T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
BAHÇECİLİK
TURP YETİŞTİRİCİLİĞİ
ANKARA, 2009
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı
ile onaylanan, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğrenme
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek
üzere
mesleki
ve
teknik
eğitim
okul
ve
kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlık’ta ilgili birime bildirilir.
Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.
Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
i
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. TURP YETİŞTİRİCİLİĞİ.................................................................................................... 3
1.1. Tanımı ve Önemi .......................................................................................................... 3
1.2. Botanik ( Bitkisel ) Özellikleri...................................................................................... 5
1.3. Ekolojik İstekleri........................................................................................................... 7
1.4. Önemli Çeşitleri ............................................................................................................ 8
1.5. Üretimi .......................................................................................................................... 9
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 11
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 12
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 14
2. KÜLTÜREL İŞLEMLER .................................................................................................. 14
2.1. Sulama......................................................................................................................... 14
2.2. İlaçlama....................................................................................................................... 14
2.2.1. Hastalıklarla Mücadele ........................................................................................ 14
2.3. Gübreleme................................................................................................................... 16
2.4. Yabancı Otlarla Mücadele .......................................................................................... 17
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 19
ÖĞRENME FAALİYETİ–3 .................................................................................................. 21
3. TURPTA HASAT .............................................................................................................. 21
3.1. Hasat ve Zamanı ......................................................................................................... 21
3.2. Yapılışı........................................................................................................................ 22
3.3. Hasat Sonrası Yapılan İşlemler................................................................................... 23
3.4. Depolama .................................................................................................................... 24
3.5. Tohum Alınması ......................................................................................................... 24
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 25
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 26
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 28
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 29
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 30
İÇİNDEKİLER
ii
AÇIKLAMALAR
KOD
621EEH068
ALAN
Bahçecilik
DAL/MESLEK
Sebzecilik
MODÜLÜN ADI
Turp Yetiştiriciliği
MODÜLÜN TANIMI
Turp yetiştiriciliğinde; tohum ekimi, kültürel bakım işlemleri
ve sebze hasadı konularının anlatıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE
40/16
ÖN KOŞUL
Ön koşul yoktur.
YETERLİK
Turp yetiştirmek
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygun olarak turp
yetiştiriciliği yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Tekniğine uygun olarak turp ekimi yapabileceksiniz.
2. Tekniğine uygun olarak kültürel bakım işlerini
yapabileceksiniz.
3. Tekniğine uygun olarak sebze hasadı yapabileceksiniz.
EĞİTİM
ÖĞRETİM
ORTAMLARI
VE
DONANIMLARI
Ortam: Tepegöz, yazı tahtası, internet ortamı, sınıf, sera
Donanım: Televizyon, VCD, DVD, tepegöz, projeksiyon,
bilgisayar, mikroskop
ÖLÇME
VE
DEĞERLENDİRME
Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra
verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.
Modülün sonunda ise kazandığınız bilgi, beceri, tavırları
ölçmek amacıyla öğretmen tarafından hazırlanacak ölçme
araçları ile değerlendirileceksiniz.
AÇIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Tarımsal üretimde sebzeler oldukça önemli bir yer tutar. Çünkü sebzelerin yerlerine
kullanılabilecek başka ürün bulunmamaktadır. Ayrıca son yıllarda özellikle beslenme
uzmanlarının diyet programlarında da sıkça yer almaktadır.
Yeryüzünde sebze olarak yetiştirilen birçok bitkinin gen merkezliğini özellikle
Türklerin yoğun olarak yaşadıkları Anadolu, Kafkasya, Türkistan ve Afganistan gibi ülkeler
yapar. Bu nedenle Türk halkının sebzeler ilgisi oldukça fazladır.
Yapılan çalışmalarla insanların tükettiği sebze türlerinden 60 tanesi kültüre alınmıştır.
Bu sayı gün geçtikçe artma eğilimindedir. Ülkemizde de bu sebzelerin büyük çoğunluğu
rahatlıkla üretilmektedir.
Günümüzde dışa bağımlı olmanın en kötü ve en zor telafi edilir şekli gıda
maddelerinde dışa bağımlı olmaktır. Ülkemizin tarımsal potansiyeli tüm halkımızı rahatlıkla
besleyebilecek
durumdadır.
Ancak;
ülkemizde
sebzelerin
çeşit
seçiminin
uygun
yapılmaması, hatalı tarımsal uygulamalar, pazarlama güçlükleri, belli bir standardizasyonun
olmaması, üreticilerin birlikte hareket etmemesi vb. sebeplerle sebzecilik üretimi gün
geçtikçe gerilemektedir.
Bu modül sayesinde; sebze üretiminin azalmasına sebep olan en önemli etkenlerden
hatalı tarımsal uygulamalar azalacak ve ülkemizdeki sebze üretimi, siz değerli öğrencilerin
öğrendiği bilgilerin sektöre aktarılması sayesinde daha da artacaktır.
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygun olarak turp ekimi yapabileceksiniz.
Bölgenizdeki turp ekim alanlarını araştırınız.
Bölgenizde yetiştirilen turp çeşitlerini araştırınız.
Turp bitkisini kökünden sökerek bitkisel özelliklerini inceleyiniz.
Çevrenizde turp yetiştiriciliği yapan çiftçileri ziyaret ederek turp yetiştiriciliği
hakkında bilgi alınız.
Elde ettiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. TURP YETİŞTİRİCİLİĞİ
1.1. Tanımı ve Önemi
Bilimsel sınıflandırma:
Alem
: Plantae
Şube
: Magnoliophyta
Sınıf
: Magnoliopsida
Takım
: Brassicales
Familya
: Brassicaceae
Cins
: Raphanus
Tür
: R. Sativus
Turpun ana vatanı Orta Asya, Hindistan ve Doğu Asya’dır. Turp eski bir kültür
bitkisidir. Turplar Brassicaceae familyası içinde yer alan senelik veya iki senelik kültür
bitkileridir. Küçük kırmızı olanlarına fındık, beyaz olanlarına kestane, siyah olanlarına da
ayır turpu adı verilir. Turplar iştah açıcı olarak yemeklerle birlikte çiğ olarak tüketilir. Ancak
Güneydoğu Asya ve Avrupa ülkelerinde pişirilerek de tüketilir.
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
Fotoğraf 1.1: Turp
Ülkemizde toplam olarak 170–175.000 ton civarında turp üretimi yapılmakta olup
bunun 20-25.000 tonunu bayır turpu, geri kalanını ise diğer gruplar oluşturmaktadır.
Fotoğraf 1.2: Turp salatası
100 gr taze kırmızı turpta 1,2 gr protein, 0,1 gram yağ, 93,2 gram su, 5 gram
karbonhidrat ve 0,7gram selüloz bulunmaktadır. Kırmızı turpta A, B1, B2, B6, C vitaminleri
bulunmaktadır. Kırmızı fındık ve diğer iri yazlık ve kışlık turplar, besleyici özelliklerininin
yanı sıra sofralarda iştah açıcı özelliğinden dolayı tüketilir.
5
1.2. Botanik ( Bitkisel ) Özellikleri
Resim 1.1: Turpun botanik yapısı
Kök: Turplar kazık köklü bitkilerdendir. Çimlenmeden sonra kazık kökler,
çeşitlere göre 10-15 cm ile 30-35 cm derinliğe kadar inebilirler. Kazık köklerin
boyuna büyümesi dönemlerinde renkleri beyazdır. Kazık kökler çeşide bağlı
olarak 1/3 ile 2/3’lük kısmı gelişmenin ilerleyen dönemlerinde yumru haline
dönüşmektedir. Bazı çeşitlerde yumru üzerinde yan kökler oluşur bu da yumru
kalitesini düşürür.Yan kökler 5-15 cm arasında değişen bir alana yayılır.
Toprağın yapısı da çatallaşmaları meydana getirir. Turplar hipokotil ile kazık
kökün üst kısmından meydana gelir. Turplar; beyaz , siyah, pembe, erguvani ve
karışık renklerde olabilir.
Fotoğraf 1.3: Turpta kök yapısı
6
Turpların oluşumu, sekonder enine gelişme ile olur. Turpların şekli fındık turplarında
yuvarlak, basık-yuvarlak, uzun-yuvarlak; bayır turplarında basık-yuvarlak veya uzun-
yuvarlak; kestane turplarında ise yuvarlak, uzun ve koniktir. Turplarda çeşit özelliği yanında
tohum ekim derinliği ve sıklığı da şeklini etkilemektedir. Yuvarlak bir çeşidin tohumları
derine ekilirse yuvarlaktan uzun silindirik veya uzun konik bir şekle dönüşür. Turpların çapı
fındık turplarında 3-6 cm, uzunluğu 2-3 cm’dir. Bayır turplarında ise çap 5-15 cm, boy 5-20
cm arasında değişmektedir. Ülkemizde yetiştirilen fındık turplarında ağırlık küçük
yuvarlaklarda 5-40 gr; uzun tiplerde 120-150 gr; kestane turplarında 100-150 gr; bayır
turplarında ise 200-2000 gr arasında değişmektedir.
Yaprak: Turp yaprakları turpun üzerinden dairesel olarak çıkarlar. Dairenin en
dışında yaşlı, en içte ise genç yapraklar bulunur. Yapraklar uzun bir sap üzerinde
bileşik yaprak görünümündedir. Bu yapraklar tüylü, parçalı ve kabarcıklı bir
yapıya sahiptir. Yaprak kenarları dişli ve düz yapıda olabilir. Erkenci turplarda
geççi turplara oranla yaprak sayısı ve büyüklüğü azalır.
Fotoğraf 1.4: Turp bitkisinde yaprak yapısı
Çiçek: Turplarda bitkiler belli bir büyüklüğe ulaştığında çeşitlere bağlı olarak
düşük sıcaklık, gün uzunluğu ve bunların birlikte etkisi ile çiçeklenme oluşumu
başlar. Çiçeklenme oluşumu ile turplarda görülen büyüme durur. Çiçek
sürgünleri 60-150 cm’ye kadar çıkabilir. Çiçekler; 4 çanak yaprak, 4 taç yaprak,
6 erkek organ ve 2 dişi organdan meydana gelir. Çanak yapraklar, yeşil ve yeşil-
sarı; taç yapraklar ise beyaz, sarı-beyaz-menekşe renklidir. Tozlanma arı ve
diğer haşerelerle olup genelde yabancı döllenme görülür. Çiçeklerde optimum
tozlanma ve döllenme 15-20
0
C sıcaklıklarda meydana gelir.
7
Fotoğraf 1.5: Turp bitkisinin çiçek yapısı
Meyve ve Tohum: Turplarda meyveler lahana ve karnabaharlarda olduğu gibi
karpellidir. Fakat bunların karpelleri daha iri ve uzun olup üzerleri boğumludur.
Tozlanma ve döllenme sonucu oluşan meyveler 2 karpelli (kapsül) olup bir
meyvede ortalama olarak 5-15 adet tohum bulunur. Meyvelerin boyları 3-7 cm,
genişliği 0.5-1 cm olup ucu sivridir. Meyveler olgunlaştığında çatlamaz, bu
nedenle tohum oluşturan meyvelerin erken hasat edilmesine gerek yoktur.
Fotoğraf 1.6: Turp bitkisinin meyve ve tohum yapısı
Tohumlar meyve içinde süngerimsi bir yapı içinde yer alır. Tohumlar kapsül adı
verilen meyve içinde düzensiz olarak yer alırlar. Tohumlar lahana tohumuna benzemekle
birlikte onlardan biraz daha genişçedir. Renkleri taze iken sarımtrak kahverengi olduğu halde
zamanla rengi kahverengi-kırmızı bir renge döner. Tohumların şekil ve büyüklükleri
birbirinden farklı bir görünümdedir. Tohumların 1000 dane ağırlığı 6.5-10 gr’dır. Bir gramda
bulunan tohum sayısı 60-100 adet arasında değişmektedir. Tohumların optimum çimlenme
sıcaklıkları 25
o
C’ dir. Hasat edilen tohumlar, normal şartlarda çimlenme gücünü 4-6 yıl
muhafaza ederler.
1.3. Ekolojik İstekleri
Turplar, cruciferae familyasında olduğu gibi ılık ve serin iklim sebzesidir. Yüksek
sıcaklık ve soğuktan hoşlanmazlar. Tohumların ekimden sonraki çimlenme aşamasında
sıcaklığın 12-15
o
C, çimlenme sonrası gelişme dönemlerinde ise 14-15
0
C olması gerekir.
Sıcaklığın artması, bitkide vegetatif büyümüyi hızlandırır ve yaprak sayısının artmasına
neden olur. Bu durum sonucunda büyüme olumsuz etkilenir ve turpun küçük kalmasına
neden olur. Bitkiler genç devrede düşük sıcaklıklara maruz kalırsa bazen turp oluşturmadan
8
bazen de küçük bir turp meydana getirdikten sonra sürgün oluşturup çiçeklenmeye başlar.
Sıcaklığın 10
o
C’ nin altına düştüğü zaman bitkide sapa kalkma oranı artar. Turplarda su
yüzdesi fazla, kuru madde oranı az olduğu için bitkiler, düşük sıcaklıklardan daha fazla
etkilenir. Kuru madde oranının en uygun olacağı sıcaklık 14-16
o
C’ dir. Gün uzunluğunun da
turp oluşumu ve çiçeklenme üzerinde etkisi vardır. Uzun gün şartları bitkide çiçeklenmeyi
teşvik ederken turp oluşumunu geciktirmekte hatta hiç turp oluşturmamaktadır.
Turp, toprak istekleri bakımından seçicidir. Genelde derin, geçirgen, hafif bünyeli,
tınlı toprakları sever. Vegetasyon süreleri kısa olan küçük çeşitler için daha ziyade hafif
yapılı, kumlu tınlı topraklar tercih edilir. Toprak yapısının ağırlaşması turpta şekil
bozuklukları, çatlama ve acılaşmaya neden olur. Bu nedenle killi ve ağır topraklar
yetiştiricilik için istenmez. Kumlu topraklar ise organik ve ticari gübrelerle desteklenmelidir.
Turp yetişitirlecek toprağın pH derecesi 6.0–7.4 arasında olmalıdır. Toprakta yeterli
derecede suyun bulunması sulamanın da düzenli olarak yapılması gereklidir. Suyun yetersiz
olduğu durumlarda turpta çatlamalar meydana gelir. Su ihtiyacı, lahana grubu sebzelerine
göre en yüksek olanıdır.
1.4. Önemli Çeşitleri
Turplar çeşitli faktörlere bağlı olmakla beraber şekil, renk ve iriliklerine göre
sınıflandırılmaktadır. Bunlar:
Yuvarlak şekilliler: Yuvarlağa yakın şekilleri olup ortalama uzunlukları 2.5-3
cm çapındadır. Scarlet turnip, scarlet globe, saxa gibi çeşitleri vardır.
Fotoğraf 1.7: Yuvarlak turp
Fotoğraf 1.8: Uzun turp
Uzun çeşitler: Silindire yakın şekilli uzun olup, ortalama uzunlukları 12-14 cm’
dir. White icicle, Cincinnati market ve chartier çeşitlerini örnek olarak
verebiliriz.
Küçük turp çeşitleri: Scarlet grobe, runde weisses, scarlet gem.
İri turp çeşitleri: Delikates, strasburger, gournay.
9
Fotoğraf 1.9: İri turp çeşitleri
Renklerine göre turp çeşitleri: Fındık turp, kara (bayır) turp, kestane turpu
Fotoğraf 1.10: Değişik renk ve şekildeki turp çeşitleri
1.5. Üretimi
Turp, uygun hava şartlarının bulunduğu anda tohumlarının doğrudan doğruya
yetiştirme yerlerine serpme veya sıravari şekilde ekilmesi suretiyle
yetiştirilir. Fındık
turpları, tahta ve tavalarda, geniş alanlarda üretim yapılacaksa düze tohum ekimi yapılır.
Bayır ve kestane turpları tavalarda veya masuralarda yetiştirilir.
Fotoğraf 1.11: Turp fidesi
10
Tohum ekimi yapılacak yer çok iyi işlenip ekim için hazırlanmalıdır. Ekilecek toprak,
yabancı ot veya kültür bitkileri artıklarından iyice temizlenmeli, 15-20 cm derinlikte
işlenmelidir. Yeterli miktarda gübre ile gübrelendikten sonra gübrenin karışması amacıyla
freze ile işleme yapılmalıdır. Daha sonra çeşide göre tahta, tava ve masuralar hazırlanır.
Fındık turpları tahta ve tavalarda yetiştirilir. Geniş alanlarda üretim yapılacaksa düze
de ekim yapılabilir. İklim durumuna göre değişmekle beraber genellikle ağustos ayında
ekimi yapılmalıdır. Tohumlar 10-15 cm sıra arası, 3-5 cm sıra üzeri mesafede 1,5-2 cm
derinlikte olacak şekilde ekilir. Uygun şartların sağlanması ile turplar 4-5 haftada hasat
olgunluğuna gelir.
Bayır ve kestane turpları, tavalarda ya da masuralarda yetiştirilir. Tohumlar; 30-40 cm
sıra arası, 10-15 cm sıra üzeri ve 2-3 cm derinlikte ocak usulü ekimi yapılır.
Fotoğraf 1.12: Turp ekimi alanı
11
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Öneriler
Ekim yerlerini belirleyiniz.
Arazi seçimini yapınız.
Toprak analizi yaptırınız.
Toprak yapısını uygun hâle getiriniz.
Bölgenize uygun turp çeşidini seçiniz.
Tohum temin ediniz.
Yetiştirme tekniğini seçiniz.
Dikim aralıklarını belirleyiniz.
Tohum ekim zamanını tespit ediniz.
Sıraları veya ocakları oluşturunuz.
Makine ile ekim yapılacaksa makine
ayarını yapınız.
Tohumluk miktarını tespit ediniz.
Ekimi yapınız.
Dikim aralıklarına dikkat ediniz.
Tohum ekim derinliğine dikkat ediniz.
Ekimi ürün elde etmek istediğiniz
zamana göre yapınız.
Toprağın tavlı olmasına özen gösteriniz.
Can suyu veriniz.
Uygun sulama sistemine karar veriniz.
Toprak tavlı değilse sulama yapınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1.
Bir adet turp meyvesinde ortalama kaç adet tohum bulunur?
A)
80-90
B)
5-15
C)
30-40
D)
25-30
2.
Turp tohumlarının 1000 dane ağırlığı ne kadardır?
A)
1-2 gr
B)
3-4 gr
C)
5-6gr
D)
6,5-10gr
3.
Turpta kuru maddenin en iyi oluşacağı sıcaklık kaç
o
C olmalıdır?
A)
14-16
B)
18-20
C)
20-25
D)
15-21
4.
Turp ekimindeki sıra arası mesafe ne kadar olmalıdır?
A)
3-5
B)
5-7
C)
10-15
D)
20-25
5.
Turp bitkisinin ana vatanı neresidir?
A)
Ege ve Akdeniz bölgesi
B)
Avrupa
C)
Orta Asya
D)
Amerika
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayısını belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
Hatalı yanıtlar için konuları tekrar ediniz. Yanıtlarınızın tamamı doğru ise uygulamalı
teste geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
13
UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandığınız bilgi ve beceriler doğrultusunda turp bitkisinin
tohum ekim işlemini yapınız. Yapmış olduğunuz çalışmayı aşağıdaki ölçütlere göre
değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri
Evet
Hayır
1
Arazi seçimini yaptınız mı?
2
Toprak analizi yaptırdınız mı?
3
Toprak yapısını uygun hâle getirdiniz mi?
4
Bölgenize uygun turp çeşidini seçtiniz mi?
5
Tohum temin etiniz mi?
6
Dikim aralıklarını belirlediniz mi?
7
Tohum ekim zamanını doğru tespit ettiniz mi?
8
Sıraları oluşturdunuz mu?
9
Tohumluk miktarını tespit ettiniz mi?
10
Dikim aralıklarına dikkat ettiniz mi?
11
Tohum ekim derinliğine dikkat ettiniz mi?
12
Toprağın tavlı olmasına özen gösterdiniz mi?
13
Uygun sulama sistemine karar verdiniz mi?
14
Toprak tavlı değilse sulama yaptınız mı?
DEĞERLENDİRME
Uygulama
faaliyetinde
kazandığınız
davranışlarda
işaretlediğiniz
“Evet”
ler
kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. “Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.
Tamamı Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.
14
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygun olarak kültürel bakım işlerini
yapabileceksiniz.
Turpta uygulanan sulama yötemlerini araştırınız.
Bölgenizde turplarda görülen hastalık ve zararlıları araştırınız.
Bu hastalık ve zararlılarla nasıl mücadele yapıldığını araştırınız.
Bölgenizde turp yetiştiriciliğinde kullanılan gübreler ve gübreleme zamanları
hakkında bilgi toplayınız.
Yabancı otların nasıl yok edildiğini araştırnız.
2. KÜLTÜREL İŞLEMLER
2.1. Sulama
Bitkiler; hayatsal faaliyetlerini devam ettirebilmek için sıcaklık, ışık, hava gibi
faktörlerin yanında suya da ihtiyaç duyar. Su, gelişim evresinin her aşamasında etkin rol
oynadığından dolayı, bitkiler için çok önemlidir.
Turpların kaliteli ve üniform olarak gelişebilmeleri için düzenli olarak sulamalarının
yapılması gerekir. Sulama tarlada ve geniş alanlarda yapılabiliyorsa yağmurlama; tavalarda
salma; masuralarda ise karık içine suyun verilmesi şeklinde yapılır. Sulama, üretim
döneminde bitkilerin gelişme süresi ve iklim koşullarına bağlı olarak 3-6 kez yapılmalıdır.
Sulama sonrası toprakta oluşan kaymak tabakasının kırılması ve yabancı ot mücadelesinin de
yapılması gerekir.
2.2. İlaçlama
2.2.1. Hastalıklarla Mücadele
Turp Bakteriyel Lekesi: Bakteriyel etmenden bitkiler tüm gelişme döneminde
etkilenebilir. Fide enfeksiyonları ilk olarak kotiledon yaprak kenarlarinin
siyahlanması olarak görülür. Daha sonra kotiledonlar buruşup düşerler ancak bu
durum, bakteriyel etmen gerçek yaprak ve gövdeye ulaştıktan sonra olmaktadır.
Etkilenen fideler sarı ile kahverengi renk alır, solar ve çökerler. Bakteriyel etmen
genellikle yaprak kenarlarında bulunan doğal açıklıklardan (hydotat) bitkiye giriş
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
15
yapmaktadır. Sonuçta yaprak kenarlarından damarlara doğru genişleyen "V" harfi
biçiminde enfekteli alanlar ortaya çıkmaktadır.
Mücadelesi:
Kültürel mücadele
o
Dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.
o
Hastalıklardan arındırılmış tohum ve fideler kullanılmalıdır.
o
Hastalıktan arındırılmış toprak, su ve alet-ekipman kullanılmalıdır.
o
Yabancı ot kontrolüne önem verilmelidir. Bitkiye zarar verecek
böceklerle mücadele edilmelidir.
o
Hastalıklı fideler ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
o
2-3 yıl gibi uzun süre ürün rotasyonu yapılmalıdır.
o
Aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.
o
Toprak drenajı yapılmalıdır.
o
Bitkiler düzenli olarak beslenmelidir. Aşırı gübre kullanmaktan
kaçınılmalıdır.
Kimyasal mücadele
Genellikle bakteriyel etmenler ile mücadele zor olduğu için kültürel önlemlere ve
temiz çalışmaya oldukça fazla dikkat edilmelidir.
Zirai mücadele teknik talimatlarına göre tavsiye edilen kimyasal ilaçlar (100 litre su
için):
o
Bakir Oksit WP 50% (300-400 g)
o
Bakir Oksiklorid WP 50% (300-400 g)
o
Bakir Kompleks + Mancozeb WP 21+20% (300 g)
Turp Kök Siyahlaşması
:
Hastalık etmeninin ilk belirtileri bitkilerin yenilebilir
kök ya da gövdeleri üzerinde oluşan sekonder kökçüklerin bulundukları yerlerde
görülür. Burada oluşan lezyonlar mavimsi, gri veya siyah olarak görülmektedir.
Buralarda meydana gelen renk değişimi, tüm yenilebilir kök ya da gövdeyi
saracak şekilde genişlemektedir. Enfekteli dokularda hastalıktan dolayı yumuşama
olmaz, lekelerin bulundukları yerler serttir ve derin dokuya doğru gelişme
göstererek krater gibi bir görünüm alırlar. Bazı turp çeşitlerinde zararın %100 'e
kadar çıktığı bildirilmektedir. Hastalık, bitkileri çok küçük fide döneminde
yakalarsa fideler hastalıktan dolayı ölebilir
.
16
Fotoğraf 2.1: Turp kök siyahlaşması
Mücadelesi
Kültürel mücadele:
o
3-4 yıllık ürün rotasyonu.
o
Bulaşık olmayan ya da hastalıktan ari tohumların ve fidelerin
kullanılması.
o
Hasattan hemen sonra bitkilerin derin sürülmesi ya da yok edilmesi.
o
Tohumların bulaşık olma ihtimali göz önünde bulundurulmalı,
tohumlara sıcak su uygulaması ya da tohum ilaçlaması yapılabilir.
Kimyasal mücadele:
Zirai kimyasal ilaç genellikle tavsiye edilmemektedir.
2.3. Gübreleme
Bitkinin
büyüme
hızını belirleyen
faktörler,
solunum
hızı ve
fotosentezdir.
Fotosentez ile karbondioksit üretilmekte ve bu üretilen karbondioksit solunum yoluyla
tüketilmektedir. Fotosentez ve solunum hızı enzimlerin aktivitesine bağlıdır. Enzimlerin
görevlerini iyi bir şekilde yapabilmeleri topraktan bitkinin mineral madde almasına
bağlıdır. Bunun için fotosentez ve diğer metabolik olayların meydana gelmesi için toprakta
yeterli mineral besin kaynağı bulunmalıdır.
Turp yetiştiriciliğinde genelde ticari gübreler kullanılır. Turplar taze çiftlik
gübresinden hoşlanmaz. Taze çiftlik gübresi ile yapılan gübrelemede turplar istenen ölçüde
kök oluşturamaz yeşil aksamları artar. Organik gübrelerin tohum ekiminden önce toprak
hazırlığı aşamasında verilmesi turplarda çatlama, koflaşma, odunlaşma ve tad değişimine
neden olur.
Yetiştirilecek turpun çeşidine göre toprağa verilecek gübre miktarı değişmekle
birlikte, erkenci çeşitlerde ticari gübrenin tamamı (dekara 6 kg azot, 4 kg fosfor, 9 kg fosfor)
ekim öncesinde toprağa verilir. Geççi çeşitlerde ise azotlu gübrenin yarısı ekim öncesinde,
kalan yarısı ise turp oluşumu devresinde verilmelidir.
17
2.4. Yabancı Otlarla Mücadele
Fındık turpları, toprak yüzeyinde görülmeye başladıktan itibaren uygun şartlarda 3-4
hafta içinde hasat olgunluğuna geldiği için bu kısa süre içinde pek çapa yapılmaz. Diğer
çeşitlerde yabancı ot temizliği ve çapalama düzenli olarak yapılmalıdır. Yabancı otlar
bitkilerin gelişmesini olumsuz etkiler. Bitkilerin sıra arası açıklıklarını kapatıncaya kadar
yabancı ot mücadelesine önem verilmelidir. Çapa yapılamayacak durumlarda ise yabancı
otların elle ayıklanması gerekir. Ayrıca büyük çeşitlerde yabancı ot kontrolü için malçlama
yapılabilir.
Fotograf 2.2: Turpta yabancı ot kontrolü
18
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Öneriler
Turpların ekolojik isteklerini belirleyiniz.
Turpların istediği iklim ve toprak
özelliklerini iyi öğreniniz.
Bölgenin uzun yıllar sıcaklık ve yağış
ortalamalarını tespit ediniz.
Toprak karakterini tespit ediniz.
Sulama yapınız.
Sulama sistemine karar veriniz.
Bitki gelişim durumuna göre sulama
sayısını ayarlayınız.
Su zayiatını en aza indiriniz.
Bitkileri fazla su içinde bırakmayınız.
Sabah ve akşam serinliğinde sulama
yapınız.
İlaçlama yapınız.
Hastalık ve zararlı yoğunluğunu iyi tespit
ediniz.
Hastalık ve zararlı teşhisini yapınız.
Uygun ilaçları seçiniz.
İlaçları dozunda kullanınız.
İlaçlamayı sabah veya akşam serinliğinde
yapınız.
İlaçlama sırasında maske ve eldiven
kullanınız.
Yabancı otları yok ediniz.
Ot alma yapılmışsa otları bahçeden
uzaklaştırınız.
Gübreleme yapınız.
Toprak analizine göre atılması gereken
gübre çeşit ve miktarını tespit ediniz.
Fazla azotlu gübrelemeden kaçınınız.
Fosforlu ve potasyumlu gübrelemeye
özen gösteriniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1.
Turp üretiminde taze çiftlik gübresi kullanımı ne gibi sorun açar?
A)
İstenen ölçüde kök oluşturamaz
B)
Rengi bozulur
C)
Meyvede çatlamalar olur
D)
Meyve tadı bozulur
2.
Fındık turpları ortalama kaç haftada hasat olgunluğuna ulaşır?
A)
3-4
B)
5-6
C)
7-8
D)
10-12
3.
Turplar bir üretim döneminde kaç kez sulamaya ihtiyaç duyar?
A)
1-2
B)
3
C)
3- 6
D)
7-8
4.
Turp yetiştiriciliğinde en çok hangi gübreye ihtiyaç duyulur.?
A)
Azotlu gübre
B)
Fosforlu gübre
C)
Potaslı gübre
D)
Azotlu-potaslı gübre
5.
Azotlu gübreler toprağa kaç seferde verilmelidir.?
A)
1
B)
2
C)
3-5
D)
Daha fazla
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayısını belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
Hatalı yanıtlar için bilgi konularını tekrar ediniz. Tüm yanıtlar doğru ise uygulamalı
teste geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
20
UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandığınız bilgi ve beceriler doğrultusunda turp bitkisinde
kültürel bakım işlemleri yapınız. Yapmış oldugunuz çalışmayı aşağıdaki ölçütlere göre
değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri
Evet
Hayır
1
Turpların istediği iklim ve toprak özelliklerini iyi öğrendiniz mi?
2
Bölgenin uzun yıllar sıcaklık ve yağış ortalamalarını tespit
ettiniz mi?
3
Toprak karakterini tespit ettiniz mi?
4
Sulama sistemine karar verdiniz mi?
5
Bitki gelişim durumuna göre sulama sayısını ayarladınız mı?
6
Bitkileri fazla su içinde bırakmamaya dikkat ettiniz mi?
7
Sabah ve akşam serinliğinde sulama yaptınız mı?
8
Hastalık ve zararlı yoğunluğunu iyi tespit ettiniz mi?
9
Hastalık ve zararlı teşhisini doğru yaptınız mı?
10
Uygun ilaçları seçtiniz mi?
11
İlaçları dozunda kullandınız mı?
12
İlaçlamayı sabah veya akşam serinliğinde mi yaptınız?
13
İlaçlama sırasında maske ve eldiven kullandınız mı?
14
Yabancı otları yok ettiniz mi?
15
Aldığınız otları bahçeden uzaklaştırdınız mı?
16
Çiftlik gübresini ekimden önce atarak gömdünüz mü?
17
Toprak analizine göre atılması gereken gübre çeşit ve miktarını
doğru tespit ettiniz mi?
18
Fazla azotlu gübreleme yaptınız mı?
19
Fosforlu ve potasyumlu gübrelemeye özen gösterdiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Uygulama
faaliyetinde
kazandığınız
davranışlarda
işaretlediğiniz
“Evet”
ler
kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. “Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.
Tamamı Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.
21
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
Gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygun olarak sebze hasadı yapabileceksiniz.
Bölgenizde turpun ne zaman hasat yapıldığını araştırınız.
Turpun nasıl hasat yapıldığını araştırınız.
Hasat yapılan turpların nasıl ambalajlandığını öğreniniz.
Ambalajlanan turpların nasıl ve nerede pazarlandığını araştırınız.
Uzun süre satılamayacak olan turpların nasıl ve hangi şartlarda depolandığını
araştırınız.
3. TURPTA HASAT
3.1. Hasat ve Zamanı
Sebzelerin
pazara
hazırlanmasında
ilk
adım
hasattır.
Bu
işlemde
hasat
olumunun saptanması ve
ürünün toplanması oldukça
önemlidir.
Bitki veya
toprak
üzerinde belirli bir gelişme aşamasına erişen veya gelişmesini tamamlayan sebzelerin
bitkiden koparılmasına veya topraktan sökülmesine hasat veya derim adı verilir.
Eğer hasat erken yapılırsa, sebzeler henüz gelişme dönemlerinde olduğu için
yeterli irilik,
şekil ve ağırlığa ulaşamamış olur. Bu nedenle meyveler küçük kalır ve
verim
düşer.
Bunlara
ek
olarak,
sebze
bünyesinde
kimyasal
değişimler
tamamlanmadığı için
kalite
düşük
olacaktır.
Bu
sebzelerde
kabuk
yapıları olgunlaşmadığı için depolama veya taşıma sırasında ağırlık kaybı ve fizyolojik
bozulmalara duyarlılık artacaktır.
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
AMAÇ
ARAŞTIRMA
22
Fotograf 3.1:Turpta hasat zamanı
Hasadın gecikmesi hâlinde ise dökümler görülür. Sebzeler çürümelere daha
hassastır ve gelişme devam ettiğinden sebzelerde kartlaşma görülür.
Fındık turpları hasat olgunluğuna 3-4 haftada geldiği halde, iri turplardan kestane ve
bayır turpları ekimden 3 ay sonra hasat edilebilir.
Turplarda hasat, genellikle kademeli olarak birkaç defada yapılır. Hasat olgunluğuna
gelen turplarda, odunlaşma ve koflaşma görülmeden hasadın yapılması gerekir. Aksi
takdirde gecikme sonucunda turpların içleri selülozlaşarak yenme değerini kaybeder.
3.2. Yapılışı
Fındık turplarında hasat olgunluğuna gelmiş turplar, yapraklarından tutulup elle
sökülür. Genelde toprağın nemli olmasından dolayı bu işlem yapılırken zorluk çekilmez.
Sökülen turpların kökleri, turpları ve yaprakları yıkanarak temizlenir. Kazık köklerin uçları
kesilir.
23
Fotograf 3.2: Turpta hasat sonrası yıkama
Bayır ve kestane turpları gibi iri turpların hasadı fındık turplarında olduğu gibi
yapraklarından tutulup çekmek sureti ile olmaz. Yapraklar kopar ancak turp topraktan
çıkmaz. Bu nedenle sökümün bel veya çapalarla yapılması gerekir.
Uygun şartlarda fındık turplarından dekara 1-2 ton, iri turplarda ise dekara 4-7 ton
arasında verim alınabilir.
3.3. Hasat Sonrası Yapılan İşlemler
Gerek
hasattan
hemen
sonra
gerekse
depolamadan
sonra
pazarlanan
ürünlerde, tüketiciler bir örnek ürün olmasını ister. Bu nedenle yetiştirici, sebzeleri
standartlara uygun kalitede sınıflandırma yaparak pazarlamalıdır. Şekil, renk,
irilik,
sertlik, yumuşaklık gibi kalite özelliklerine göre "ekstra", "I. Sınıf", "II. Sınıf" gibi sınıflama
yapılır.
Ambalajlama: Ürünün pazarlanmasında veya dağıtımında ürünü koruyan
ve
ürün
hakkında
özel
bilgiler
içeren,
muhtelif
materyalden
yapılmış farklı büyüklükte
üniteler
vardır.
Pazara
hazırlanmış
ürünün
uygun
ambalaj
kaplarına
doldurulması
işlemine ambalajlama
veya
paketleme denir.
24
Fotograf 3.3: Turpta pazara hazırlık
3.4. Depolama
Turplarda optimum depolama sıcaklığı 0
o
C ve nispi nem oranı %95 ve üstü olmalıdır.
Depolama sırasında %0,52 altındaki O
2
konsantrasyonlarında zararlanma görülmekle birlikte
faydalı seviye % 1’ dir. Turplarda CO
2
etkisi üzerinde çok az çalışma bulunmakla birlikte
%2,5 civarındaki konsantrasyonlarından olumlu sonuçlar alınabilimektedir.
3.5. Tohum Alınması
Kış sonunda tavalara seyrek ekilen tohumlardan elde edilen turplar, hasat edilmez
veya seyreltme sonuna bırakılır. Bunlar yaz başında tohuma kalkarlar. İkinci şekil ise
sökülmüş ve pazarlanacak turpların en iyileri ayrılarak özel tavalara 25-30 cm mesafelerde
dikilip bunların tohum vermeleri sağlanır. Nisan- mayıs aylarında çiçeğe kalkan turpların
haziran-temmuz aylarında tohumlarını doldurmasıyla çiçek sapları ile birlikte kesilerek
alınır. Tohumlar, 1 hafta kadar alaca gölge bir yerde kurutulduktan sonra ovalanarak çıkarılır
ve özel torbalara konularak muhafaza edilir.
25
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Öneriler
Turp için uygun hasat ölçütlerini
belirleyiniz.
Hasat zamanını doğru tespit ediniz.
Çeşidin alabileceği meyve iriliğini iyi
öğreniniz.
Hasat yapınız.
Hasat sırasında dikkatli olunuz.
Bitkilere zarar vermeyiniz.
Hasadı usulüne uygun yapınız.
Hasat sonrası işlemleri yapınız.
Toplanan turpları sınıflandırınız.
Ambalaj malzemelerini doğru seçiniz.
Turpları fazla üst üste sıkıştırmayınız.
Deliksiz ambalajlar kullanmayınız.
Ambalajlanan ürünlerin temizliğine
dikkat ediniz.
Mümkün olduğunca kısa sürede satışı
yapınız.
Usulüne uygun nem ve sıcaklıkta
bekletiniz.
Depolarda hava sirkülasyonu sağlayınız.
Aralarda çürüyenler olursa hemen
ayıklayınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
26
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1.
İri turpların ekiminden hasadına kadar geçen süre ortalama ne kadardır?
A)
3-4 hafta
B)
1 ay
C)
2 ay
D)
3 ay
2.
Turpları optimum depolama sıcaklığı kaç
o
C’dir?
A)
0 o C
B)
3-5 o C
C)
-1-2 o C
D)
5-8 o C
Aşağıdaki cümle içindeki boşluklara uygun cevaplar veriniz.
3.
Fındık turplarında hasat ……………………..çekilerek yapılır.
4.
Bayır turplarının hasadı…………………yapılır.
5.
Uygun şartlarda fındık turplarından dekara ……….ton verim alınır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayısını belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
Hatalı yanıtlar için konuları tekrar ediniz. Tüm yanıtlar doğru ise uygulamalı teste
geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
27
UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandığınız bilgi ve beceriler doğrultusunda turp bitkisinin
hasat
işlemlerini
yapınız.
Yapmış
olduğunuz
çalışmayı
aşağıdaki
ölçütlere
göre
değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri
Evet
Hayır
1
Hasat zamanını doğru tespit ettiniz mi?
2
Çeşidin alabileceği meyve iriliğini iyi öğrendiniz mi?
3
Hasat sırasında bitkilere zarar vermemeye özen gösterdiniz mi?
4
Hasadı usulüne uygun yaptınız mı?
5
Toplanan turpları sınıflandırdınız mı?
6
Turp çeşitlerini birbirinden ayırdınız mı?
7
Ambalaj malzemelerini doğru seçtiniz mi?
8
Turpları üst üste sıkıştırmamaya özen gösterdiniz mi?
9
Delikli ambalajlar kullandınız mı?
10
Kısa sürede satışı yaptınız mı?
11
Usulüne uygun nem ve sıcaklıkta beklettiniz mi?
12
Depolarda hava sirkülasyonu sağladınız mı?
13
Aralarda çürüyenleri ayıkladınız mı?
DEĞERLENDİRME
Uygulama
faaliyetinde
kazandığınız
davranışlarda
işaretlediğiniz
“Evet”
ler
kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. “Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.
Tamamı Evet ise modül değerlendirmeye geçiniz.
28
MODÜL DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sorularını cevaplayarak modüle ilişkin bilgilerinizi ölçünüz.
1.
Turp bitkisinin ana vatanı neresidir?
A)
Avrupa
B)
Afrika
C)
Asya
D)
Amerika
2.
Turp yetiştiriciliğinde en uygun sıcaklık kaç derecedir?
A)
10
o
C
B)
12-15
o
C
C)
15-20
o
C
D)
25
o
C
3.
Turp yetiştirilecek toprağın pH’ sı ne olmalıdır?
A)
5
B)
5,5
C)
6
D)
6,0-7,4
4.
Turp yetiştiriciliğinde en çok hangi gübreye ihtiyaç duyulur?
A)
Azotlu gübre
B)
Fosforlu gübre
C)
Potaslı gübre
D)
Azotlu-potaslı gübre
5.
Turp bitkisinin depolanma sıcaklığı kaç derece olmalıdır?
A)
-1, -2
B)
0, 1
C)
1, 2
D)
2, 4
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
Hatalı yanıtlar için konuları tekrar ediniz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
29
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI
1
B
2
D
3
A
4
C
5
C
ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI
1
A
2
A
3
C
4
C
5
B
ÖĞRENME FAALİYETİ-3’ÜN CEVAP ANAHTARI
1
B
2
D
3
yapraklarda
n
4
Belle
5
1-2 ton
MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI
1
C
2
B
3
D
4
C
5
C
CEVAP ANAHTARLARI
30
KAYNAKÇA
VURAL Prof. Dr. Hüseyin, Doç. Dr. Dursun EŞİYOK, Yrd. Doç. Dr. İbrahim
DUMAN, Kültür Sebzeleri, İzmir.
Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, Sebzecilik Yayınları.
Prof. Dr. BAYRAKTAR Kazım, Sebze Yetiştirme, İzmir, 1981.
ANONİM, Bitki Koruma El Kitabı, T.K.B. İzmir İl Müdürlüğü, İzmir, 1991.
ANONİM, Ruhsatlı Zirai Mücadele İlaçları, T.K.B. Koruma ve Kontrol Genel
Müdürlüğü, Ankara, 1994.
www.rivistadiagraria.org
www.ars.usda.gov/
KAYNAKÇA
Dostları ilə paylaş: |