Яфлатун Сарачлы Хязяр Университяси Няшриййаты
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ÌSMAYÍL ÖMÄROÕLU - 50
Ìsmayíl Ömäroõlu bìzdän sonra gälän näslìn arasínda sayílan, seçìlän, sevìlän vä åäxsän mänìm zövqümä uyõun, üräyìmä yatan ìnsandír. Bälkä elä ìnsan haqqínda uzun zaman sämärälì araådír- malar aparmasí bìr dä onun ìnsanlíõí, ìnsana sevgìsì, ìnamí ìlä baõlídír. Çox åadam kì, alìm, åaìr dostum, kìçìk qardaåím Ìsmayíl haqqínda üräk sözü demäyä ìmkan tapdím. Ancaq yerì düåmüå- kän bunu da deyìm kì, heç ona ällì yaå vermäk olmaz. Özü dä, sözü dä, qälbì dä gäncdìr, coåqundur, çaõdaådír. Män Ìsmayílí 80-cì ìllärdän taníyíram. O, mätbuat komìtäsìndä çalíåírdí. Män "Abdulla Åaìq" kìtabínín çapí ìlä baõlí oraya get- mìådìm, özü mänä yaxínlaåíb taníålíq verdì. Oradaca bìldìm kì, mändän xäbärsìz kìtabla baõlí sänädlärì hazírlayíb, näårìyyata göndärìb. O zamandan aramízda dostluq ìlgìlärì yarandí. Ìsmayíl Ömäroõlu öz täbìätì, sämìmìyyätì, tävazökarlíõí ìlä se- vìlìr. O, kökä baõlí, xalqímízín sabahína, türk dünyasínín gäläcä- yìnä ìnanan zìyalídír, mìllì däyärlärìmìzìn keåìyìndä duran vätän- daå alìmdìr. Bunu onun häm bädìì, häm dä elmì äsärlärìndä duy- maq olar. Onun bu äsärlärìnì män maraqla ìzläyìräm. Xüsusìlä el- mì uõurlarína sevìnìräm. Son ìllärdä belä sürätlä ìnkìåafí, elmì, ädäbì mühìtdä parlamasí gänclìyìmìzä örnäkdìr. Ìsmayílín än fundamental äsärì dä bütün zamanlarín ümdä problemì olan ìnsan vä ìnsan konsepsìyasídír. Onun ìnsanín ädä- bìyyatda tarìxì täkamülünü mìfolojì, ädäbì-bädìì vä fälsäfì mate- rìallar äsasínda, yenì baxíålar ìåíõínda, çaõdaå elmì uõurlar kon- tekstìndä ìncälämäsì häm dä hazírlíqlí bìr alìm kìmì yetìådìyìnì göstärìr. 150 Ädäbìyyatda ìnsan konsepsìyasína, onun tarìxì täkamülünä, ìnkìåaf märhäläsìnä häsr olunan bu äsär häm dä Ìsmayílín doktor- luq dìssertasìyasídír. Äslìndä ìsä bìz onu çoxdan elä doktor sayí- ríq. Bu äsärì dä ìnsan problemì ìlä baõlí son ìllärdäkì araådírmala- rínín zìrväsì olmaqla ädäbìyyatåünaslíq elmìmìzä hädìyyädìr. Vä bu yöndä gäläcäk araådírmalara da yol açír. Ìsmayílín bìr keyfìyyätì dä onun çox ìddìalílara näsìb olmayan täåkìlatçílíq ìstedadídír. O, uzun zamandír kì, Azärbaycan Ensìk- lopedìyasína baåçílíq edìr. xalqímízín mänävì däyärlärìnì, uõurla- ríní, say-seçmä adamlaríní tarìxläådìrìr. Hämìåä Ìsmayíldan söz düåändä sevdìyìmìz, gäzdìyìmìz, suyu- nu ìçdìyìmìz, havasíní udduõumuz, häsrätìnì çäkdìyìmìz bütöv Borçalíní yada salíríq. Çünkì Calaloõlu, Gümrü, Ìsmayílín doõuldu- õu, böyüdüyü Allahverdì vä Lorì nahìyyäsìnìn baåqa bölgälärì dä Borçalí torpaqlarí olub. 1921-cì ìldä Åura hökumätì Gürcüstandan qoparíb, satqín ermänìlärä verìb. Aran Borçalí Daõ Borçalísíz qalíb. Ancaq düåmänlär torpaõímízí, yurddaålarímízí sínírca ayírsalar da, mänävì baõlílíõímízí üzä bìlmädìlär. Män ìndì Qärbì Azär- baycana aìd edìlän Daõ Borçalídan qaçqín düåän yurddaålarímízí ävvälkìndän dä özümä yaxín sayíram. Bälkä Ìsmayíla ayríca räõ- bätìmdä bunun da täsìrì var. Amma män onu taníyanda heç bun- larí bìlmìrdìm. Bunu bìlìräm kì, lìrìk åaìr, bacaríqlí täåkìlatçí, vä- tändaå zìyalídír. Ona uzun ìllìk ömür, mìn ìllìk sevgì dìläyìräm. 2001. ZAHÌD XÖLÌLOV – 90 XALQÍMÍZÍN DÜNYA ÅÖHRÄTLI ALIM OÕLU Här xalqín elmì-ìctìmaì fìkìr tarìxìndä elä åäxsìyyätlär olur kì, yüzìllär keçsä dä anílír, sevìlìr. Dünya åöhrätlì alìm, ìctìmaì xa- dìm, böyük ìnsan, äsl åäxsìyyät olan Zahìd Xälìlov da belälärìn- dändìr. Onun kökü, soyu Borçalínín Saraçlí kändìndändìr. Atasí Ìsmayíl kìåì XIX äsrìn sonlarínda Saraçlídan Tìflìsä köçüb, åähärìn Azärbaycan türklärìnìn síx yaåadíõí Ortaçala mähäl- läsìndä yurd salíb. Zahìd Ìsmayíl oõlu Xälìlov 1911-cì ìldä burada 151 doõulub, orta mäktäbì vä Türk Pedaqojì Texnìkumunu, Bakída ìsä Azärbaycan Pedaqojì Ìnstìtutunun rìyazìyyat fakültäsìnì bìtìrìb. S.Berqman, N.Musxelìåvìlì kìmì mäåhur alìmlärìn rähbärlìyì ìlä namìzädlìk, 1946-cí ìldä ìsä doktorluq dìssertasìyalarí müdafìä edìb. Fìzìkì-rìyazìyyat üzrä elmlär doktoru olub. Zahìd Xälìlov ävvälcä Tìflìsdä Rìyazìyyat Ìnstìtutunda, 1940-cì ìldän Bakí Dövlät Unìversìtetìndä, 1942-cì ìldän ìsä Azärbaycan Elmlär Akademìyasínda çalíåíb, akademìklìyä qädär yüksälìb. 1962-cì ìlìn martíndan ìsä akademìyanín prezìdentì seçìlìb. Sovetlär Bìrlì- yì vä dünya mìqyasínda elmì fäalìyyätì daha genìå vüsät alíb. Azärbaycanda rìyazìyyat vä fìzìka elmlärìnìn, näzärì fìzìkanín, funksìonal analìzìn ìnkìåafí Z.Xälìlovun adí ìlä baõlídír. O, funksìonal analìzìn yaradícílaríndan sayílír. Xüsusì tänlìklärìn analìzìnìn hällì yolunun ìlk elmì metodunu da Z.Xälìlov käåf edìb. Hämìn metodu bu gün dä Zahìd Xälìlov näzärìyyäsì adlandírírlar. Zahìd müällìm uzun zaman däqìq elmlärìn baåqa sahälärìnì dä ìstìqamätländìrìb. O, qísa bìr zamanda Fìzìka, Rìyazìyyat vä Me- xanìka Ìnstìtutlarínín, Åamaxí astrofìzìka räsädxanasí, Hesablama märkäzì vä baåqa elm märkäzlärìnì dä täåkìl edìb. Azärbaycanda sözün häqìqì mänasínda bìr mäktäb yaradílíb, kadrlar näslì yetìådìrìlìb. Akademìyanín sabìq prezìdentì F.Maqsudov, görkäm- lì rìyazìyyatçí A.Babayev vä baåqalarí da bu mäktäbìn yetìrmälärì olublar. Azärbaycanda rìyazìyyat elmì N.Tusìdän Z.Xälìlova qädär böyük bìr yol keçìb. Zahìd müällìm XX äsrdä N.Tusì yolunun davamçísídír. Ìrs-varìslìk änänäsìnä sädaqät rämzì kìmì özü dä N.Tusì haqqínda mäqalälär yazíb, onun 750 ìllìk yubìleyìndä märuzä edìb, haqqínda çíxan «Xüsusì buraxílíå»a redaktor olub. Zahìd müällìm soyuna, xalqína, vätänìnä, doõma Borçalímíza åöhrät gätìrän vätändaå alìm ìdì. Mìllì, xälqì ruhlu adam ìdì. Hälìm täbìätlì, xoå nìyyätlì, xeyìrxah ìnsan ìdì. Hamíya kömäk älì uzadírdí. Saraçlídan neçä kasíb qohumunun övladíní evìndä sax- layíb, alì mäktäblärdä oxutdurmuå, arxa olmuådu. Çox alìmlär onun hìmayäsì, rähbärlìyì ìlä ad-san qazandí. O, özü cämì 63 ìl yaåadí. Amma, äsrlärä bärabär, mänalí bìr ömür yaåadí. Xìdmät- lärì saõlíõínda yüksäk qìymätländìrìldì. Ona ämäkdar elm xadìmì 152 fäxrì adí, orden, medal, mükafatlar verìldì, alì orqanlara deputat seçìldì. Zaman göstärdì kì, än böyük mükafat xalqímízín ona olan sayqí vä sevgìlärìdìr. Yerì gäldì, bìr mäsälänì dä burada demäsäm üzüläräm, Bu mänìm mänävì borcumdur. Män dä Zahìd müällìm kìmì Gürcüs- tanda oxumuåam, Pedaqojì Texnìkumu vä Pedaqojì Ìnstìtutu bìtìr- mìåäm. Ìlk däfä 1962-cì ìldä Bakíya gäländä heç käsì, heç yerì tanímírdím. Rähmätlìk Osman Sarívällì vä Rza Åahväläd aka- demìyanín prezìdentì Zahìd müällìmìn yanína getmäyì, ondan ìå ìstämäyì mäslähät gördülär, häm dä öz yerlìndìr dedìlär. Män dä getdìm. Çox yaxåí qaråíladí. Atamí tanídí, qohumlarí soruådu, «åer vä tärcümälärìnlä taníåam», haràda ìålämäk ìstäyìrsän? – dedì. De- dìm, – elä sìzdä, Dìl vä Ädäbìyyat Ìnstìtutunda. Oradaca Ìnstìtu- tun dìrektoru akademìk M.Åìrälìyevä telefon açdí. Tìflìsdän gänc, ìstedadlí bìr oõlan gälìb dedì, gürcü dìlìnì dä bìlìr, sìzä çox lazím- dír, onu ìåä alín, bunu da älavä etdì kì, åtatín yoõdursa, elä ìndì mänìm adíma bìr mäktub yaz, kìçìk elmì ìåçì yerì ìstä. Beläcä, noyabrín 15-dän Dìl vä Ädäbìyyat Ìnstìtutunun ämäkdaåí oldum. Ìndì Nìzamì adína Ädäbìyyat Ìnstìtutunda elmlär doktoru, profes- soram, åöbä müdìrìyäm. Buna säbäb Zahìd müällìmdìr. Onun ruhu qaråísínda baå äyìräm. Män nä fìzìkäm, nä dä rìyazìyyatçí, Zahìd Xälìlovla da yaxín münasìbätlärdä olmamíåam. Bu mäqalänì da onun elmìnä, sänä- tìnä vurõunluõumdan, åäxsìyyätìnä sevgìlärìmdän, onu özümä daha doõma sandíõímdan qälämä aldím. Bìr dä dedìm kì, bu bö- yük, xeyìrxah vätändaå alìmìn doõum gününün 90 ìllìyìnì bìr dä yada salím. Xalqímízín layìqlì åäxsìyyätlärìnì läyaqätlä anaq, däyärländìräk, yaåadaq. Akademìyanín Rìyazìyyat Ìnstìtutunu Zahìd Xälìlov yaradíb, nädän bu ìnstìtut onun adíní daåímasín? Ìndì dä Moskvamí qoymur? Bunun üçün sadäcä qeyrät, üräkdä täpär, qädìrbìlänlìk vä Zahìd müällìmìn özü kìmì ìrs-varìslìk änänäsìnä sädaqät gäräkdìr. Bìz ìnaníríq kì, Zahìd Xälìlov ìstìsìnä qízíníb, ìåíõíndan nur alanlar vä yuxarída oturanlar bu haqda da düåünäcäklär. 2001. 153 A N Í M V Ä X A T Ì R Ä G Ü N L Ä R Ì N D Ä AÅÍQ HÜSEYN HÄSRÄTÌ (Aåíq Hüseynìn qäbrì üstä çíxíådan) Aåíq Hüseyn Saraçlínín ölümünün bìr ìlìnì yola saldíq. Bìr ìlg Gözlä ölçsäk - bu bìr ìl bìr göz qírpímínda gälìb keçdì. Zamanla ölçsäk - bìr ìl bìr häyatdír, bìr ìgìdìn ömrüdür. Ägär Aåíq Hüseyn häsrätì ìlä ölçsäk - aõír bìr därddì, sonsuz ayrílíqdí. Elä bìlìrdìk kì, aylar, ìllär keçdìkcä bu därd dä yüngül- läåäcäk, yara qaysaqlanacaq, yoxluõuna öyräåäcäyìk. Sän demä get-gedä Aåíq Hüseyn Saraçlínín yoxluõu daha çox hìss olunur, toylarda, mäclìslärdä, xeyìrdä, åärdä yerì daha çox görünür, häs- rätìnì çäkìrìk. Ìndì baåa düåürük kì, necä böyük bìr sänätkar dün- yadan gedìb. Saraçlí qäbrìstanlíõí müqäddäs guåädìr. Burada täkcä Saraçlí- nín dünyadan köçmüå qeyrätlì adamlarí yatmír. Burada ustadlar ustadí Aåíq Hüseyn vä onun sìmasínda, onun sänät ruhunda Ko- roõlular vä Åah Ìsmayíllar, Qurbanìlär vä Abbas Tufarqanlílar, Aåíq Alílar vä Aåíq Äläsgärlär uyuyur. Bìr dä ona görä Aåíq Hüseyn vä onun saz-söz dünyasí dünya- míz kìmì yaåayacaq. Saz-söz dünyasí büllur åah sarayí kìmìdìr. Bu sarayín son hökmdarlarí Aåíq Hüseyn vä Aåíq Ämrah ìdì. Görä- sän onlarín taxt-tacína çatan olacaqmí? Çätìn kì, dünyaya bìr dä Ämrahla Hüseyn gälsìng Elä onlarín sänätì, ruhu bu sarayín ömrünü uzadacaq. Män buraya gälmäzdän ävväl radìo vä televìzìya ìdaräsìndä, näårìyyatda, Yazíçílar Ìttìfaqínda vä Aåíqlar Bìrlìyìndä oldum. Radìo vä televìzìya Aåíq Hüseynìn ìlì ìlä älaqädar verìlìålär verdì. Kìtabínín çapínín tezläådìrìlmäsìnä söz verìblär. Mänìmlä bìrgä Hüseyn Arìf, Mämmäd Ìsmayíl, Zälìmxan Yaqub vä baåqa åaìr dostlarím, radìo, televìzìya ìåçìlärì dä gälmäk ìstäyìrdìlär. Müm- kün olmadí. Saõlíq olsun. Aåíq ozanímíza da mìn rähmät. 1989. 154 *** Bu gün Borçalí ozaní Aåíq Hüseyn Saraçlíní zìyarät etmäyä gälmìåìk. Çünkì onun mäzarí ìndì saz, söz bìlìcìlärìnìn zìyarätga- hí, sänätì ìsä sönmäz bìr ocaqdír. Aåíq Hüseyn Dädä Qorqud, Qurbanì, Tufarqanlí Abbas, Xästä Qasím, Dädä Äläsgär yolunun yolçusu ìdì. Özü dä sänätdä bìr yol açmíådí. Bu yol hälä neçälärì- nì sänätìn zìrväsìnä çatdíracaq. Amma hämìåä könlümdän bìr sí- zíltí keçìr, hämìåä düåünüräm kì, Könül onsuz gülmäyäcäk, Söz-söhbätì ölmäyäcäk, Gälmäyìbdìr, gälmäyäcäk, Borçalíya belä aåíq… Bu gün Aåíq Hüseynìn zìyarätìnä gälmìåìk. Onu elä bìl bu gün müqäddäs Borçalí torpaõína tapåíríríq. Bu gün täkcä xatìrä günü deyìl, häm dä Borçalída saz-söz mäclìsdìr, saz-söz bayramídír. Belä aõír vaxtda bu tädbìrì keçìrmäyì bacaran qädìrbìlän yurddaå- laríma çox saõ olun deyìräm. Bu gün Aåíq Hüseynìn xatìrä gününä xalqímízín sayímlí åaìr oõullarí, hamímízín tanídíõí, sevdìyì Abbas Abdulla vä Zälìmxan Yaqub da böyük üräklä gälìblär. Camal Mustafayev, Käräm Nä- bìyev, Abdulla Mehrabov vä çoxlarí da gälä bìlärdì. Amma elä bu ìkì åaìr qardaålarímíz bütün Azärbaycan zìyalílarínín saz-söz qädrì bìlänlärìnì tämsìl edìrlär. Onlara da täåäkkür edìräm. Bu ìl Aåíq Hüseynìn häm dä 75 yaåí tamam olur. Amma bìz onun xatìrä gününä yíõílmíåíq. Ìnåallah, yaxín vaxtlarda sevìmlì aåíõímízín yubìleyìnä yíõíåaríq. Kìtabí da çíxdí, Aåíq Hüseynä yaxåí abìdä olar bu kìtab. Amma än böyük abìdäsìnì o özü öz sä- nätì ìlä xalqímízín qälbìndä ucaltdí. Ona görä dä ulu ozanímízín mäzarí önündä bìr dä baå äyìräm. Ìnsan cìsmän ölsä dä, ruhu yaåayír, yüzìllär keçsä dä ölmür. Aåíq Hüseynìn ruhu da ìndì baåímízín üstündä dolanír, öz yurd- daålarínín qädìrbìlänlìyìnì duyub öyünür. Aprel, 1992. 155 KAMRAN DADAÅOÕLU - 75 Kamran Dadaåoõlu görkämlì alìm, yazíçí kìmì xoå xatìrälärlä anílan ustadlardandír. Män Kamran müällìmì 1962-cì ìldän taníyíram. Ädäbìyyat Ìns- tìtutuna öz åtatímla gälmìådìm. O zaman Ìnstìtut Nìzamì adína Ädäbìyyat Muzeyìnìn bìnasínda ìdì. Kamal müällìm dìrektor müa- vìnì ìdì. Aåaõídakí bìnada mänì Kamran müällìmìn yanína apardí. "Åöbänä yaxåí oõlan gätìrmìåäm" dedì. Özü dä åaìrdì, Borçalí ba- lasídí. Kamran müällìm yer göstärìb sual-cavaba tutdu. "Razíyam" dedì, qoy ämrìnì versìnlär. Elä hämìn ìlìn noyabríndan XIX-XX äsrlär Azärbaycan Ädäbìyyatí åöbäsìnìn ìåçìsì oldum. Mänä möv- zunu da özü verdì, rähbärìm dä özü oldu. Män onun ìlk dìssertantí ìdìm. Hämìåä dä ondan qayõí vä hörmät gördüm. Mändän sonra neçä-neçä elmlär namìzädì vä doktor yetìådìrdì, ìndì hamí onu hörmätlä vä mähäbbätlä yad edìr. Kamran müällìmìn uåaqlíõí da, gänclìyì dä çox çätìn keçmìådì. Müharìbädä ön cähbä xättìndä olmuådu. Ädäbìyyatímízín än mü- räkkäb vä çätìn dövrünü araådírírdí. Fìrìdun bäy Köçärlì, Feyzulla Qasímzadä, Mìr Cälal kìmì pak ustadlarí özünä müällìm sayírdí. Bìzlärì dä çätìnä düåändä onlardan öyränmäyä çaõírírdí. Yänì böyük häyat täcrübäsì keçmìådì. Bäzän deyìrlär: Kamran müällìm än çox Qarabaõ sänätçìlärìn- dän yazíb. Qasímbäy Zakìr, Näcäfbäy Väzìrov, Äbdürrähìmbäy Haqverdìyev, Yusìf Väzìr Çämänzämìnlì. Öncä deyìm kì, onlar täkcä Qarabaõ yox, häm dä sayímlí Azärbaycan sänätçìlärìdìr. Ìkìncìsì ìsä, bu, Kamran müällìmìn Qarabaõ yanõísíndan, onu ìtìr- mäk qorxusundan gälìrdì. Bu, häm dä onun Qarabaõ därdì, Qara- baõ aõrísí, haray säsì ìdì. Nä yazíq kì, bìz bunu çox gec bìldìk, Qarabaõ äldän gedändä… Kamran müällìm vätändaå alìm ìdì, bütöv åäxsìyyät ìdì. Bu da ona Åuåadan, araådírdíõí sänätçìlärdän gälìrdì. O, Ìnstìtutumuzun canlí sütunlaríndan ìdì. Ìstedada, arxasíza qayõí göstärär, dayaq olardí. Ìclaslarda hamí onun çíxíåíní gözläyärdì. Bìlìrdì kì, hamínín därdìndän, çätìnlìklärìndän, ädäbìyyat tarìxìnìn gecìkdìrìlmäsìn- 156 dän, haqsízlíqdan daníåacaq, rähbärlìyì cäsarätä caõíracaq. Bu därdlär yenä qalír, daha aõír åäkìldä, ancaq söz deyän tapílmír. Kamran müällìm qayõíkeå olduõu qädär dä cìddì, täläbkar vä prìnsìpìal ìdì, hätta bäzän särt dä olurdu, haqsízlíqla baríåmaz ìdì. Bäzän dä uåaq kìmì üräyì yumåaq olardí. Elä "Dünyamíz uåaq gö- zündä" kìtabí da dünyamíza häm dä ayíq uåaq gözü ìlä baxmasín- dan yaranmíådí. Bu Azärbaycan ädäbìyyatínda yenì janr forma- sínda yazílan örnäkdìr, nä yazíq kì, hälä öz qìymätìnì almayíb. Kamran müällìm yazíçí kìmì az, åìrìn yazírdí. Onun "Ömrün ìzì" kìtabínda toplanan 50-yä qädär hekayädä dä häqìqätän ömrünün ìzlärìnì görürük. Buradakí "Telefon dolmasí", "Täsbeh ähvalatí", "Mükafata layìq lätìfä" vä b. hekayälärì oxuduqca eåìtdìyìmìz, gördüyümüz ähvalatlar, xäzìnädar Häsänaõa, hesabdar Mahmud kìåì, Süleyman, Åämìsäddìn, Nadìr, Mövlud vä b. hämkarlarímíz yada düåür. Yänì, Kamran müällìm hekayä xatìrìnä hekayä yaz- mírdí, gördüyü, yaåadíõí hadìsälärì qälämä alírdí. Bu baxímdan savaå ìlìnìn aõrí-acílaríní täsvìr edän "Yuxusuz gecälär" xatìrä- povestì daha ìbrätlìdìr vä müharìbä mövzusunda yazílan än ob- yektìv bädìì örnäklärdändìr. Kamran müällìmìn adí çäkìlän elmì-bädìì äsärlärìnì bìr alìm, yazíçí ömrünün salnamäsì kìmì dä däyärländìrmäk olar vä bu belädìr. Kamran müällìmìn yaxåí yol yoldaålíõí var ìdì. Yolda, säfärdä ìå, väzìfä unudulurdu. Hamí ìlä deyìb-gülür, zarafatlaåírdí. Bìz bìrlìkdä Nabrana, çìmärlìyä - çox yerä getmìåìk, mäclìslärdä olmuåuq, futbol oynamíåíq. Här yerdä onu åän, nìkbìn görmüåäm. O, ömür boyu yollarda oldu: häyat yolu, säyahät, säfär yolug Elä ömründä azar-bezar görmäyän bu adam son xästälìyì dä yolda tapdí. Son säfärdäg Kamran müällìmìn yaxåí närd oynamaõí var ìdì. Häväslä, åäst- lä zär atírdí. Aåaõí bìnada rähmätlìk Åíxälì Qurbanov, Abbas müällìm, Häsänaõa kìåì vä Kamran müällìm. Bìr däfä Häsäna- õadan bìr maåín qarpíz udmuådular. Bìzìm otaqda oynayírdílar, hamídan kìçìk olduõum üçün udduqlarí mer-meyvälärì bazardan män alíb gätìrìrdìm. Evä gedändä yolumuz pasaj bazaríndan keçìrdì. Män kìçìk el- mì ìåçì ìdìm, özü dä aìlälì. Väzìyyät o qädär dä yaxåí deyìldì. 157 Kamran müällìm evä meyvä alanda ìkì qabda çäkdìrärdì, bìrìnì mänä, bìrìnì özünä, "apar uåaqlar yesìn" deyìrdì. Almaya bìlmäz- dìm, xätrìnä däyärdì. Hätta pul dä täklìf edärdì. Haní ìndì belä el- mì rähbär?! Kamran müällìm xästälänändä åöbä müdìrlìyìndän çíxdí, mäs- lähätçì oldu. Ancaq duyulurdu kì, qaynar elmì-ädäbì mühìtdän ayrí düåmäk ìstämìr, çox planlarí, ìålärì vardí. Ìnstìtutda ara-síra görünürdü, evdä dä daríxírdí. Dost yolu gözläyìr, dost säsì eåìt- mäk ìstäyìrdì. Cäfakeå ömü-gün yoldaåí Dìlarä xaním ävvällär onu qolundan tutub Ìnstìtuta gätìrärdì, son vaxtlarda Ìnstìtutdan ona soraq aparír, mälumat verìrdì. Bu gün, Åuåanín, bütöv Qarabaõín taleyì uõrunda mübarìzä getdìyì bìr zamanda, elmdä, ädäbìyyatda süstlük yarandíõí vaxtda Kamran müällìmìn yerì daha çox görünür. Bu da var kì, äsìl ìn- sanlar elä yerì görünänlärdìr. Onun yerì hämìåä görünäcäk, adí anílacaq. Bìz ömrünün yarídan çoxunu keçìrdìyì bu Ìnstìtutda onun üçün nä etmìåìk, nä etmälìyìk, gälìn Mìrzä Cälìl demìåkän, papaõímízí qabaõímíza qoyub fìkìrläåäk. Bìldìyìmìzä görä özü saõlíõínda "Mäqalälär mäcmuäsì"nì hazírlayíb. Hamísí da Feyzulla Qasímzadä, Mämmäd Arìf, Mäm- mäd Cäfär Cäfärov vä b. ustadlar haqqínda. Onu çap etdìrmäk olar. Bìr dä "Bu gülüå o gülüådän deyìl" adlí hekayälär kìtabíní hazírlayíb, o da qalíb. Bìz dä kömäk etmäsäk kìm edäcäk. Gälìn düåünäk. 21.12.1997. QASÍM QASÍMZADÄ - 70 Dostumuz vä hämkarímíz åaìr, professor Qasím Qasímzadänìn 70 yaåí tamam olur. Vä heç ìnana bìlmìrìk kì, o özü bu märasìmdä ìåtìrak etmìr. Män Qasím müällìmì 1962-cì ìldän taníyírdím. 30 ìldän çox bìr yerdä, bìr Ìnstìtutda çalíåmíåíq, amal vä ämäl yoldaåí olmuåuq. Onun xatìrì bìzìm üçün çox äzìzdìr. Qasím müällìm çox sadä, sä- 158 mìmì, kìåì adam ìdì. Partìya täåkìlatí katìbì ola-ola hämìåä adam- lara arxa olmaq yolunu seçmìådì. Heç partkomluõunu bìldìrmäzdì. Partìya ìclaslarína da hey gecìkärdì. Yerlì komìtänìn sädrì ondan zìräk vä çevìk görünärdì. O, hämìåä yaxåí ìålärdä, bìr käsä lazím olanda hazír olardí. O zaman partìya üzvülük haqqíní vermäyänlärä aõír cäza verì- lìrdì. Ancaq bìzlär kìtabdan, qonorardan belä haq vermìrdìk, hätta öz aramízda dövlät äleyhìnä dä gìley-güzar edìrdìk. Bìlìrdìk kì, Qasím Qasímzadä kìmì partkomumuz var. 20 yanvar olaylaríndan sonra onun xarakterìnìn yenì cähätì üzä çíxdí. Özü partìya rähbärì ola-ola partbìletì bìrìncì atanlardan ol- du. Elä o zamandan mìllì häräkatín, azadlíq mübarìzäsìnìn öncül- lärìndän oldu. Ädäbìyyat Ìnstìtutu Akademìyada yeganä Ìnstìtut- dur kì, müstäqìllìk yolunda D.Älìyeva, X.Rza kìmì ìkì åähìd verìb. Onlarla hämìåä fäxr edäcäyìk. Allah onlara rähmät eläsìn. Qasím müällìm häm dä vätändaå åaìr ìdì, 60 ìllìk yubìleyìndä oxuduõu odlu åerlär ìndì dä yadímdadír. Äsas mövzusu vätän vä azadlíq ìdì. Az yazar, düz yazardí. Son ìllärdä ìsä o ìstìqlal åaìrì kìmì dä tanínírdí. Elä özü dä ìstìqlal åähìdì oldu, Qarabaõ, Göyçä, Zängä- zur, Laçín, Qubadlí åähìdì oldu, vätän åähìdì oldu. Qasím müällìm böyüklä böyük, kìçìklä kìçìk ìdì. 1982-cì ìldä dìssertasìyasíní qurtarmíå, kìtabí çíxmíådí: "Mìllìlìk vä beynälmì- lälçìlìk". O dövrdä belä äsär yazmaq cäsarät ìdì. Bu adì gördüyü- müz, oxuduõumuz äsärdärdän deyìldì. Burada ìlk däfä mìllät, mìllì xüsusìyyät, mìllì xarakter vä s. kìmì mäsälälär var ìdì. Kìta- bí çíxanda özü mänä dä baõíåladí, dedì: Yadíndamí, Y.Smelyako- vun S.Rüstämä häsr etdìyì "Dövlät körpüsü" åerìnì tärcümä edìb- sän. Dedìm, hä, amma bìlmìräm hardadí. Dedì, bu kìtabda. O, tär- cümä etdìyì åerì tapíb öz kìtabína salmíådí. Öz kìtabíní mänä uzat- dí. Axåam Qasím müällìmìn hämìn kìtabíní yenä varaqladím, belä zähmätìnä, sayõísína vä dìqqätìnä görä åad ol dedìm. O, hämìåä hörmät-ìzzätä, mähäbbätä layìqdìr. Qäbrì nurla dolsun. 159 ÌSA ÌSMAYÍLZADÄ - 50 Hämìåä xoå täbìätì, hälìm xasìyyätì ìlä yadda qalan äzìzìmìz Ìsa Ìsmayílzadänìn dünyasínín däyìåmäsìndän ìkì ìldän çox keçìr. Amma zaman keçdìkcä o bìzä daha yaxín görünür. Çünkì Ìsa sä- nätì ìlä, hörmätì ìlä üräklärä gìrmìådì, sevìlmìådì. Bìz Yazíçílar Bìrlìyìnìn Natävan klubunda Ìsanín yaradícílíq gecäsìnì keçìrmälì ìdìk, xatìrä gecäsì keçìrmälì olduq. Bu da bìr tale, bu da bìr qìs- mät ìmìå. Düz deyìrlär kì, Allah hämìåä öncä yaxåí adamlarí seçìb aparír. Ìsa hälä yaåamalí ìdì, övlad toyu, nävä gülüåü, aìlä sevìncì görmälì ìdì. Ìsanín belä qäfìl getmäyì haqsízlíqdír. Ìsa mänìm altmíå ìllìk yubìleyìmdä ìåtìrak edä bìlmämìådì, här görändä üzürxahlíq edìrdì. Elä üräyì böyük ìnsan ìdì, elä dost ìdì. O, özünü borclu sanírdí. Amma onun qaråísínda män borclu qal- dím. Türkìyädä olduõuma görä däfnìndä ìåtìrak edä bìlmädìm. Öz üräk sözümü, münasìbätìmì mäclìslärdä, mätbuatda da bìldìrmä- mìådìm. Xäcalätlì qalmíådím. Saõ olsun qädìrbìlän zìyalílarímízí, sänätsevär gänclärìmìzì. Ìsa haqqínda kìtab hazírladílar vä mänä dä sözümü çatdírmaq üçün ìmkan yaratdílar. Yoxsa bu därd mänì yandíracaqdí. Ìsaní män çox sevìrdìm, bìr dost kìmì, åaìr kìmì, Borçalí balasí ìdì. Särbäst åerlärìnä dä xalq åerì ruhu süslämìådì. Ìsa ìlä åerlärì- mìz üslubca ayrí-ayrí yöndä ìdì. Amma xasìyyätìmìz çox tuturdu. Ìsa çox hässas vä ìstedadlí åaìr ìdì, vätändaå åaìr ìdì. Böyük Azärbaycanín därdìnì bìr quåun häsrätìndä elä åerä çäkìrdì kì, üräklärì tärpädìrdì. Ìsa bütün varlíõí ìlä Azärbaycana baõlí ìdì, onun ìstìqlalínín carçílaríndan ìdì. 20 yanvar qírõíníndan, Qarabaõ facìäsìndän, qaçqín därdìndän, Borçalí aõrílaríndan yana-yana daníåírdí, baca- ríqsíz Azärbaycan rähbärlärìnì qínayírdí. Qarabaõ savaåína, anala- rín göz yaåína, torpaqlarímízín düåmän tapdaõínda qalmasína, ìgìdlärìn hälak olmasína, elìn yasína dözmürdü. Üräyì aõríyírdí. O, elä-belä xästälänìb ölmädì. O da älìndä qäläm åähìd oldu. F.Kärìmzadä kìmì, Y.Sämädoõlu kìmìg Nä qädär kì, düåmänlärlä savaåda qäläbä yoxdur, Qarabaõ yas ìçìndädìr, Åuåa haray çäkìr, Üzeyìr bäylärìn, Bülbüllärìn ruhu 160 nìgarandír, dünyasíní däyìåän bütün åaìrlär åähìd kìmì köçäcäk bu dünyadan. Ìsa üzdän sakìt görünürdü. Amma ìçdän qaynayírdí, coåurdu, haqsízlíqla baríåmaz ìdì. Haqq, ädalät adamí ìdì. Son ìllärdä doõ- ma yurdumuz Borçalídakí aõír durum onu çox aõrídírdí. Yadímda- dír, 1989-cu ìldä Gürcüstanda Qamsaxurdìya dövründä bìz türklä- rì oradan necä "qonaq" deyä çíxartmaq ìstäyìrdìlär. Ìsa, Abbas vä Välì ìlä bìrlìkdä Azärbaycan KP MK-nín katìbì H.Häsänovla söh- bätläådìkdän sonra Yazíçílar Ìttìfaqínín maåíní ìlä Borçalíya get- dìk. Síníq körpüdän Baåkeçìd dolaylarína qädär on-on beå känddä olduq. Hamí älìndä sìlah, bel, yaba gecä-gündüz kändì qoruyurdu. Hamí sözbìr, canbìr ìdì. Son ìllärdä orada da xalqín ruhunu sön- dürdülär. Ìlahì, adamlarla görüålärdä, söhbätlärdä göräydìnìz Ìsa necä odlu-alovlu vä qäzäblì ìdì, necä daníåírdí. Onu heç elä gör- mämìådìm. Bu, onun yurda, el-obaya, Borçalíya sevgìsì ìlä baõlí ìdì. Borçalínín da Qärbì Azärbaycan torpaqlarímízín gününä düå- mäsì qorxusundan qayõílanírdí. Hämìåä tämkìnì ìlä çoxuna örnäk olan Ìsaní burada bìz sakìtläådìrmäyä çalíåírdíq. Amma Ìsa öz sö- zünü deyìrdì. Hälä Qarabaõ vä Borçalí mövzusunda Ìsa nälär yazacaqdí. O, bu äsärlärì yaza bìlmädì. Amma o, ìmkanlaríndan da çox çalíådí. "Azärbaycan" jurnalí Ìsanín hünärì ìlä ädäbì ìctìmaìyyätdä tanín- dí. Ìsa åerlärì ìlä hämìåä örnäk oldu, radìo vä televìzìyada, mät- buatda çíxíå etdì. Xüsusìlä son ìllärdä maddì çätìnlìklä baõlí ge- cä-gündüz ìåläyìrdì. Bütün bunlar elä neçä ömrä bärabärdìr. Ìsa ädäbìyyata bänzärsìz gäldì, bänzärsìz getdì. Åöhrät üçün därìdän-qabíqdan çíxmadí, äyìlmädì, åäxsìyyätìnì, adíní, sänätìnì tämìz saxladí. Odur kì, hämìåä tämìzlärìn az olduõu yerdä örnäk kìmì Ìsa daha çox anílír. Bäzän Ìsaní 60-cí ìllärdä R.Rzanín täsìrì ìlä yazan, hìmayä edìlän gänc åaìrlär sírasína aìd edìrlär. Öncä onu deyìm kì, sär- bäst åer Azärbaycan ädäbìyyatínda heç dä R.Rzadan baålama- míådí. Onun yüz ìllärcä tarìxçäsì var. Üzü Dädä Qorquddan bärì ädäbìyyatímízda särbäst åer örnäklärì az deyìl. Bütün bunlarí vä Avropa poezìya änänälärìnì, eläcä dä N.Hìkmätì Ìsa yaxåí öyrän- mìådì. Yänì, ädäbìyyata elä-belä hìmayäçìlìklä gälmämìådì. Öz 161 säsì, näfäsì ìlä gälmìådì, R.Rza da elä belä gänclärì hìmayä et- mäzdì. Täbìì kì, Ìsaya da bìr ustad qayõísí göstärmìådì. S.Vurõun bütün çaõdaå Azärbaycan poezìyasínín bayraqdarí olduõu, üslu- bundan asílí olmayaraq bütün gänc ìstedadlara yol açdíõí kìmì. Män ruhlara ìnaníram vä bu ìnamdayam kì, här Ìsadan söhbät açanda ruhu gälìr baåímíz üstä gäzìr, bìzì dìnläyär, xoåhal olur, ara bìr qímíåír, gözündän gülür dä. 2000. Kataloq: jspui -> bitstream -> 123456789 123456789 -> Yeni və orijinal nəticə və metodların təqdim edilməsi 123456789 -> Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına Təranə Həsənova bəzən abortlardan 123456789 -> Hamlet İsaxanlı Təsisçi və Rektor 123456789 -> Stimularea electrică funcţională Radu Breahnă, Irina Turtureanu 123456789 -> L. A. MƏMMƏdov, E.Ç. ƏKBƏrov, H.Ə. ƏKBƏrov 123456789 -> XƏZƏr universiteti humanitar və sosial elmlər faküLTƏSİ 123456789 -> Azərbaycan Arxeologiyası 2002 Azerbaijan Archeology Vol.: 4 Num.: 3-4 123456789 -> Еколожи Епидемиолоэийа: Сящиййядя Тятбиги вя Тядгигат Методлары 123456789 -> AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ XƏZƏr universiteti 123456789 -> I fəSİL. TÜTÜn haqqinda üMÜMİ MƏlumat Yüklə 4,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|