Yaradıcı heyət: Şahin Zülfüqarov


Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında



Yüklə 0,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/9
tarix06.05.2017
ölçüsü0,96 Mb.
#17000
1   2   3   4   5   6   7   8   9

Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında

Analitik Hesabat    2007

9

1995 illə müqaisədə bu göstərici 4,5 dəfə artmışdır. İldən-ilə qaçqın abituriyentlərin sayı artır. Misal üçün, əgər 



1995 ildə BDU-nə 40,  ATU-nə 5,  ADİU-nə 4, ADU-nə 6 qaçqın məzun daxil olmuşdusa,  2004-cü ildə onların sayı 

müvafiq olaraq 150, 57, 105 və 52 abituriyentə çatmışdır. 1994-2004-cü illər ərzində BDU-nə ümumilikdə qaçqın 

ailələrindən 921,  ATU-nə  353,  ADİU-nə  606,  ADU-nə  229  abituriyent  qəbul olmuşdur.  Ali  tədris  müəssisələrinə 

daxil olan abituriyentlərin regional tərkibi kifayət qədər müxtəlifdir və respublimkanın bütün regionlarını əhatə edir. 

Məsələn, BDU-nə və ADİU-nə  respublikanın 78 rayonundan, ATU-nə isə respublikanın 71 rayonundan abituriyent 

daxil olmuşdur (Bakı və Gəncə şəhərlərinin rayonları da daxil olmaqla). 

2005  ildən  Heydər  Əliyev  Fondu  «Yeniləşən  Azərbaycan  üçün  yeni  məktəb»  Proqramını  realizə  edir.  Bu  

Proqrama uyğun olaraq, Təhsil nazirliyi ilə birlikdə 735 yeni məktəb tikilmiş, 785 məktəb binası əsaslı şəkildə təmir 

olunmuş, 71 məktəb isə bərpa edilmişdir. 

2007-ci il üçün Azərbaycanda 400 məktəb qəza vəziyyətindədir.  2007-ci ilin Dövlət büdcəsi hesabına 105 

560 tədris yeri olan 292 yeni məktəbin tikintisi başa çatmalı və 100-dən çox məktəbin binası əsaslı şəkildə təmir 

edilməlidir. Cari ilin əvvəlində Təhsil nazirliyi tərəfindən ümumtəhsil müəssisələrinin maddi-texnki və tədris bazasının 

qiymətləndirilməsi  üzrə  orta  məktəblərin  monitorinqi  keçirilmişdir.  Xüsusi  qruplar  ay  ərzində  Bakı,  Sumqayıt  və 

Abşeronda reydlər keçirmişdir.  İlkin nəticələr Bakıda 287, Sumqayıtda 49, Abşeronda isə 28 orta məktəb binasnın, 

kosmetik də olsa, təmirə ehtiyacı olduğunu müəyyən etmişdir. Eyni vaxtda Bakı şəhərində 98, Sumqayıtda 29 və 

Abşeronda 12 məktəbin sinif otaqlarının tikilməsi haqqında təkliflər verilmişdir. 



2004-cü ildə qaçqın və məcburi köçkünlər üçün məktəbi bitirmiş 

və ATM-lərə sənəd vermiş abituriyentlərin sayı

Ağdam rayonu

Fizuli

 rayonu

La

çın

 rayonu

Kəlbəcər

 rayonu

Cəbrayıl

 rayonu

Şu

şa, Xocalı,  Xocavənd

Zəngilan

 rayonu

Qubadlı

 rayonu

Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında

Analitik Hesabat    2007

10

Cədvəl: 2006-2007-ci illər üçün tədris müəssisələrinin sayı.

Azərbaycan 

Respublikası   

4 529 

4 516 


13 

177 738  34  34 

... 


107 

107 


-  1 971

Bakı şəhəri    

346 

336 


10 

37 648 




... 

35 


35 

...



Abşeron iqtisadi 

rayonu  


89 

88 


7 678 




... 



...


Gəncə – Qazax  

iqtisadi rayonu  

602 

601 


26525 




... 

15 


15 

...



Şəki - Zaqatala 

iqtisadi rayonu  

374 

373 


14869 




... 



...


Lənkaran  

iqtisadi rayonu  

569 

569 


14786 




... 



...


Quba-Xaçmaz  

iqtisadi rayonu  

427 

427 


9276 




... 



...


Aran  

iqtisadi rayonu  

921 

921 


35510 




... 

17 


17 

...



Yuxarı Qarabax  

iqtisadi rayonu  

395 

395 


10774 




... 



...


Kəlbəcər – Laçın  

iqtisadi rayonu  

326 

326 


6852 




... 



...


Şirvan  iqtisadi rayonu   256 

256 


5410 




... 



...


Naxçıvan  

iqtisadi rayonu  

224 

224 


8410 




... 



...


Cədvəldən göründüyü kimi Azərbaycanın bütün rayonları orta təhsil ilə əhatə olunmuşdur. Xüsusi məktəbin 

(internat) olmadığı yeganə region Kəlbəcər-Laçın regionudur. Tədris müəssisələrinin müxtəlifliyi regional təlabatlara 

tam şəkildə uyğundur. Belə ki, gördüyümüz kimi, PiM-lərin əksəriyyətinin fəaliyyət göstərdiyi rayonlar, əlavə təhsilin 

mümkün olduğu, iqtisadi cəhətdən daha inkişaf etmiş regionlarda yerləşirlər.

Ərazilərin adları 

Müəl


limlərin 

sa

yı 



(əvəz

çi

lər 



daxil edilməklə), nəfər

Dövlət 


Özəl  

Gündüz ümumtəhsi

məktəblərinin sa



yı-cəmi

Ümumi tipl

i internat 

evlərinin sa

yı 

Peşə məktəblərinin və 



peşə l

iseylərinin sa

yı, nəfər 

Müəl


limlərin sa

yı ,nəfər

Dövlət 

Özəl  


Müəl

limlərin sa

yı ,nəfər 

Özəl  


O cümlədən 

O cümlədən 

O cümlədən 

Dövlət 


Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında

Analitik Hesabat    2007

11

1.3 Ərazi təlabatlarına uyğun olaraq əlavə 



təhsilin alınması - texnikumların və digər 

xüsusi müəssisələrin mövcudluğu.

Bazar  münasibətlərinin  genişləndiyi  bir  dövrdə  gələcək  kadrların  hazırlanması  prosesində  peşə  məktəbləri 

şəbəkəsinin rolu danılmazdır. Bu məqsədlər üçün 2007 ildə Dövlət büdcəsindən kifayət qədər ciddi bir məbləğ -  

34 631 598  AZN ayrılmışdır. Bu qrafada birinci olaraq peşə ixtisas məktəbləri göstərilmişdir. Daha sonra isə litseylər 

və ali təhsil müəssisələri göstərilir. Bu hal PİM-lərin bu günə qədər böhran mərhələsində olması ilə bağlıdır. Keçən 

əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində, işçi qüvvəsinə təlabat ciddi şəkildə aşağı düşdüyü bir dövrdə, yekcins yönümlü peşə 

məktəblərinin birləşdirilməsi nəticəsində ləğv edilmiş peşə məktəblərinin binaları, müxtəlif təşkilatların sərəncamına 

verilmişdir. Elə Təhsil nazirliyinin özü də bu binalardan birində yerləşdirilmişdir. Bütün bunlar bir çox işlək vəziyyətdə 

olan peşə məktəblərinin tədris-maddi bazasının dağıdılmasına səbəb olur. 

Bu gün Bakı şəhərində tikinti prosesi geniş miqyas almışdır. Bakı şəhərində hal-hazırda kiçik, orta müəssisələr 

və firmaların bir çoxlarında bir-iki elektrik və ya qaynaqçı işləyir, ancaq ümumilikdə, bu peşə üzrə müasir standartlara 

cavab verən ixtisaslı kadrlara tələbat yüksək olaraq qalır. Bu ixtisaslarda kadr hazırlayan yeddi peşə məktəbinin heç 

birində tədris emalatxanalarının bazası olmadığından bu peşə ixtisasları üzrə kadrlar artıq hazırlanmır. Son 8-10 il 

ərzində bir çox təcrübəli ustalar və müəllimlər PİM-ləri tərk etmişlər. O cümlədən, peşə məktədlərində nəzəri təhsilin 

maddi-texniki bazası da dağıdılmışdır. Bu gün bir çox PİM-lər öz adlarını dəyişmiş və «texniki litsey» adlandırılırlar. 

Onların bəzilərində ibtidai siniflər də mövcuddur. Belə «texniki litseylər» zəif orta məktəb səviyyəsindədirlər və belə 

deyək, fəhlə peşəsi buraxılışı yönümü ilə səciyyələnirlər.

Son illər tədris müəssisələrinin əmək bazarının tələblərindən daha çox sayda iqtisadli və hüquqi yönümdə 

mütəxəssis hazırladığına görə abituriyentlər arasında mühafizəkar peşələrə maraq ciddi şəkildə artmışdır. Bu gün 

tibbi və humanitar texnikumlar böyuk təlabatla üzləşirlər. 

Orta texniki ixtisaslaşma sahəsində vəziyyəti yaxşılaşdırmaqdan ötrü Azərbaycan respublikasının prezidenti 

c-b İlham Əliyev tərəfindən «texniki ixtisaslaşma sahəsinin yenilənməsi və möhkəmləndirilməsi barədə» sərəncam 

imzalanmışdır.

Orta ixtisas təhsil müəssisələri

Pullu əsaslarla

Pulsuz əsaslarla

Bakı

Sumqayıt

Əli-Bayramlı

Şamaxı

Quba

Göyçay

Ağdaş

Şəki

Mingəçevir

Bərdə

Ağdam

Ağсabədi

Gəncə

Qazax

Naxçıvan

Lənkəran

Astara


Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında

Analitik Hesabat    2007

12

Xəritədən  göründüyü  kimi,  orta  ixtisas  tədris  müəssisələri  (OİTM)  Azərbaycanın  bütün  iqtisadi-coğrafi 



rayonlarını (İCR) əhatə edir. Hər bir rayon, əsasən, inzibati mərkəzlərdə və iri şəhərlərdə yerləşdirilmiş ödənişli 

və  ödənişsiz  OİTM-lərlə  təmsil  olunmuşdur.    OİTM-lərlə  ən  az  təmsil  olunmuş  İCR-lər  işğal    olunmuş  Qarabağ 

regionundadır. OİTM-lər bu regionda qismən işğal olunmuş Ağdam rayonunun ərazisində yerləşirlər. 

ORTA TƏHSİL BAZASINDA ÖDƏNİŞSİZ ƏSASLARLA 

2004-2005-ci TƏDRİS İLİNDƏ DÖVLƏT TEXNİKUMLARINA 

DAXİL OLMUŞ ABİTURİYENTLƏRİN SAYI

  

      Qrup 



Azərbaycan sektoru  

Rus sektoru  

Cəmi, sektorlar üzrə

 

    İxtisaslar 



Plan      Qəbul olunub     

Plan    Qəbul olunub     

Plan     Qəbul olunub    

 

 



               ( %) 

                ( %) 

               ( %)

   I 


İxtisaslar – 

 

riyaziyyat, 



 

fizika, 


 

mühəndislik, 

 

kimya-texnologiya, 



 

memarlıq 

 

və bədii 



 

proektləşdirmə  

  II   İqtisadiyyat, 

 

idarəetmə 



 

və cooğrafiya  

  III  Hummanitar 

 

ixtisasları, 



 

incəsənət 

 

və musiqi  



 

 

Cəmi 

ORTA TƏHSİL BAZASINDA ÖDƏNİŞLİ ƏSASLARLA 

2004-2005-ci TƏDRİS İLİNDƏ DÖVLƏT TEXNİKUMLARINA DAXİL 

OLMUŞ ABİTURİYENTLƏRİN SAYI

  

      Qrup 



Azərbaycan sektoru  

Rus sektoru  

Cəmi, sektorlar üzrə

 

    İxtisaslar 



Plan      Qəbul olunub     

Plan    Qəbul olunub     

Plan     Qəbul olunub    

 

 



               ( %) 

                ( %) 

               ( %)

    


          I

 

 



 

         II  

 

        III 



 

    Cəmi 

2 409 


2 190  

226 


223  

2635 


2 413  

 

(90.87)   



 

(98.67)   

 

(91.54)


1 098 

1 034  


56 

56  


1154 

1 090 


 

(94.17)   

 

(100.0)   



 

(94.45)


502 

464  


502 



464 

 

(92.43) 



 

 

 



(92.43)

4 009 

3 688  

282 

279  

4291 

3 967 

 

(91.97)   

 

(98.94)   

 

(92.43)

1 699 


1 519  

81 


76  

1 780 


1595 

 

(89,41)   



 

(93,83)  

 

(89,61)


1 509 

1011  


111 

111  


1 620 

1122 


 

(66,93)  

 

(100,0)  



 

(69,20)


258 

231  


258 



231 

 

(89,53) 



 

 

 



(89,53)

3 466 


2 761  

192 


187  

3658 


2948 

 

(79,63)  



 

(97,40)  

 

(80,56)


Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında

Analitik Hesabat    2007

13

ORTA TƏHSİL BAZASINDA ÖZƏL TEXNİKUMLARA 



2004-2005-ci TƏDRİS İLİNDƏ DAXİL OLMUŞ ABİTURİYENTLƏRİN SAYI

  

      Qrup 



Azərbaycan sektoru  

Rus sektoru  

Cəmi, sektorlar üzrə

 

    İxtisaslar 



Plan      Qəbul olunub     

Plan    Qəbul olunub     

Plan     Qəbul olunub    

 

 



               ( %) 

                ( %) 

               ( %)

    


          I

 

 



 

         II  

 

        III 



 

    Cəmi 

2004-cü  ildə  126  427  məzun  orta  ümumtəhsil  məktəblərini  bitirmişdir.  Onlardan  ali  məktəbə  daxil  olma 

sənədlərini təqdim etmiş abituriyentlərin 74,32 %-i məhz 2004-cü ilin məzunlarıdır. Müqayisə üçün belə bir misal 

gətirək: 2002-ci ilin məzunları üçün bu göstərici 42,24%,  2003-cü il üçün isə 73,89 % təşkil etmişdir.

OİTM-lərin sahə ixtisaslaşmasının əsas istiqamətini bu gün də sənaye, tikinti, nəqliyyat və rabitə sahələri üçün 

orta səviyyəyə uyğun mütəxəssislərin hazırlanması təşkil edir. 2004-2005-ci tədris ilində Azərbaycanda təhsil alan 

şəxslərin 28%-i məhz bu sahələrin payına düşür. Eyni vaxtda kənd təsərrüfatı üçün ixtisaslaşan mütəxəssislərin 

hazırlanması  ixtisar  olunmuşdur.  Son  illər  bazar  infrastrukturuna  keçid  məqsədi  ilə  tədris  keçən  orta  səviyyə 

mütəxəssislərinin  hazırlıq  miqyasları  genişlənmişdir.  Həmçinin  maarifləndirmə  sahələri  üzrə  mütəxəssislərin 

hazırlanması prosesi artmışdır. Hal-hazırda Azərbaycanda bu sahələr üzrə 31% tələbə təhsil alır. 

Azərbaycan  

60 


56 

7 049 



42 

28  14 


14 358

Bakı şəhəri   

23 

20 


... 


33 

20  13 


...

Abşeron iqtisadi zonası 





... 



...


Gəncə-Qazax 



... 




...

Şəki-Zaqatala 





... 



...


Lənkəran 



... 




...

Quba-Xaçmaz  





... 



...


Aran 



... 




...

Yuxarı Qarabax 





... 



...


Kəlbəcər-Laçın 



... 




...

Şirvan   





... 



...


Naxçıvan   



... 




...

2007 ildə ixtisaslaşdırılmış məktəb və litseylərə 14 000 tələbə qəbulu nəzərdə tutulmuşdur ki, bunlardan da 

12 135 dövlət büdcəsi hesabına, 1 865 isə ödənişli əsaslarla təhsil alacaqdır.

615 


260  

95 


36  

710 


296  

 

(42,28)  



 

(37,89) 


 

(41,69)


285 

89  


80 

6  


365 

95 


 

(31,23)  

 

(7,50)  


 

(26,03)


75 

66  


25 

25  


100 

91 


 

(88,00)  

 

(100,0)  



 

(91,00)


975 

415  


200 

67  


1175 

482  


 

(42,56)  

 

(33,50)  



 

(41,02)


Ərazilərin adları  

Pr

of



essorlar

, müəl


limlərin 

sa

yı (əsas ştat)



Orta ixtisaslaşmış  məktəblərin sa

yı 


Ali təhsil məktəblərinin sa

yı 


Pr

of

essorlar



, müəl

limlərin 

sa

yı (əsas ştat)



Dövlət 

Özəl 


O cümlədən  

Dövlət 


Özəl 

O cümlədən  



Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında

Analitik Hesabat    2007

14

1.4 Ali təhsil

Bu gün üçün yüksək ödənişli və nüfuzlu hesab olunan ixtisaslar liderlik edirlər. Onların arasında hüquqşunaslar 

və genişyönümlü iqtisadçılar üstünlük təşkil edir. Dövlət  ali tədris müəssisələrinin (ATM) ödənişli şöbələrində və özəl 

tədris müəssisələrində, humanitar-sosial və iqtisadi-idarəetmə ixtisaslarına aid qruplarda yuxarıda adı çəkilən ixtisas 

qrupları üzrə kadr hazırlığı üstünlük təşkil edir. Bu peşə qrupları arasında əvvəllər olduğu kimi psixologiya, jurnalis-

tika, menecment və marketinq ixtisasları yüksəkrəqabətli hesab olunurlar.

Bu  ixtisaslar  üzrə  ali  təhsilin  alınması    diplomlu  mütəxəssislərə  işə  düzəlmədə,  əmək  haqqında  və  kar-

yera  perspektivlərində  kifayət  qədər  geniş  imkanlar  yaradır.  Belə  ixtisaslar,    habelə  gömrük  işi,  vergi  və  vergiyə 

cəlb  olunma  və  kommersiya  fəaliyyəti  də  təlabatla  üzləşən  ixtisaslar  hesab  olunur.  Rəsmi  statistikaya  müraciət 

edərkən qeyd etmək lazımdır ki, 2003-2004 illərlə müqaisədə 2004-2005 illərdə Azərbaycanda tələbələrin sayı 6 

000  qədər artmışdır (5%) və 127 200 təşkil etmişdir. Dövlət ali tədris müəsssilərində ödənişli təhsilin artımı meyli 

genişlənməkdədir. Dövlət ali tədris müəsssilərində təhsil alan tələbələrin sayı qeyri-dövlət tədris müəssisələrində 

təhsil alan tələbələrin sayından kəskin çoxdur. 2004-2005 tədris ili üçün ödənişli əsaslarla təhsil alan tələbələrin 

ümumi sayı bütün tələbələrin 61 %-nə bərabər olmuşdur. 2004-2005 tədris ili üçün respublikanın dövlət ali tədris 

müəssisələrinə  qəbul planı 28475 yer təşkil etmişdir. Onlardan 17 355 Azərbaycan bölməsi üçün, 2 435 yer isə rus 

sektoru üçün ayrılmışdır.

Digər 8 685 yer hər iki bölmənin abituriyentlərinin müştərək müsabiqəsi üçün ayrılmışdır. 23 655 yer dövlət 

tədris müəssisələrinə, 4 820 yer isə özəl tədris müəssisələrinə verilmışdır. Planın 37,88% (10 787 yer) ödənişsiz 

əsaslardla tədris üçün, 54,4%  isə (12 868 yer) ödənişli əsaslarla tədris üçün ayrılmışdır. 2003-cü illə müqaisədə 

2004 ildə ali məktəblərə qəbul planı 1 013 yer artmışdır (3,69%),  Dövlət ali tədris müəssisələrinin qəbul planı 0,93% 

(218 yer), özəl ali tədris müəssisələrinin qəbul planı isə 19,75% artmışdır (795 yer).

Ali  tədris müəssisələrinə qəbul planının dinamikası (yerlərin sayı)

2004/2005-ci illərdə ali və özəl məktəblərdə pullu və pulsuz təhsilin dinamikası

Dövlət 

ali məktəbləri

Özəl 

ali məktəbləri

Dövlət və özəl 

ali məktəblərində

pullu təhsil

Dövlət 

ali məktəblərində 

pulsuz təhsil

Ali məktəblərə qəbul planının dinamikası  


Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında

Analitik Hesabat    2007

15

Keçən  illərdə  tədris  forması  üzrə  planlı  yerlərin  bölüşdürülməsinin  müqayisəsi  göstərir  ki,  hər  iki  sektorun 



müştərək müsabiqəsi üçün ayrılmış plan yerlərinin sayı azərbaycan və rus bölmələri üçün ayrılıqnda fərqləndirilmiş 

plan yerlərinin hesabına artmışdır.

2004-cü ildə 2003-cü illə müqaisədə müştərək müsabiqə yerlərinin sayı 33,2% artmışdır. 

2003-cü illə müqaisədə 2004-cü ildə ərizə verən abituriyentlərin sayı 20 374 nəfər artmış (28,98%) və 90 680 

nəfər təşkil etmişdir. Onlardan 3 122 abituriyent orta ixtisas təhsilinə, 287 nəfər ali, digərləri isə orta təhsilə malik 

olmuşdurlar. 14 595 abituriyentin ərizəsində yalnış ödənişsiz əsaslarla dövlət ali tədris müəssisələrindəki ixtisaslar 

göstərilmiş,  5  326  abituriyent  yalnız  ödənişli  əsaslarla  dövlət  ali  tədris  müəssisələrindəki  ixtisasları  göstərilmiş, 

onların 345 də yalnız özəl ali tədris müəssisələrinin ixtisasları göstərilmişdir. Abituriyentlərin əksər hissəsi (70 530 

nəfər) öz ərizələrində, həm odənişli, həm də ödənişsiz əsaslarla olan ixtisasları göstərmişlər. Abituriyentlərin 48,52%-

ni (43 954 nəfər) oğlanlar, 51,48%-ni isə (46 685 nəfər) qızlar təşkil etmişdir. Göründüyü kimi, qəbul imtahanları 

iştirakçılarının cinsi heyəti əhalinin ümumi strukturuna uyğundur.

Ərizələrin  91,08% azərbaycan bölməsinə,  8,92% isə rus bölməsinə aid olmuşdur. Qəbul planının 60,95%-i 

azərbaycan bölməsi üçün,  8,55%-i rus bölməsi üçün ayrılmışdır, qalan  30,5% yerlər hər iki bölmənin müştərək 

müsabiqəsi üçün ayrılışdır.  Abituriyentlərin 25,65% birinci ixtisas qrupuna, 17,87% ikinci,  29,82% üçüncü, 10,93% 

dördüncü, 15,73% isə beşinci ixtisas qrupuna ərizə vermişlər. Birinci qrupa qəbul planının 30,62%, ikinci qrupa 

21,8%, üçüncü qrupa 26,37%, dördünqcü qrupa 13,05%, beşinci qrupa 8,78% aid olmuşdur. 

Ali məktəblərə qəbul 5 ixtisas qrupu üzrə həyata keçirilir. 

Birinci qrupa riyaziyyat, fizika, mühəndislik, kimya texnoloqiyaları, layihə tikinti üzrə ixtisaslar;  

İkinci qrupa iqtisadiyyat, idarəetmə və coğrafiya üzrə ixtisaslar; 

Üçüncü  qrupa  humanitar  ixtisaslar,  beynəlxalq  münasibətlər  və  xüsusi  qabiliyyət  tələb  edən  incəsənət  və 

musiqi üzrə ixtisaslar;

Dördüncü qrupa tibb, kimya, bioloqiya, o cümlədən xüsusi qabiliyyət tələb edən idman ixtisasları; 

və  nəhayət,  beşinci  qrupa  sosioloji,  psixoloji  və  pedaqoji  ixtisasları  özündə  əks  etdirən  ixtisaslar  daxil 

edilmişdir.



Yüklə 0,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin