TÜrkməN ŞEİRİ antologiyasi (XVII – XIX əsrləR) Bakı – 2011



Yüklə 2,4 Mb.
səhifə11/17
tarix02.12.2016
ölçüsü2,4 Mb.
#672
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   17

HARDA QOYDUN?
Rəşid sofu, sayma sözümü acı,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?

Neçə illər oldı başının tacı,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Günbəgündən cövhər açıbdır dışı,

Ata-babaların sirri, sirdaşı,

Hesab etsən, səndən uludur yaşı,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Neçə illər geyib, könül xoşladın,

Yaz vaxtı yazladın, qışda qışladın,

Baba mirasını niyə dışladın?

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Sona kimi lələkləri tellidir,

Başa geysən, saçaqları yellidir,

Külli söyünxana özü bəllidir,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Yalanı yox, budur sözün qısası,

Onu deyən olar günahkar, asi,

O, həzrəti çaharyarın libası,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Əslini sorarsan behişt bağında,

Naxışlar təpədə, həm qırağında,

Musa ilə birlikdə Tur dağında,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Bu sözün bir zərrə yoxdur qiyməti,

Quzusu Bağdadi, ana- Herati,

İsmayıla enən qoçlar züryəti,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Cəbrayıl cənnətdən toxmun gətirən,

Haqa zikri-sənasını yetirən,

Nuh, Davud, ol Süleymana ötürən,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?


Zinhari der, sözüm eşit, binəva,

Saxlasan, olardı dərdinə dəva,

Əvvəl sərpay gəldi Adəmə Həvva,

Söylə, araxçını sən harda qoydun?



MOLLA NƏFƏS

(1810 – 1862)
Molla Nəfəsin həyatı haqqında məlumat olduqca azdır. Şairin 1810-cu ildə Marıda (Mərv) təkə türkmənlərinin yazı, başqa bir mə­lu­ma­ta gö­rə, tox­tamış tayfasına mənsub Qədir­ver­di adlı bir sərracın ailəsində dün­yaya gəldi­yi təxmin edi­lir. Molla Nəfəs ilk təhsilini evdə atasından, sonra Mərvin məş­­hur pe­da­qoq­larından olan Molla Məmmədsalihdən almışdır. Daha sonra Bu­xarada və Xivədə mədrəsədə oxumuş, çağatay, ərəb və fars dil­­ləri ilə yanaşı hə­­min dövrdə təd­ris olu­­nan elmləri, o cüm­­lədən ila­hiyyat (Qu­ran, fiqh, təf­sir), ri­yaziy­yat, həndəsə, hesab, nücum, kimya, dil, ədədbiy­yat, tarix, coğra­fi­­ya sa­­hə­sin­də dərin bilik əldə etmişdir. Şair Şərq po­e­ziyasının Xoca Əh­məd Yə­səvi, Füzuli, Nəsimi, Nəvai, Yunus İmrə, Nizami, Sə­di, Ha­­­fiz, Cami kimi nümayəndə­lə­ri­nin əsərlə­ri­ni, türkmən şa­ir­lərindən Əndəlibin, Azadinin və Məxdum­qulunun şeirlə­ri­ni, ­habelə şi­fahi xalq ədə­biy­yatını, das­tan və nağıl­ları diq­qətlə öyrən­miş, ədə­­biy­yat nə­­zəriy­yəsini, bə­dii ifa­də va­­si­tələ­ri­ni, ədə­bi janrların növ­lərini, bir sözlə, Şərq po­etik sis­temini mü­kəm­məl şəkildə mə­nim­səmiş, ilk əsər­lərini də elə bu­rada yazmağa baş­la­mış­dır.

Təhsilini başa vuran Molla Nəfəs oz doğma yurduna qa­yıtmış, bu­ra­da ailə qurmuşdur. Onun Molla Rəsul və Molla Rə­him adlı iki oğlu olmuşdur. Mol­la Nəfəsin nəsli­nin davamını ki­şi xət­tilə 1940-cı illərin sonuna qədər iz­lə­mək mümkün olsa da, ikinci dünya müharibəsi döv­ründə baş ve­rən aclıq və qıtlıq, həmin illərdə bölgədə tüğ­yan edən qa­rın ya­ta­lağı epi­demiyası nə­­ticəsində tükən­diyi təxmin edilir.

Maraqlıdır ki, Molla Nəfəslə onun dahi sələfi Məxdum­qulu Fə­raqi­nin ədəbi ta­leyi arasında böyük bənzərlik vardır. Onların hər ikisi əvvəlcə ev­də öz ata­la­­rından dərs almış, sonra mollaxanada, daha son­ra isə Buxara və Xi­və­ məd­rəsələrində oxumuşlar. Zaman etibarilə ara­­larındakı yetmiş il­lik fər­qə bax­mayaraq təxminən eyni proqram üz­rə təhsil almış, eyni el­mi və ədəbi məktəblərdə, eyni mə­nə­vi iq­limdə və mühitdə nəşvi-nü­ma tap­­mışlar. Bu ox­şarlıq onların yaradı­cılığında da özünü bi­ruzə verir. Xü­susilə üç möv­zu hər iki sənətkara çox doğma və əzizdir: türkmən birliyi, dini-ruhani şeirlər və lirika. Onu da vur­­ğulamaq lazımdır ki, Molla Nəfəs məhz Məxdumqulu­nun da­vamçısıdır. Mövzu və janr baxımından Mə­x­dumqulu daha geniş və əha­təli olduğu halda, Molla Nəfəsin yaradıcılı­ğın­­da lirika üstünlük təşkil edir. Onun məhəbbət şeir­ləri saf və göz yaşı kimi dumduru bir çeşməni an­dırır. Bu əsərlər sadə, incə, hə­zin və səmi­midir, mayasını və qidasını xalq yaradı­cılığından, doğma türkmən folk­lo­rundan alır. Şairin gəraylı, qoşma, qə­zəl, müxəmməs, müsəddəs janrla­rında qə­ləmə aldığı əsərlər, xüsu­silə türk­mən qızının fiziki və mənəvi gö­zəl­liyini, saf eşqi, mə­həbbəti vəsf edən «Dəl­bəra», «Nazənin», «Göz­lə­rin», «Ay­rıl­dım», «Ola, ya olmaya», «İs­tə­yib gö­zəl yarı», «Gözəl», «Kiç­ginə», «Tapılmaz», «Dilbər», «Qız», «Dedim-dedi» və digər şeirləri öz ül­viliyi ilə seçilir.

Molla Nəfəsin «Bu məkana gəlmişəm» ad­lı po­eması isə öz ori­ji­nallı­ğı­na görə dünya poeziyasında misli-bəra­bəri ol­ma­yan bir şedevr­dir. Bu əsərdə eşq ən yüksək poetik səviyyədə ülvi­ləş­di­rilmiş, hətta ila­hiləş­di­rilmişdir. Şairin lirikasının zir­vəsi olan bu əsər mü­səd­dəs jan­rında aaaaba, ccccda, ssssta sxe­mi üzrə yazılan poema altı misralıq 34 bənddən iba­rətdir. Sər­bəst olan hər beşinci mis­ra iki yerə bölü­nə­rək öz ara­sında qa­fiyə­lənir ki, bu da gözəl bir şeiriyyət yaradır. Mə­həbbət himni ad­lan­dı­rı­lan bu poema­nın aşa­ğıdakı xüsusiyyət­lərini qeyd et­mək mümkündür:

1. Poema qəhrəmanlarının böyük əksəriyyəti dini obraz­lardır. On­la­rın arasında Allahı (əsərdə başqa adları ilə – Möv­lam, Rəh­man, Mür­tə­za pirim adları ilə də yad edilir), mələkləri (Cəbrayıl və Əzrayıl), pey­ğəm­bər­ləri (İb­ra­him, Xıdır, İlyas, Da­vud, İsa, Yəqub, Əy­yub, Loğman, Yu­sif, Sü­ley­man, sahib-axır-əz-zaman Mehdi), fə­riştələri (adbaad gös­tə­rilməsə də) görürük;

2. Poemanın bəzi personajları islam dininə mənsub tarixi şəx­siyyət­lər­dir. Burada Məhəmməd peyğəmbəri (əsərdə Əmin adı ilə veri­lir), onun dörd əshabəsindən üçü (Ömər, Osman, Əli) və ardıcılı Veysəl Qərani, bö­yük mü­tə­səvvif şair Xoca Əh­məd Yəsəvi iştirak edirlər;

3. Bunlardan başqa, poemada bəzi mifik, əfsanəvi və ta­rixi şəx­siy­yət­lərin, o cümlədən dində böyük yeri olan 360 ərə­nin, Sü­ley­manın ar­va­dı Bil­qeysin, Yusifin sev­gilisi Züley­xa­nın, Məcnunun və Fərhadın, Ha­runun və Hatəm Tainin adları çə­­kilir.

Molla Nəfəsin vətəndaşlıq, vətənpərvərlik şeirləri də öz milli ru­hu­na görə diqqəti cəlb edir. Həmin dövrdə Türkmə­nis­tanı, eləcə də bü­tün Tür­küs­tanı is­ti­la etməyə çalışan çar Rusi­yasına, ara-sıra baş ve­rən İran hü­cumla­rına qarşı mübarizədə öz sazı-sö­zü, hətta silahıyla iş­tirak edən Molla Nə­fəsin be­lə vuruş­maların birində yaralanaraq şə­hid olduğu barə­də rə­vayət­lər də var­dır. O, ana vətəni, yurdu igid­liklə qo­ru­yan türkmən sər­kər­dələ­ri­­nin, xan­ları­nın, bəylərinin rə­şadətini tə­rən­nüm etmiş, dö­yüş­çü­­lə­ri qə­lə­bəyə ruhlan­dır­mışdır. Bun­ların arasında «Yetiş­sin», «Sər­­darı», «Bərqərar olsun», «Qara­oğ­lan», «Gə­­lən Qa­raoğlan», «Gəldi», «Bəylər», «Deyim», «Sutnanıdır» şe­ir­ləri öz mübariz ruhu ilə fərq­lə­nir.

Molla Nəfəs tanınmış sənətkar kimi Orta Asiyanın və Qaf­­qa­zın bir çox şəhərlərində olmuş, yerli şairlərlə, aşıqlarla, sənət adam­ları ilə görüşmüş, toy­lar və məclislər keçirmişdir. Onun əsərlərində Çər­­cov, Sə­raxs, Mur­qala, Mürqab, Marı-Şa­hi-cahan, Ür­gənc, Sə­mər­­qənd, Bu­xa­ra, Ən­di­can, Xa­rə­zm, Qən­­də­har, Kabil, Herat, Asta­rabad, Hə­mədan, İs­fa­­han, Xo­ra­­san, Teh­ran, Qəz­vin, Şam, Bağdad şəhərləri­nin, hətta Mi­sir, İraq, Rum, Firəng ölkələ­ri­nin adı çəkilir. Təbii ki, bu coğrafi mə­kan­ların bir qis­minin adı poetik eh­tiyaca görə zikr edilmiş­dir. La­kin onun Azər­bay­canda olduğu heç bir şüb­hə doğurmur. Şair bir şeirində ya­zır:

Təvriz diyarında olmuşam səyyad,

Həzirbaycan şəhrin gəzdim adbaad.

Şairin ictimai-siyasi məzmunlu şeirləri sayca o qədər çox olma­sa da, məz­munca dərin və dəyərlidir. Bu əsərlərdə haqsız­lığa, ədalət­siz­liyə qarşı eti­­raz, dünyanın gərdişindən şikayət motivləri güclüdür. Onun «Nər kimi gəz», «Gəlmişəm», «Xə­bər ver», «Ay­rıldım», «Var ikən», «Olar», «Vəq­ti­dir», «Baş olar» adlı şeir­lə­rində so­sial mo­tivlər güclüdür.

Molla Nəfəsin yaradıcılığında dini şeirlər də mühüm yer tutur. Şa­irin Allaha, Məhəmməd peyğəmbərə həsr olunmuş «Edən cəlil», «Gör­düm», «Məhəmməd», «Fəda eylədi» kimi şeirləri diqqəti cəlb edir.

Sovet döv­ründə Molla Nəfəsin yaradıcılığı öz həqiqi qiy­mə­tini al­ma­mışdır. Onun ilk şeirlər kitabı yalnız 1940-cı il­də (cəmisi 27 şeir) nəşr edil­mişdir. 1947-ci ildə çapdan çıxan kita­bında 75 şeir, 1955-ci il­­də bu­ra­xılan kita­binda isə vur-tut 70 şeir ve­ril­­mişdir. 1961, 1962, 1963 və 1973-cü illərdə də nəşr olu­nan kitabla­ra şai­rin ədəbi irsinin so­vet ide­o­logiyası ilə «səs­ləşən» kiçik bir qismi d­a­xil edilmişdir.

Molla Nəfəsin zəngin irsində «Zöhrə-Ta­hir» das­tanı xü­susi yer tu­tur. Bu əsər Mol­la Nəfəs tərəfindən ta­mamilə yeni­dən işlənərək orijinal bir hala gəti­ril­miş, türkmən həyatının, ru­hunun, mədəniy­yətinin və etnoqrafiyasının en­siklo­pediyası sə­viyyəsinə çatdırıl­mışdır. Molla Nə­­fəs dastanı tam bir zər­gər də­­qiqliyi ilə cilalamış, onun süjetini, qəh­­rə­manlarının xarak­te­rini tək­mil­­ləşdirmiş, şeirlə­ri­ni yenidən yaz­mışdır. Buna görə də Molla Nəfəs de­dik­də ilk növbədə «Zöhrə-Ta­hir» das­­tanı, «Zöh­rə-Ta­hir» das­tanı dedikdə isə Molla Nə­fəs yada dü­şür.

Türkmən xalqı 2010-cu ildə öz Molla Nəfəsin 200 illik yubi­le­yini bö­yük təntənə ilə qeyd etdi. Bu münasibətilə bir-bi­rin­dən maraqlı tədbir­lər təş­kil edildi. Türkmə­nistan Elm­lər Aka­­­demiyası Marı vila­yətinin icra ha­ki­miy­yəti ilə bir­likdə 7-10 aprel 2010-cu ildə Marıda «Molla Nəfəs və XIX əsr­də türk­mənlərin hə­yatı» möv­zusunda beynəlxalq elmi kon­frans ke­çir­di.

Molla Nəfəsin anadan olmasının 200 illiyi münasibətilə bu sətirlərin müəllifi şairin iki kitabını (Bu mə­­kana gəlmi­şəm. Bakı, 2010, 160 s. və Seçilmiş əsərləri. Bakı, 2010, 240 s.) Azərbaycan dilində nəşr etdirdi. Onu da qeyd et­­mək lazım­dır ki, əvvəllər ölkəmiz­də şairin bəzi şeirləri çap olunsa da, bu, Molla Nəfəsin Azərbaycanda nəşr edilən ilk ki­ta­blarıdır.

NƏR KİMİ GƏZ
Könlüm, sənə nəsihət: gəzsən sərbəsər gəz sən,

Tanı dostu, düşməni, öylə baxəbər gəz sən,

Yağı ilə yol getsən, daim səfərbər gəz sən,

Gəzsən dünya üzündə, müdam təzə-tər gəz sən.

Qırx il maya tək gəzmə, bir il nər kimi gəz sən.
İki adam vuruşsa, çalış buna yol vermə,

Birisinə gap verib, o birnə al vermə,

Əvvəl adamdan qaçma, qaçsan əsla əl vermə,

«Can ağa, özün bil» de, hər nakəsə yalvarma,

Qırx il maya tək gəzmə, bir il nər kimi gəz sən.
Nəfəs deyər kəm durma tay-tuşundan, dost-yardan,

Pul tapmasan, borc alma nakəsdən, sələmxordan,

Hər dinəndə, qəm basar, könlün dolar qubardan,

Doğmaz doxsan dörd ildə, boğaz olsa ər ərdən,

Qırx il maya tək gəzmə, bir il nər kimi gəz sən.

ARZU EYLƏR
Könlüm quşu qanad çalıb,

Uçsam deyib, arzu eylər.

Qızıl cama şərab süzüb,

İçsəm deyib, arzu eylər.


Bülbül könlü xoş gülündən,

Cömərd könlü çağ elindən,

Nazlı yarın ol belindən

Qucsam deyib, arzu eylər.


Qalar qızlar, könül çağlar,

Müdam ağlar, ürək dağlar,

Dəli könül qanad bağlar,

Uçsam deyib, arzu eylər.


Çöllər gəzsəm İlyas kimi,

Dağlar gəzsəm Kavus kimi,

Atəş içrə kaknus kimi

Bişsəm deyib, arzu eylər.


Burdan varsam Hindistana,

Ya üz tutsam Dağıstana,

Şəhri-Bulğar, Rumistana

Aşsam deyib, arzu eylər.


Mən çıxsam Məcnun dağına,

Girsəm ol İrəm bağına,

Nazlı yarın qucağına

Düşsəm deyib, arzu eylər.


Coşsam, dostlar, mən ümman tək,

Dünyanı tutsam duman tək,

Nəfəs deyər, ol taban tək

Batsam deyib, arzu eylər.



BİR YANA
Tiği-peykanın gəzləyir,

Qaş bir yana, göz bir yana,

Dəhanın açıb sözləyir,

Dür bir yana, söz bir yana,


Xəzan ayrılmaz gülümdən,

Bir qəzəl yazdım dilimdən,

Yaşılbaş uçdu gölümdən,

Su bir yana, qaz bir yana.


Sevdiyim qız sanki quşdu,

Birbaş rəqiblərə uçdu,

Bir səbəbdən ayrı düşdü

Yar bir yana, biz bir yana.


Bəzənib canım alarlar,

Görənlər heyran qalarlar,

Cilvə edib sallanarlar,

Yar bir yana, qız bir yana.


Qulaq verin ahu-zara,

Söyləsin Nəfəs biçara,

Etdi bağrımı səd para,

Tiğ bir yana, tiz bir yana.


FƏRAĞINDAN
Dilbər, yazım vəsfini,

Yandım ki fərağından.

Mən təşnəni yandırma,

Busə ver dodağından.


Yar qaməti ərərdir,

Rüxsarı onun zərdir,

Aləm ki münəvvərdir,

Köksündəki ağından.


Firqət işığın yapsam,

Rəhmətdə vüsal tapsam,

Gəhi gözündən öpsəm,

Gəh alma yanağından.


Bağlara qılıb seyran,

Ağlımı edib heyran,

Zülfün olub iki yan

Şirmayı darağından.


Eşqində yanan qulam,

Özgəyə nəzər salmam,

Tər qönçədə bülbüləm,

Yar, qovlama bağından.


Çün aşiqi-məstanam,

Ləlin meyindən qanam,

Həm başına qurbanam,

Həm qaşi-qabağından.


Məstanə Nəfəs hər dəm

Özünə dilər həmdəm,

Tozun gözümə sürtəm,

Gər çıxsa ayağından.



İLƏ
Tuti təkəllüm bir pəri,

Sözlər şəkər xarı ilə.

Könlüm quşun bənd eyləmiş

Zülfünün bir tarı ilə.


Gözə görünsə gül üzü,

Otursa gecə-gündüzü,

Yar gəlsə tənha bir özü,

Gəlməsə əğyarı ilə.


Müşkin saçın eylər düyün,

Halımı eyləyib zəbun,

Razıyam, öldürsə bu gün

Qoynundakı narı ilə.


Bəh-bəh, əcaib simi-tən,

Odur məni Məcnun edən,

Ağlıqda bəhs eylər bədən

Qırx çillənin qarı ilə.


Hər kim özün ram eyləyir,

Sübhün onun şam eyləyir,

Kafiri islam eyləyir

İzhari-göftarı ilə.


Gəh sarmaşıq tək sarmaşıb,

Gəh öpüşüb, gəh oynaşıb,

Molla Nəfəs der, yanaşıb,

Otursa öz yarı ilə.



QALAR
Bağ içinə yar sallanıb girəndə,

Bülbüllər ötüşməz, heyrana qalar.

Gəşt edib, sərçəmən üzrə gəzəndə,

Qanaddan ayrılar, pərvanə qalar.


Ay nurdan ayrılar, gün göydən uçar,

Ulduzlar qərarsız dörd yana köçər,

Saqi mey gətirər, ərənlər içər,

Onlar ah çəkərlər, zəmanə qalar.


Şahlar yata bilməz, arzuda gəzər,

Ölü balıq görsə, canlanıb üzər,

Qolu bağlı qullar zəncirin üzər,

Sözləməz yüz düşsə, divanə qalar.


Gülüb baxsa, ol yaşlılar şadlanar,

Ötən günlər, igid çağlar yadlanar,

Göy otlar saralıb, dərəxt odlanar,

Asman cünbüş eylər, lərzanə qalar.


Nəfəs, təriflədin yarın camalın,

Yel dəyib, götürdü üzdən dəsmalın,

Haq vermiş əzəldən ona iqbalın,

Şahlar görsəm deyib, ərmana qalar.



BAŞIMA
Yatırdım bağ içrə könlüm yaralı,

Bir bülbül dolandı, qondu başıma.

O zalım yar ötdü məndən aralı,

Heç baxmadı gözdən axan yaşıma.


Tez qalxıb ayağa öpdüm yarımı,

Qəzəblənib yox elədi varımı.

Bir qara quş eşidərək zarımı,

Havalanar, qonmaq üçün leşimə.


Yar getdi, yandırdı məni fərağı,

Naləmdən titrədi gülün yarpağı,

Mən ayıldım, demə, yoxmuş duzağı,

Bir ah çəkib, gəldim sonra huşuma.


Nəfəs tapdı bu dərdin əlacını,

Yar görkəzib qaçdı zülfün ucunu,

Odur deyib, qucdum sərv ağacını,

Heyran oldum özüm qılan işimə.


GÜNÜDÜR
Aşiqlər şəhrində, köşkün üstündə,

Yar dünyaya höküm verən günüdür.

Qırx kənizlər dövrə vurub altında,

«Qulluqdur, bibi can» deyən günüdür.


Sol yanında dürlü sazlar çalınıb,

Qızıl kasə dolu meylər alınıb,

Saf ipəkdən xalı-xalça salınıb,

Behişt içrə yarım yatan günüdür.


Qafada bənd edib asman Burağın,

El yatanda, çəkib aşiq fərağın,

Baş ucunda adil şahın çırağın

Qoyub beşdən-ondan yaxan günüdür.


Doymam didarından, dastanım yazıb,

Ağlım-huşum uçdu, duzağın çözüb,

Nəfəs deyər, yarım gözlərin süzüb,

Mənə tərlan quş tək baxan günüdür.


GƏLİN

İran, Turan, ərəb, əcəm elində,

Görmədim sənin tək növcavan gəlin.

Xublar arasında, bağın gülündə,

Olmaz özün kimin gül bədən gəlin.
Gözəlsən, can alar qara gözlərin,

Ölünü dirildər şirin sözlərin,

Alma yanaqların, gülər üzlərin,

Şirindir ləblərin meyvədən, gəlin!


Bir üzümsən şərbət ilə udmağa,

İzin verməz könül çıxıb getməyə,

Duzaq qurub aşiqlərı tutmağa

Zülfün başdan-ayaq tor edən gəlin.


Bizi bülbül edib, özün gül edib,

Saçların boynuna həmayıl edib,

Naz odundan ürəyimi kül edib,

Söz balından bağrım su edən gəlin.


Qamətin tubadır, qoynunda nardır,

Gərdənin dütardır, zülflərin tardır,

Camalın görməyə gözlərim zardır,

Görsəm gül üzünü səbadan, gəlin!


Molla Nəfəs, aşnalığım yad olmaz,

Bir görməsəm, hərgiz könlüm şad olmaz,

Yer yüzündə sən tək pərizad olmaz,

Məyər yerə düşdün havadan, gəlin!




QIZ
Ya mələkdir, ya pəridir, bilmədim,

Naz eyləyib, məstan basıb, gələn qız.

Yüz söz sordum, cavab ala bilmədim,

Sözləməzmi adəmzaddan olan qız!


Ətir-zəfərandır qoynunda narı,

Boynuma zəncirdir zülflərin tarı,

Horülən saçları dağların marı,

Dəli könlüm ovsun edib alan qız.


Görmədim dünyada sən kimi dilbər,

Ağlım tarac etdi bir pəri-pəykər,

Siyah zülfün rast qəddinə bərabər,

Saldı zülfün can mülkünə talan qız.


Halım zəbun oldu, neyçün bilməzsən?

Pərişan halıma nəzər salmazsan?

Vədə verib, neyçün vəfa qılmazsan?

Vədəsinə, ilqarına yalan qız!


Mən səni sevirəm can ilə təndən,

Ölsəm əl götürməm, dönmərəm səndən,

Xubluq səndən keçər, igidlik məndən,

Ağıl eylə, dövran sarı dolan, qız!


Qızların sultanı, gözəllər şahı,

Asiman sərvəri, zəminin mahı,

Könlümün xoşluğu, bəxşi-ilahi,

Adı-sanı bu cahana dolan qız.


Nəfəs der: tərifin yazaram müdam,

Rəhm eylə halıma, yandırma, ey can,

Mən sənin hüsnünə əlmüdam heyran,

Yenə məni müdam heyran qılan qız.



KÖNLÜM
Sevdim bir pərini, vuruldum ona,

Pərvaz eylər hər dəm ol yara könlüm.

Rahatlıq görmədim, yetişdi afət,

Firqət içrə qaldı azara könlüm.


Sanki bahar fəsli açılan güldür,

Yandım həsrətindən, bədənim küldür,

Yarım təzə güldür, könlüm bülbüldür,

Ya rəb, haçan qonar gülzara könlüm?!


Tiği-peykanından bağrım dəlindi,

Razıyam, öldürüb canım al indi,

Qara zülfün üzdə yüz-yüz bölündü,

Hər zülfün üzündə yüz para könlüm.


Gül üzünə düşən ol qara qaşdır,

Baxmaqdan ol qaşa gözlərim yaşdır,

Halıma rəhm etməz, bir bağrı daşdır,

Müdam sərgərdandır avara könlüm.


Sən tək gözəl gəlməz yalan cahana,

Gördüm atəş düşdü bu şirin cana,

Könlüm quşu ürküb uçmaz heç yana,

Bağlıdır zülfündə bir tara könlüm.


Nəfəs deyər, sərim, yar, sənə qurban,

Camalın görənlər hüsnünə heyran,

Mən eşqin dərdini gizlədim pünhan,

Görün, zahir qılar aşkara könlüm.




KİÇGİNƏ
Məni eşqində yaxan qəhri yaman kiçginə,

Xoş təkəllümginəsi şövqi-zəban kiçginə.

Qaşı qaraginəsi misli-kaman kiçginə,

Dişi dür, ləbginəsi qönçə-dəhan kiçginə,

Əlqərəz, yaxdı məni nari-suzan kiçginə.
Girib bağginəsinə, üzübən gülginəsin,

Quruban damginəsin, dinlər bülbülginəsin,

Töküb üzginəsinə zülfi-sünbülginəsin,

Gəh qısıb ləbginəsin, gəh açıb qolginəsin,

Saldı mənim sinəmə daği-nihan kiçginə.
Qısdı qolginəsinə məmeyi-kiçginəsin,

Tökdü üstginəsinə müşk-ənbər saçginəsin,

Gizlədi narginəsin, qoymadı heçginəsin,

Görmək istədim, söydü, yığaraq güçginəsin,

Saldı yumruqginəsin qəhri yaman kiçginə.
Tutdu hörükginəsin, hüllə, qunduzginəsin,

Geydi əyninə gözəl qırmız libasginəsin,

Gündə yüz bir paltarda görkəzir özginəsin,

Qucdum belginəsini, öpməyə üzginəsin,

Qıldı yalanginədən ahi-fəğan kiçginə.
Gəldi tez-çəbikginə, oturdu həmdəmginə,

Al yanaği tərginə, qəbqəbi-şəbnəmginə,

Bildim bu nə rəyginə, sordum oşol dəmginə,

Dedi əğyar, rəqibəm mən sənə həmdəmginə,

Atəşim yüksəlsə də, keçdi rəvan kiçginə.

Al-yaşıl bəzəndi ol qədginə, qamətginə,

Qoydu mənim canıma nazi-qiyamətginə,

Qurdu mənim qəsdimə yayi-xoşamədginə,

Atdı öldürmək üçün ol oxi-afətginə,

Nəfəs der: canım alan arami-can kiçginə.



DEDİM-DEDİ
Dedim: «Aşiqlər şahı!» Dedi: «De ərzin, mehman!».

Dedim: «Keç günahımdan!» Dedi: «Ötdüm damla qan».

Dedim: «Təxtin bərqərar!» Dedi: «Bənzər, bipayan».

Dedim: «Sənin tək şahlar...» Dedi: «Yoxdur bigüman».

Dedim: «Gəldim. Qulun mən».

«Dur get, - dedi, - müsəlman!».


Dedim: «Ol nə püstədir?» Dedi ki: «Dəhan olar».

Dedim: «Ol nə qumrudur?» Dedi ki: «Zəban olar».

Dedim: «Ağ üzdə xallar...» Dedi ki: «Reyhan olar».

Dedim: «Bu necə dondur?» Dedi: «Zərəfşan olar».

Dedim: «Ölsəm ərman yox...» Dedi: «Tökmə nahaq qan».
Dedim: «Zülflər ovsunçu...» Dedi: «Dağdan gəldi mar».

Dedim: «Nə qoşa alma?» Dedi: «Ağ köksümdə nar...».

Dedim: «Ol nə əncirdir?» Dedi ki: «Bağda ənar».

Dedim: «Çillə qarıdır...» Dedi: «Onda gül-güzar».

Dedim: «Yoxdur günahım». Dedi: «Çoxlarda ərman».
Dedim: «Bir busə vergil!» Dedi: «Verim, güldürsən».

Dedim: «Haqq aşığıyam». Dedi: «Karın bildirsən».

Dedim: «Əziz mehmanam». Dedi: «Gəlib öldürsən»,

Dedim: «Bu nə sözdür, ey!...» Dedi: «Gəlib qaldırsan».

Aldım dərhal qoluma. Dedi: «Görəcək bağban...».
Qolum saldım boynuna, gəldi tavusum uçub,

Dedim: «Gəl indi tutum». Dedi: «Gül tək çulğaşıb...».

Dedim: «Vüsalın yetir». Dedi ki: «Ağlın çaşıb».

Çıxdı ürək yerindən, getdi qərar sıçraşıb,

Aşıq Nəfəs bu gecə sürdü belə çox dövran.

PİYALƏ
Nərgiz demək xətadır ol vəhşiyi-qəzalə,

Tubi ki boynun əymiş, rəxnə qəddi-nihalə,

Gördüm ki, mah-ruyin saraldı, rəngi lalə,

Bülbüllər uçdu güldən, rüxsara oldu valə,

Nə olar, öz əlindən versən mənə piyalə!
Gül üzün şöləsindən zərrə tək müztərəf mən,

Bağrıma tiğ vuraram, özümə dərqəzəb mən,

Firqət zəhrin içərəm, səndən vüsal tələb mən,

Qıldım ki dadi-bidad, dedim ki təşnə ləb mən,

Nə olar, öz əlindən versən mənə piyalə!
Qəsdin nədir bu cana, ey yari-mahi-taban,

Mən çəkmişəm bu cəbri, çəkməsin heç müsəlman,

Ötməzmi şəmi-hicran, gəlməzmi dəli dövran,

Gülşən içrə seyr edib, tapıb bir cayi-pünhan,

Nə olar, öz əlindən versən mənə piyalə!
Qaşların mahi-tündür, üzün xurşidi-əla,

Gördüm şəmi-camalın, başıma düşdü qovğa,

Qarətçi küfr zülfün imana saldı yağma,

Muğ əlindən mey içib, huş əhli oldu rüsva,

Nə olar, öz əlindən versən mənə piyalə!
Nəfəs der: atəş içrə yanar oldum dəvamət,

Eşq odunun alovu həddən aşdı qiyamət,

Bu bəhrə qərq olanlar çıxmaz imiş səlamət,

Dedim yanmaq müddətim - gəldi vəqti-ziyafət,

Nə olar, öz əlindən versən mənə piyalə!


BİR GÖZƏL
Hüsni-gülşən bağı içrə qıldı seyran bir gözəl,

Qırmızı gül tək üzü, qəddi zərəfşan bir gözəl.

Zalimi-ədna əlində bəndi-zindan bir gözəl,

Vah, əcəb sahib tərəhhüm, məsti-məstan bir gözəl,

Dişi dürlərin dürüdir, gənci-pünhan bir gözəl.
Ayrı düşsəm bir zaman ki, ağlayıram zar-zar,

Xəstə könlüm çırpınır, sanki qulun tək biqərar,

Görmüşəm çaki-zənəxdan üzrə zülfün tarı-mar,

Tərk edə aşiqliyim desəm ki, yoxdur ixtiyar,

Tutdu könlüm, qoymadı getməyə hər yan bir gözəl.
Ya əcəb nəqşi-nigardır nüktə halı hüsn ara,

Saçları sünbülə oxşar, gözü nərgisdən qara,

Qaş dartıb, ləb dişləyib, sinəmə saldı çox yara,

Ömür salı odlanır, hicrində mən tək macəra,

Aşiq əhlini qılıb hüsnünə heyran bir gözəl.
Vədeyi-vəslində dedin, gündə qurbanın olam,

Vədə qıldın, dedin ki, gəhi ərmanın olam,

Ey gözəl, dedin yenə, can içrə cananın olam,

İldə bir qurban gəlir, mən gündə qurbanın olam,

Ləfzı şirin, xülqü xoş, sərvi-xuraman bir gözəl.
Çıxsa evdən dolun ay tək, qəddinə qıldım nəzər,

Görənin könlün pozar, geyən libası simuzər.

Sözləsə qaşın dartıb, göftarı bağrımı əzər,

Hiyləgər kafirdə yox nərgis gözün tək cadugər,

Der Nəfəs: yandırdı məni çeşmi-məstan bir gözəl.


Yüklə 2,4 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   17




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin