini 

göstermektedir.  Tel-Açana  (Alalah):  Pls.LXXI-LXXIII.  Baltalar;  Alişar:  Bronz  baltalar  14  adet  bronz  veya  bakır  balta  (ve 

parçaları) bulunmaktadır. Yümüktepe (Mersin): Kolcuklu, bronz balta; Ortaköy: Baltalar; Sivas: (Müzesinde bulunan baltalar:) 

Sap  delikli  balta,  kolcuklu-baltalar,  merasim  baltası;  Sakçagözü  (Bölgesi):  Gaziantep  Müzesi’nde  bulunan  Sakçagözü 

bölgesinden buluntular: 2 sap delikli balta; 1 sap delikli hilal balta; [2 uzun kılıç],  Amasya: (Amasya Müzesi’nde bulunan bir 

gözlü balta), Ankara: Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Tanrı Adad betimlemeli bir grup eser. 

87

 Bkz. Siegelová 1984: [§1] 131vd., 143vd. 



88

 KUB 26.66 Rs.III 6. 

89

 HW: 266; GLH: 139; Kümmel 1967: 100; Neu 1974: 8vd.; Beckman 1983: 308 (ayrıca s.183’te metin yeri [Rs. 3] üzerindeki 



[kan  veya  kırmızı  renk  kaplanması!?]  yorumuna bkz.);  Siegelová 1986:  633;  Güterbock-Hout  1991:  52, 88;  Beal  1992:  148, 

521; Beal 2002: 97vd.; Haas 1989: 27vd.; Taracha 2005: 458vd. 

90

 KUB 40.96+Bo 1016 r. Kol. (str.8:) 1 yay 10 ok(ucu); (19:) 4 yay; (21-22:) 5 yay 80 ok(ucu); (26:) 1 ok 20 ok(ucu) bahsi ve 



diğer metin yerleri için bkz. Siegelová 1986: 278-281 (633). 

91

 



GIŠ

PAN GUŠKIN: KUB 38.1 Vs.II 3; 

GIŠ

PAN


HI.A

  GUŠKIN  GA[R.RA-ma-wa-za

?

: KUB 13.35 Vs.II 28 (metin yeri için bkz. 



Werner 1967: 8); 

GIŠ


PAN 3 -RA GUŠKIN GAR.RA: KBo 18.172 Vs. 8; gümüş olanı KUB 18.172 Vs. 9.   

92

 Brandenstein 1940: 103vd.; GLH: 97; Popko 1978: 105. 



93

 Lehmann 1955: 25; HED (H): 233vd. [haštai-hašti- (n.)]. 



Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 



 

238 


 

iya-

94

 ile yapılanmış -ti tamamlamalı



95  GIŠ

PAN-ti ile eşitlenmektedir. LÚ 

GIŠ

PAN “(yaycı-)okçu” 



yanısıra kadınların da 

MUNUS


PAN “(yaycı-)okçu kadın” ünvanı aldıkları dikkati çekmektedir

96



Yaylar;  kurša  (“av çantası”) ile özdeşleştirilen silahlar arasında da anılırken

97

 [: “Aşçılar 



taş  anıtın  önüne  bir 

GIŠ


šenti  (ağaçtan  bir  nesne

?

)  koyar  ve  üzerine  bir  altın  yay  ile  bir  kurša 



asar.”

98

;  “Fakat  kurša  ve oku götürürler



99

;  “Tanrının,  içinde 20 tane ok bulunan  bir ok kılıfı; 



şimdi kayıp ...”

100


];  I.Hattušili  dönemindeki  Puhanu  Kroniğinde:  “O  (=kral)  renkli  bir  [göm]lek 

giymiş.  Başı[n]da  bir  sepet  v[a]r  (okluk  fonksiyonunda),  (elinde)  yayını  tutuyor.”

101


  şeklinde 

ilginç bir anlatımda da görülebilmektedir.  

Kanat  ve  sepetten  başka,  anlamı  açık  olmayan  bir  pattar  vardır;  Guršamašša’nın 

Iyarri’sinin  kült  sembolü  olarak:  “2  gurzip  pattar  2 

GIŠ

TUKUL  ZABAR  “2  zırh-yelek  pattar,  2 



bronz topuz”

102


. Kizzuwatnalı hekim (

A.ZU) Zarpiya ritüelinde



103

: “... onun üzerine bronz bir 



balta, bronz bir bıçak, gerili bir yay (ve) bir ok koyar. // ..., yayları() gerer okları() tutar, ...” 

olarak gerili bir yaydan bahsedilir. 

Yazılı  belgelerin  yanısıra  anıtlara  resmedilmiş  görsel  materyallerde  de  yay  ile  ilgili 

sahneler  bilinmektedir:  Malatya  ortostatında  bir  geyiğin  üstünde  bulunan  (ok-)yaylı  bir  Tanrı; 

Alaca civarındaki Yeniköy’den steatit kabartmada geyiğin üstünde (ayakta), bir elinde yay yerine 

ucu eğri bir asa tutan Tanrı

104

 vardır. Hacıbebekli kabartmasında bir geyiğin üstünde ayakta durur 



vaziyette  omuzunda  taşıdığı  (ve  elinde  tuttuğu)  bir  ok  yayı  asılı  olup  diğer  elinde  arka 

ayaklarından tuttuğu hayvanla (aynı zamanda kılıç kuşanmıştır) Tanrı

105

  tasviri, bir kült-envanter 



metninde kendini ortaya koymaktadır:  

                                                           

94

 hašiya- “?” AbIn. ha-ši-ya-ti: KBo 29.51 4, CLL: 63; Starke 1985: 388.  



95

 KUB 27.1 + I Vs.II 8’de 

GIŠ

BAN-ti’nin = (Hurr.) hašiyati Lebrun 1976: 78, 100.



 GIŠ

BAN-ti’nin = (Hurr.) kašti- karşılığı için de 

bkz. GLH: 139; Soysal 1987: 185. 

96

 Pecchioli Daddi 1982: 412-413; Popko 1994: 322. 



97

 Güterbock 1989: 138. 

98

 KUB 30.41 Vs.I 15-17. 



99

 KUB 39.14 Rs.III 10vd., Otten 1958: 80-81. 

100

 KUB 5.7 Rs. 23-25, Sommer 1932: 181. 



101

 TÚG.G]Ú.È.A DAR.A wešta haršani[=š]i

?

 pattar ki[t]ta 

GIŠ


BAN-ZU harzi: KUB 31.4 (+KBo 3.41=Bo 7986+Bo 632) Vs. 2-3 

(Soysal 1987: 174, 179, 183, 217, 252-253). 

102

  KUB  17.35  Vs.II  35,  Carter  1962:  128,  142,  194  (pattar  (=kanat)’ın gurzip’le bağlantılı olarak “yanaklı miğfer”; CHD (P): 



242. 

103


  A=KUB  9.31  B=HT  1  (str.28-29  ve  40-41):  Schwartz  1938:  336-339;  tercümeyi  krş.  HED  (A):  227  {šer--šan  ateššan 

ZABAR GÍR ZABAR 

GIŠ

BAN huittiyan 1 GI.KAK.Ú.TAG.GA dāi}. 



104

 Güterbock 1943: 291. 

105

 Güterbock 1943: 278, ve dn.63, 64; Hacıbebekli için de: 291-292 (ve 277’deki dn.12) ve von Brandenstein 1943: 78; Bittel ve 



diğer. 1941: 68. 

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 



 

239 


 

Wiyanawanta (şehri): Kırların Koru[yucu-Tanrısı tanrısallığı için; 



kurutauwa[nt]    (elbiseli)  [aya]kta  durur  vaziyette altın(dan)  1 adet 

erkek  heykeli,  sağ  elinde  altın(dan)  yay  tutar,  sol  elinde  altından 

kartalı ve altından tavşanı tutar.”

106


Yazılı metinlerde sol omuzunda bir okluk, sağ elinde bir yay tutarken

107

 tasviri anlatılan 



tanrının  Kırların  Koruyucu-Tanrısı  (

D

LAMMA.LÍL)  ile  eşleştiği  açıktır



108

.  Kargamış  ve  Emar 

arasındaki  El-Qitar’dan  silindir  mühür  baskısında  (dağların  üzerinde  elinde  topuzu  bulunan 

Tanrının  karşısında)  elinde  ve  sırtında  yay  taşıyan  erkek  Tanrı?  figürü

109


;  Boğazköy’den  bir 

damga  mühürde  omuzunda  yay  ile  aslan  üzerinde;  bir  diğer  silindir  mühür  baskısında  (ki  bu 

sahne  Fraktin  kabartmasını  anımsatmaktadır)  omuzunda  yay  taşıyan  Tanrı  figürü

110


 

bulunmaktadır. Hanyeri, Hemite, Karabel’deki yerel krallar ile (Boğazköy-Güneykale’deki) Hitit 

kralı II.Šuppiluliuma stelindeki tasvirler bellerinde kılıç, ellerinde mızrak, omuzlarında yaylar ile 

tamamen  bir  benzer  unsurlar  taşımaktadır

111

.  Konya-Hatip’te  Büyük  Kral  Kurunta’nın  kaya 



kabartmasında  omuzunda  yayı,  elinde  mızrağı,  belinde  kılıcı  (ve  Karabel  ile  II.Šuppiluliuma  

stelindeki  gibi  boynuzlu  başlığı)  olduğu  halde  resmedilmiştir

112

.  Tanrı  Iyarri’nin  savaşçı  bir 



Veba-Tanrısı  olarak  “Yay’ın  Beyi/Tanrısı”  ünvanıyla  okunun  ülkeye  kötülük  taşıdığı 

anlaşılmaktadır

113

  [Yay  kuşanmış  Savaş  ve  Salgın  hastalık(lar)  tanrıları  Iyarri  ve  Sanda 



bilinmektedir  (yay,  Tanrı  Nupatik’le  de  ilişkilidir)]

114


.  Fraktin  kaya  kabartmasında  gördüğümüz 

boynuzlu  sivri  külahı,  kısa  pantolonu  ile  tanrılar  gibi  giyinmiş  olan  ve  omuzunda  yay  taşıyan 

                                                           

106


 VAT 6688+Bo 2496 Vs.II 1-4: von Brandenstein 1943: 14-15. 

107


 Arkasında yayı asılı madenden insan idolü [(Al.a 38) M.A’ Mezarında bulunan eşyanın envanteri] Koşay 1938: 114vd. 

108


 KUB 38.1 Vs.II (=VAT 6688+Bo2496) (2) 1 ALAM GUŠKIN LÚ [GU]B-an ku-ru-ta-a-u-wa-[an-za] (3) ZAG-na-za ŠU-za 

GIŠ


BAN GUŠKIN har-zi ... von Brandenstein 1943: 14-15. 

109


 Culican-McClellan 1984: 57; Haas 1994: Abb.54. 

110


 Dinçol (B.) 1998: 168vd. ile Abb.1, 2. 

111


 Kohlmeyer 1983: Fig.2, 36, 39; Darga 1992: 180-182, 194-195. 

112


 Dinçol 1998: 159vd. ile Fig.1; Dinçol 1998a: 27vd. Abb.2. 

113


  “Seigneur  de  larc”  Laroche  1947:  82  [van  Gessel  1998:  178vd.];  Haas  1994:  368vd.  [

D

Iyarri]š

?

  EN 


GIŠ

BAN  “Yayın Beyi 

[Iyarri

?

]”: Weidner 1923: 50-51 str.19 ve dn.1 (krş. KBo 1.1 Rs. 48); Archi 1975: 99-100. 



114

  Hititler,  “Yaşlı  Kadın”  diye  bilinen  birinin  yaptığı  ayinlerin  hemen  hepsini,  Luvi  ve Hurri kültürlerinin karışımından oluşan 

Kizzuwatna (Kummanni)  ülkesinden almışlardır. Özellikle Hupešna, Ištanuwa ve Lallupiya’daki Luvi ayinleri bazı  Tanrıların 

adını  içerir.  Ancak  bunların  çoğunun  adı  Hitit  tapınağında  geçmez.  Güneş-Tanrısı  ve  Tiwat  hariç,  Marduk  işaretinin  altına 

gizlenmiş  olan  Sanda  önceden  de  Šuppiluliuma’nın  Hukkana  ile  yaptığı  antlaşmaya  tanık  olan  ilahi  varlıklar  arasında 

yeralıyordu;  Iyarri’de  Sattiwaza  ve  Tette  ile  yaptığı  antlaşmalarda  adında  -šipa/-zipa  eki  bulunan  Tanrılar  grubunun 

kökenlerinin Luvi  olduğu söylenebilir; ancak içlerinden sadece sağlık ve sihir tanrıçası olan Kamrušepa tanınan bir kişiliktir. 

Yarri  bēl  qašti  “yol  gösterenlerin  efendisi”  ve  Savaşta  II.Muršili’nin  devamlı  yardımcısıdır  (bu,  Babilli  Erra’nın  bağlarını  ve 

Apollo’nun okçu olarak izlerini sürer. Gurney 1977: 16 ve dn.3’e ayrıca Sanda için bkz. Laroche 1973: 108vd. krş. 

D

Nupatik 

GIŠ

BAN-ti GI-ri išpanti “Nupatik dell(?)’arco, frecce, faretra”: KUB 27.1 Rs.III 42, dupl. KUB 27.6 Vs.I 11, Archi 1975: 99-



100; Haas 1989: 27vd. 

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 



 

240 


 

III.Hattušili

115

  şeklen  tanrılara  benzer  biçimde  yayıyla  tasvir  edilmiştir



116

.  Alacahöyük 

ortostatlarında hareketli bir tarzda işlenmiş av sahnesindeki avcılar ellerindeki ok ve yayla yaban 

domuzunu ve geyiği kovalamaktadırlar. Kastamonu-Kınık bronz kabı üzerinde gerdiği yayından 

geyiklere doğru okunu fırlatır durumdaki avcı

117


 tasvir edilmektedir. (Yukarıda da değindiğimiz:) 

Halab  tapınağının  ortostatlarında;  elinde  mızrak  omuzunda  yay  ile  tasvir  edilen  Kırların 

Koruyucu-Tanrısı  Kurunta  ile  omuzunda  yay,  (sol)  elinde  çift-asa  (/ok?)  tutan  diğer  bir  Tanrı 

bulunmaktadır

118

.

 



●  (GIŠ)

zau-

119


:  (n.)  (=

GIŠ

ŠUKUR  krş.  turi-)  “mızrak”: 

(GIŠ)


zau-  genellikle  saray 

muhafızlarının  başı  (GAL  MEŠEDI)  tarafından  kullanılmaktadır.  Kralın  hazır  bulunduğu  kült 

törenlerinde  seremoniyle  ilgili  kutsal  aletlerin  arasında  geçmektedir:  “Üç  MEŠEDI  (Saray 

Muhafızı) masanın sağından yürürler. Altın mızrağı ve üç (tane) šuruhha-ağacı(ndan yapılmış) 

asayı tutarlar.”. 

GIŠ


zau-’nun, savaşçı bir sınıf olmayan rahipler tarafından da taşındığı ve değerli 

madenlerden (altın ve gümüşten) yapıldığı ve de kralla ilgili bir nesne olduğu anlaşılmaktadır

120



šakuwanna- sıfatıyla anılan 



GIŠ

ŠUKUR ve turi- “ilahi bir silah/kutsal bir sembol” de vardır

121

.  


●  GIŠ

māri-  (/

GIŠ

mārit-):  {krş. 

GIŠ

ŠUKUR  =  tūri-);  NÍG.GÍD.DA  [ve  šiyatal-/šiyatrit-

=

GIŠ



ŠU.I

122


]}:  (c.)  “mızrak

?

,  kargı



?

  (bir  silah  karşılığında,  saldırı  silahı  olarak  görülen 

nesnedir)

123


.  GIŠ=ağaç  determinatifi  ile  çoğunlukla  ağaçtan  (altın

124


  ve  altın  kaplama

125


gümüş


126

  ve  gümüş  kaplama

127

,  bir  yerde  demir  veya  demir  üzerine  gümüş  kakmalıdır



128

                                                           



115

  KUB  38.1  Vs.II  [von  Brandenstein  1943: 14-15; Güterbock 1983: 207] (2) 1 ALAM GUŠKIN LÚ [GU]B-an ku-ru-ta-a-u-



wa[-an-za] (3) ZAG-na-za ŠU-za 

GIŠ


P[A]N GUŠKIN har-zi: Eğer buradaki kurutawa[nt-] “sivri taç” karşılığına geliyorsa (bkz. 

Hout  1995a:  565vd.)  Hattušili’nin  başındaki  sivri  başlık  (:kurutawant-)  ile  sağ  elinde  tutmuş  olduğu  yayın  da  altından 

olabileceği olasılığını düşündürmektedir. 

116


 Kohlmeyer 1983: 70 Fig.24 ve Tafel 24.1.  

117


 Emre-Çınaroğlu 1993: 704-705, Fig.23. 

118


 Kohlmeyer 2000: Tafel: 9,15. 

119


 Coşkun 1974: 437-441; Neu 1968: 141; Weitenberg 1984: 269; Singer 1984: 181. 

120


  Metinlerde,  asa 

GIŠ


PA  ideogramı  ile  gösterilmekte  olup  Akk.  şekli 

GIŠ


PA-an’dır.  Bu  durum 

(GIŠ)


zau-’nun  Akk.  şekline 

uymamaktadır. Başka bir deyişle, 

GIŠ

PA ideogramının Hititçe karşılığı communis (“müşterek”) cinsinden bir kelime olmalıdır. 



Halbuki  zau-,  diğer  “-u”  ile  biten  neutrum  kelimelerde  olduğu  gibi  Nom.  ve  Akk.  şekilleri  aynı  yazılıştadır.  Yani  neutrum 

cinsinden bir kelimedir, bkz. Coşkun 1974: 437vd.

 

Mızrak = 



GIŠ

ŠUKUR = 


(GIŠ)

zau- eşitliğine karşı 

GIŠ


ŠUKUR = 

(GIŠ)


turi- için 

aynı zamanda bkz. Singer 1983: 58 dn.17 ve 89vd. krş. Starke 1990: 412 ve dn.1484. Gonnet 1975-1976: 127vd. 

121

  (Bakır  ve  demirden)  HEG  (T):  455vd.;  HW



2

  (14):  282-284  (

GIŠ

turin  IM  “balçığın  mızrağı”);  Wiseman  1953:  26  ve  dn.3  ve 

Oppenheim 1955: 197 ve dn.2. Singer 1983: 89. 

D

LAMMA’nın 



GIŠ

ŠUKUR’u için ayrıca bkz. Archi 1975: 100. 

122

 Starke 1990: 200vd.; Rüster-Neu 1991: 81: “kargı (veya) kargı ucu(?)”. 



123

 Beal 2002: 104vd. 

124

 [

GIŠ



ma-a-ri-iš GUŠKIN: Bo 5982 Rs.III 4; 

GIŠ


m[a]-ri-[i]GUŠKIN: KBo 14.21 Vs.II 29 bkz. Siegelová  1984: 141. 

125


 Bo 3769 lk. Kol.: (8) 

GIŠ


ma]-a-ri-in (9) [Š]AN.BAR GUŠKIN GAR[.RA har-zi. bkz. Siegelová 1984: 140. 

126


  Gümüş:  ma-ri-in  KÙ.[BA]BBAR:  KBo  38.2  Vs.II  25; 

GIŠ


ma-ri-in  KÙ.BABBAR-an-za:  KUB  33.91  2’:  bkz.  Laroche 1968: 

67. KUB 36.19 9; bkz. Siegelová 1984: 141; Demir: KBo 12.189 Vs.II 5, 7; 25.9 Vs.I 3; 28 Rs.III 5; KUB 2.3 Vs.II 7, Bo 3769 

8vd.  

127


 

GIŠ


ma-ri

!

-uš KÙ.BABBAR GAR.RA: KUB 42.100 Rs.IV 5. 



128

 Demir: KBo 12.189 Vs.II 5,7; 25.9 Vs.I 3; 28 Rs.III 5; KUB 2.3 Vs.II 7, Bo 3769 8vd. Gümüş: KUB 38.2 Vs.II 25. 



Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 



 

241 


 

yapıldığı  ve  bir  kutlama  ritüelinde 

GIŠ

ŠUKUR  ile  birlikte  geçtiği  görülmektedir.  Bir  metin 



yerinde:  “Anunuwa  adamları  şarkı  söylüyorlardı  ve  mari-’yi  vuruyorlardı.”  şeklinde  şarkıya 

vurularak/dövülerek  eşlik  eder  durumdadır

129

.  Başka  bir  yerde  ise  diğer  bazı  nesnelerle  birlikte 



elde  taşındığı  görülmektedir:  “(Diğer)  bir  saray  muhafızı  ise  //  demir  mari-’yi  (mızrağı) 

GIŠ


kalmušu // kamçıyı ve tefi(?) taşır

130


●  KUŠ/URUDU



ARῙTU:

 

“Kalkan”



131

  ARITU’nun hafif kalkan olarak görüldüğü ve KUŠ=deri 

ile

132


 determine edilse de çoğu kez madenden yapıldığı anlaşılmaktadır

133


ARῙTU, sağ eldeki bir 

saldırı  silahının  (topuz  veya  mızrak)  yanında  sol  elde,  (esas  silahın  taşıdığı  önemde  olmaktan 

ziyade)  koruyucu  durumda  kullanılan  bir  savunma  silahı/teçhizatı  idi

134


  [Tanrı  ZABABA’nın 

gereçleri arasında da yeralan

135

 Hitit kalkanının, karakteristik bir biçimi vardı (üst ve alt kısımları 



dışbükey, yanları ise içbükey olarak oluşturulmuş dörtgen halde)]

136


●  (GIŠ/URUDU)

GÍR(.GAL):  “Kılıç”

137


  GÍR

MEŠ/HI.A


  (URUDU)

UL

4

.GAL(/GÍR.GAL)  malatti-



138

 

(Hurr. 


šauri-

139


): 

(TÚG/GAD)



lupan(n)i-, 

luwananni

(n.c.) 


“bir  hançerin/kılıcın/bıçağın 

bölümü/parçası”

140

; LÚ GÍR: Kılıcın/Hançerin Adamı (/Kılıç Yutan Adam) 



Boğazköy  Aslanlı  Kapı’nın  yakınlarında  bulunan  İÖ.1430  II.Tudhaliya  dönemine 

tarihlenen  “Akadça  (çiviyazısı-)Yazıtlı  Bronz  Kılıç”:  “i-nu-ma 

m

Du-ud-ha-li-ya  LUGAL.GAL 

                                                           

129

  Burada  mari-’nin  vurulmasıyla  ona  ait  olan  sesler  ortaya  çıkmaktadır  ki  buna  dayanarak  belki  sivri  uçlu  uzun  mızrak 



olabileceği  konusunda  ve  metin  için  bkz.  von  Brandenstein  1943:  41vd.;  Alp  1983:  43,  49,  334,  328  “Krumschwert” 

karşılığında değerlendirilmiştir: 

GIŠ

mari-, lituus gibi taht ve kral ile birlikte  geçmektedir. 

GIŠ


mari- (Laroche 1957: 12)’deki gibi 

“mızrak”  değildir.  Çünkü 

GIŠ

ŠUKUR  “mızrak”  ve 



GIŠ

mari-  birlikte  geçmektedir. 

GIŠ


mari-  orak  benzeri  “pala”  olabilir.  Kült-

envanter metni KUB 38.2 Vs.II 24’te 

KUŠ

ARῙTU  “kalkan”  yanında  geçen  bu  nesneye  karşılık  Yazılıkaya Nr.32’de Koruyucu-

Tanrı  sağ  elindeki  pala  (mari-)  ile  gösterilmektedir.  Burada  mari-,  kalmuš  “lituus”un  yanında  bayram  ritüellerinde  krallık 

simgesi  olarak  bir  sıra  halinde  kralın  tahtının  yanında  yeralacak  şekildedir.  Bu  kılıç  Hitit  krallarının  arkeolojik  tasvirlerinde, 

daha çok, yarımay şeklinde, olasılıkla eğri uçlu bir kılıç gibi görülür (Fraktin anıtının üzerinde de III.Hattušili ve Kılıçlı-Tanrı 

tasviriyle krş.). mari-, ri- sufiksi yardımıyla mai- “büyümek” fiilinden türemiş olmalıdır. “Pala”nın da bu etimolojik açıklamaya 

iyi uyduğu görüşü vardır. 

130

 KUB 2.3 Vs.II 6-8: bkz. Alp 1948: 303vd. 



131

 HW: 305; HED (K): 270vd.; von Brandenstein 1943: 40; Werner 1967: 4, 12, 71; Hoffner 1967: 79[’da “kalkan” karşılıklarına 

gelen kelimeleri verilmiştir: 

KUŠ


kurša-, palahša-, tupau-, 

KUŠ


ARῙTU]; Beal 1992: 521; Beal 2002: 101vd. 

132


 KBo 13.161 Rs. 8; KUB 13.35 Vs.I 2; Bo 7661 r.Kol.2. 

133


 

KUŠ


A-R]I-TUM  KÙ.BABBAR  -TU  GUŠKIN  MAŠ-LU:  KUB  15.1  Vs.II  24; 

KUŠ


A-RI-TUM  KÙ.BABBAR:  KUB  56.12  6; 

KUŠ


A-RI-TUM KÙ.[BABBAR]: KUB 38.3 Vs.II 12 (bkz. von Brandenstein 1943: 18-19; Rost 1961: 183-184); 

KUŠ


A-R]I-TUM 

KÙ.BABBAR  -TU  GUŠKIN  MAŠ-LU:  KUB  15.1  Vs.II  24; 

KUŠ

A-RI-TUM  KÙ.BABBAR  GAR.RA:  KUB  34.87  Vs.  20; 

URUDU


A-RI-TUM GAL: KUB 38.1 Vs.I 6; A-RI-TUM URUDU.TUR: KBo 19.131 2. 

134


 Ras Şamra’daki bir buluntuya dayanarak ARῙTU için “sapan” iddiası olmuştur, von Brandenstein 1943: 41. 

135


 Steiner 1971: 564. 

136


  Mısır  duvar  resimlerinde  görülen  Kadeş Savaşı sırasında Hitit arabalı savaşçılarının elinde tuttukları kalkanlara bkz. Bossert 

1942: 172-179; Beal 1995: 548.   

137

 Beal 2002: 106vd. 



138

 Krş. malatt- “(sledge)hammer, bludgeon, cudgel, club, mace (vel sim)”: HED (M): 28. 

139

 Krş. CHD (Š): 320 šauri- (Hurr. “silah”). 



140

 CHD (L): 86-87: “21 hançer/kılıç, onların aralarında: … siyah demirden (EME) 2 hançer (ile), (onların) önünde (?) (GAB)) 

(ve onların) […den] (‘caps’) kapakları; bronz lupanni-’den bir bıçak üzerinde […]…” KUB 12.1 III 6-13 (Manninni Env.).  


Yüklə 387,36 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin