Tema. Internet hám intranet texnologiyaları. Internetke jalǵanıw usılları Reje
Yüklə 139,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Tema. Internet hám intranet texnologiyaları. Internetke jalǵanıw usılları Reje: 1. Internet túsinigi. 2. Internet tarmaǵınıń tuzulishi 3. Internetge baylanısıw usılları 1983 jılda - Internet dúzildi. Internet-informaciyalar menen ózbetinshe almaslaw imkaniyatın jarattı. Internet (International Network - xalıq ara kompyuter TARMOQ) dúnyanı qamtıp alǵan global kompyuter tarmaǵı bolıp tabıladı. 1990 jıllar ortalarında Internet biznes-ishlovlar menen islew ushın ko'llanila basladı. Biraq, málim bul baǵdarda hár qıylı máseleler bar edi. Internettń statistikalıq maǵlıwmatları tómendegishe: 1981 y.- Internet ge 213 dana kompyuter jalǵanǵan; 1983 y.- Internet ge 562 dane kompyuter jalǵanǵan; 1986 - 5089 ta kompyuter jalǵanǵan; 1992 y.- 727000 ta kompyuter jalǵanǵan; 1995 y.- 20 -40 million kompyuter birlesdi. Házirgi kúnde Internet dúnyanıń 150 den artıq mámleketlerinde 100 milionlab Internettń tiykarǵı túsinikleri: 1. Router (Yo'naltiruvchi) - internette maǵlıwmatlar aǵımın qolay hám jaqın jol menen adresske jetkiziwdi joybarlawtiruvchi hám ámelge asırıwshı programmalar kompleksi bolıp tabıladı. Ádetde jóneltiriwshi sıpatında arnawlı kompyuterden paydalanıw jaqsı nátiyje beredi. 2. Gateway (Shlyuz) - maǵlıwmatlardı uzatıwdıń hár qıylı qaydnoma (protokol) larini internet paydalanatuǵın elektron pochtanıń ápiwayı qaydnomasi SMTP ga (Simple Mail Transfer Protocol - elektron pochta uzatıwdıń ápiwayı qaydnomasi) aylantıradıǵan kompyuter. Negizi shlyuz - bul programmalar kompleksi bolıp tabıladı. Bunda shlyuz maqsetinde paydalanatuǵın kompyuterge úlken talaplar qoyılmaydı. Onıń ushın ol jaǵdayda shlyuz wazıypasın oteytuǵın programmalar menen islew múmkinshiligi bolsa jetkilikli. 3. Trafik - Internet baylanıs kanalları arqalı uzatilgan maǵlıwmatlar aǵımı kólemi. 4. DNS server. DNS (Domin Name Service - domen atlar xızmeti) - IP mánziller hám kompyuterler domen atların anıqlawshı server. 5. Proxy. Internet de birpara maǵlıwmatlarǵa kópshilik shaqırıq etkeni ushın bul maǵlıwmatlarǵa tiyisli serverge jalǵanıw (gezek úlken bolǵanı ushın) áste bolıwı múmkin. Sol sebepli kópshilik shaqırıq etetuǵın serverler nusqaları basqa serverlerde da saqlanadı. Bunday serverler Proxy serverler dep ataladı. 6. Protokol - bul kosmp'yuterlar arasındaǵı baylanıs ornatilishida, maǵlıwmatlardı qabıllaw hám uzatıwda paydalanılatuǵın signallar standartı bolıp tabıladı. Protokol tuwrı bolsaǵana kompyuterler ortasında baylanıs ornatıladı. 7. Server - bul basqa kompyuter yamasa programmalarǵa xızmet kórsetetuǵın kompyuter yamasa programma bolıp tabıladı. Bir kompyuterde bir neshe server islewi múmkin. Mısalı, ftp, WWW, elektron pochta serverilari. 8. Klient - server resurslarınan hám xızmetiden paydalanıwshı kompyuter yamasa programma bolıp tabıladı. Mısalı, kompyuter fayl-serverdiń klienti bolıwı múmkin (serverde jaylasqan fayllardan paydalanıwı), usınıń menen bir waqıtta elektron pochta programmasında islewi múmkin. 9. URL - (Uniform Resoure Locator) Internet ge shaqırıq etiwdiń eń ápiwayı hám qolay usılı bolıp, ol mánzildi ańlatadı. Yaǵnıy bul mánzildegi maǵlıwmatlardan barlıq paydalanıwshılar bir paytning ózinde paydalanıwı múmkin. 10. Internet xızmeti túrleri - elektron bet, elektron pochta, telekonferentsiya, fayllardı uzatıw, domen atları, Telnet, IRC, yamasa Chat konferentsiya, maǵlıwmatlardı izlew xızmetlerin xarakteristikaları keltiriledi. 11. Intranet - bul internet texnologiyası, programma támiynatı hám protokolları tiykarında islengen, hámde maǵlıwmatlar bazası hám elektron hújjetler menen kollektiv túrde islew imkaniyatın beretuǵın kárxana yamasa kontsern kólemindegi birden-bir informatsion ortalıqdı quraytuǵın kompyuter tarmaǵı. 12. IP mánzil - Internet de kompyuter tarmaqları Internet adressi yamasa IP adresin belgilew menen anıqlanadı. IP adressi 32 bıyt uzınlıqda hám hár bir biri 8 bitdan ibarat tórt bólekten shólkemlesken hám hár bir bólegi 0 den 255 ge shekem bolǵan bahalardı qabıl etedi. Bólimler bir- birinen noqat menen ajratıladı. Internet túsinigi. Internet bul birden-bir standart tiykarında iskerlik kórsetiwshi jaҳon global kompyuter tarmaǵı bolıp tabıladı. Onıń atı eki qıylı aytinadi, yaǵnıy “International Network” - xalıq ara tarmaq hám “Interconnected networks” «tarmaqlararo» degen mánisdi ańlatadı. Ol maҳalliy (lokal) kompyuter tarmaqlardı birlestiruvchi informaciya sisteması bolıp, óziniń aloҳida informaciya maydanına iye bolǵan virtual jıynaqtan dúziledi. Internet tarmaqg'i, oǵan jalǵanǵan barlıq kompyuterlerdiń óz-ara maǵlıwmatlar almaslaw múmkinshiligin jaratıp beredi. Internet tarmaǵınıń ҳar bir klienti óziniń jeke kompyuteri arqalı basqa shaҳar yamasa mámleketke informaciya uzatıwı múmkin. Mısalı, Vashingtondagi Kongress kitapxanası katalogın kórip shıǵıw, Nyu-Yorkdagi Metropoliten muzeyiniń sońǵı kórgezmesine qoyılǵan pát menen tanısıw, xalıq ara ánjumanlarda qatnasıw, bank mámilelerin ámelge asırıwı hám ҳatto basqa mámleketlerde jasawshı Internet tarmaǵı klientleri menen shaxmat o'ynash múmkin. Global tarmaq túsinigi. Internet tarmaǵınıń tiykarǵı yacheykalari (bólimleri) bul jeke kompyuterler hám olardı óz-ara baylaw lokal tarmaqlar bolıp tabıladı. Internet tarmaǵı - bul global tarmaq wákili ҳisoblanadi. Internet aloҳida kompyuterler ortasında baylanıs ornatibgina qalmay, bálki kompyuterler guruҳini óz-ara birlestiriw imkaniyatın ҳam beredi. Eger qandaydabir maҳalliy tarmaq tikkeley internetge jalǵanǵan bolsa, ol ҳolda usı tarmaqtıń ҳar bir jumısshı stanstiyasi (kompyuteri) Internet xızmetlerinen paydalanıw múmkin. Sonıń menen birge, Internet tarmaǵına ózbetinshe túrde jalǵanǵan kompyuterler ҳam ámeldegi bolıp, olardı xost kompyuterler (host - tiykarǵı ҳisoblash mashinası) dep atasadı. Tarmaqqa jalǵanǵan ҳar bir kompyuter óz adressine iye hám ol járdeminde dúnyanıń qálegen noqatıdaǵı qálegen paydalanıwshı menen baylanıs ete alıwı múmkin. Internet tarmaǵınıń dúzilisi. Internet óz - ózin formalantıratuǵın hám basqarıwshı quramalı sistema bolıp, tiykarınan ush strukturalıq bólekten shólkemlesken: texnik; dasturiy; axborot. Internet tarmaǵınıń texnikalıq támiynatı ҳar qıylı túrdegi kompyuterler, baylanıs kanalları (telefon, jasalma joldas, shıyshe talshıqlı hám basqa túrdegi tarmaq kanalları) ҳamda tarmaqtıń texnikalıq quralları kompleksinen shólkemlesken. Internet tarmaǵınıń programmalıq támiynatı (strukturalıq bólegi) tarmaqka jalǵanǵan túrme-túr kompyuterler hám tarmaq qurallarını birden-bir standart tiykarında (birden-bir tilde) islewdi támiyinleytuǵın programmalar. Internet tarmaǵınıń informaciya támiynatı Internet tarmaǵında ámeldegi bolǵan hár qıylı elektron ҳujjatlar, grafik súwret, audio jazıw, video suwret, veb- sayt hám ҳokazo kórinistegi informaciyalar kompleksinen shólkemlesken. Internettń ekew tiykarǵı waziypası bolıp, bunıń birinshisi informaciya mákanı bolsa, ekinshisi bolsa kommunikastion quralı bolıp tabıladı. Ózbekstan Respublikasındaǵı Internet tarmaǵınıń rawajlanıwı. Respublikamizda milliy Internet-segmentin rawajlandırıwdıń boyınsha jumıslar O'zR Ministrler Maҳkamasining “Kompyuterlashtirishni jáne de rawajlandırıwdıń hám informacion-kommunikastiya texnologiyalarını engiziw ilajları tuwrısında” 2002 jıl 6 iyundaǵı 200-san sheshimi menen tastiyiqlangan “2002-2010 jıllarda kompyuterlestiriw hám informacion-kommunikastiya texnologiyalarını rawajlandırıwdıń programması”ga tiykarınan ámelge asırılıp atır. Respublika telekommunikastiya sistemalarını modernizastiya etiw hám rawajlandırıwdıń boyınsha loyiҳalarni ámelge asırıw nátiyjesinde mámleketimiz aҳolisining keń qatlamları ushın Internet xızmetlerinen paydalanıw barǵan-tárepke kiyim-kenshek bolıp barmaqta. Ҳozirgi waqıtta Respublikamizda Internet paydalanıwshılarınıń ulıwma sanı 7, 3 mln. kisiden arttı, sonnan 3, 5 mln. kisi, yaǵnıy 1000ta puqaradan 111tasi baylanıs liniyalari arqalı Internetge jeke kompyuterleri arqalı jalǵanadı. Mobil Internet paydalanıwshılarınıń sanı bolsa ҳozirgi kúnde 3, 8 mln. kisin quraydı. Respublikamizda AKTni rawajlandırıwǵa bolǵan úlken itibar sebepli Internet tarmaǵında milliy resurslar sanı jıldan jılǵa artpaqtan. Ҳozirgi kúnde Respublikada. UZ domen zonasında ekinshi dárejeli domen atların dizimge alıw boyınsha 7 dane registratorlar iskerlik kórsetedi: Tomas, Xrustal. com, Arsenal-D, Sarkor Telecom, VSS, TV-Inform hám Simus. Milliy informaciya resurslarini rawajlandırıwdıń boyınsha Ҳukumat qararları hám ilajlar rejesin ámelge asırıw nátiyjesinde. UZ Milliy domen zonasındaǵı domen atlarınń sanı jıldan-jılǵa artpaqta. Atap aytqanda, 01. 01. 2011y. ҳolatiga. UZ Milliy domen zonasındaǵı domen atlarınń sanı 11088 teńi tashkil etdi, jıl basına salıstırǵanda bolǵan ósiw 16%ni tashkil etdi. Maǵlıwmatlardı uzatıw, atap aytqanda, Internet tarmaǵına jalǵaw xızmetlerdi usınıs etiwshi xojalıq jurgiziwshi sub'ektlerdiń sanı búgingi kúnde 982tani quraydı, jámáát paydalanıw punktleriniń ulıwma sanı bolsa 1025taga etdi. Provayder hám operatorlardıń kópshilik bólegi Tashkent shaҳrida jaylasqanlıǵına qaramay, Respublikamizning basqa ҳududlari, ásirese Samarqand hám Buxoro wálayatlarında ҳam provayder hám operatorlar sanınıń turaqlı ósiwi gúzetilip atır. Internet tarmaǵı wazıypası hám odan paydalanıw maqsetleri. Internet tarog'inig wazıypası internet tarmaǵı abonetlariga veb-ҳujjatlarni oqıw, elektron pochta, fayl uzatıw hám qabıllaw, baylanısde bolıw, tarmaqta ҳujjatlarni saqlaw hám olar menen islew xızmetin kórsetiw. Internet tarmaǵından informaciyalardı almaslaw, aralıqtan oqıtıw alıw, konferenstiyalar ótkeriw, veb-saytlardı shólkemlestiriw, elektron pochtanı engiziw, baylanıs ornatıw hám sol sıyaqlı maqsetlerinde paydalanıladı. Intranet bólek shólkem, kompaniya yamasa basqa bir shólkem kóleminde ámelge asırılǵan Veb texnologiyalarıǵa tiykarlanǵan, ximoyalangan ishki kompyuter tarmaqlarınń tarmaǵı bolıp tabıladı. Intranet qandayda bir qala, mámleketlik aymaǵı yamasa jáhán boylap tarqalǵan bolıwı múmkin. Intranet tekǵana Internet xızmetlerin, bálki onıń iyesi ushın zárúr bolǵan harqanday basqa informaciya xızmetlerin kórsetiwi múmkin. SHuning ushın da Intranet óziniń qosımsha ulgileri (protokolları) ga iye boladı. Intranet ko'pqatlamli strukturaǵa iye bolıp, onıń eń tómen qatlamı tarmaq qatlamı bolıp tabıladı. Bul qatlam tarmaq úskeneleri (kabel, modem, úzip- baylanıstıratuǵınlar, marshrut beretuǵınlar hám sh. o'.) den hám programma támiynatınıń logikalıq komponentleri (malumotlarni uzatıw protokolları, qátelerdi baqlaw, marshrutlash programmaları) ni óz ishine aladı. Tarmaq qatlamı platforma qatlamı (kliyentlar hám serverlerdiń tarmaq apparat -programma támiynatı) menen birge Intranetning infratuzilmasini quraydı. Olarǵa uyqas tárzde Intranetning barlıq wazıypaların orınlaw ushın zárúr programmalıq qural (Maǵlıwmat hám bilimler bazaları, informaciya robotlari, izlew mashinaları, avtomatlastırıw sistemaları hám sh. o'.) lar qáliplestiredi. Mánzil túsinigi. Kompyuter tarmaqlarıda mánzil túsinigi sıpatında tómendegi pikirlerdi keltiriw múmkin: 1. Mánzil kompyuter yadınıń bólimlerin, kompyuter kirgiziw-shıǵarıw apparatları portın, esaplaw tarmaǵı kompyuterlerin hámde basqa maǵlıwmat dáreklerin yamasa olardı uzatıw ushın belgilengen jaydı anıqlaydı. 2. Mánzil esaplaw tarmaqlarıda uzatılıp atırǵan maǵlıwmatlardı qabıl etiwshi yamasa jiberiwshilerdi anıqlawshı maǵlıwmatlar izbe-izligi. Yüklə 139,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|