№-li palata I

duymuşdum. 

      Doktor gülümsəyib dedi: 

      - Qəribə bir fantaziya! Demək, sizin zənninizcə, mən casusam? 

      -  Bəli,  mən  belə  güman  edirəm...  Yanına  sınanmaq  üçün 

qoyulduğum  adam  casusdur,  yoxsa  doktor  bunun  məndən  ötrü  fərqi 

yoxdur. 

      - Amma, məni bağışlayın... Siz qəribə adamsınız! 

      Doktor,  yatağın  yanındakı  kürsüdə  əyləşib  başını  məzəmmətlə 

yırğaladı. 

      -  Yaxşı,  tutaq  ki,  siz  haqlısınız,  -  dedi.  –  Fərz  edək  ki,  mən  sizi 

polisin  əlinə  vermək  üçün  sizdən  söz  alıram.  Bunun  nəticəsində  sizi 

həbs  edib  məhkəməyə  verirlər.  Lakin  məhkəmədə  və  ya  həbsxanada 

gününüz  buradakından  pismi  keçəcək?  Sizi  sürgün  etsələr  və  hətta 

katorqaya göndərsələr, bu fligeldə oturmaqdan pismi olar? Zənnimizcə, 

pis olmaz... Bəs nədən qorxursunuz? 

      Bu  sözlər,  deyəsən,  İvan  Dmitriçə  təsir  etdi.  O,  sakitcə  yatağa 

oturdu. 

      Axşam  saat  beşə  işləyirdi.  Andrey  Yefimıç  adətən  bu  vaxtlar  öz 

otaqlarında gəzinər və Daryuşka, pivə içmək vaxtı deyilmi, deyə ondan 

soruşardı. Hava sakit və aydın idi. 

      Doktor: 

      -  Nahardan  sonra  bir  az  gəzmək  üçün  evdən  çıxmışam  və 

gördüyünüz  kimi,  sizin  yanınıza  gəlmişəm,  -  dedi.  –  Bayırda  bahar 

havası var. 

      İvan Dmitriç soruşdu: 

      - İndi hansı aydır? Martdırmı? 

      - Bəli, martın axırıdır. 

      - Bayır palçıqdır? 

      - Xeyr, bir qədər yox. Bağda artıq cığırlar açılıbdır. 

      İvan Dmitriç yuxudan təzəcə durmuş adam kimi, qızarmış gözlərini 

silərək dedi: 

      -  Belə  gündə  adam  faytona  minib  şəhər  kənarına  seyrə  çıxaydı, 

sonra  da  evə,  ilıq  havalı  rahat  kabinetə  qayıdaydı...  və  başının  ağrısını 

qabiliyyətli  bir  həkimə  müalicə  etdirəydi...  Çoxdan  bəridir  ki,  mən 

insana  layiq  bir  həyat  keçirmirəm.  Bura  isə  çox  murdar  yerdir! 

Dözülməz dərəcədə murdardır! 

      O  dünənki  həyəcanından  sonra  yorğun  və  əzgindi,  həvəssiz 

danışırdı.  Barmaqları  titrəyirdi,  üzündən  başının  bərk  ağrıdığı  bəlli 

olurdu. 

      Andrey Yefimıç dedi: 

      -  İlıq  və  rahat  kabinetlə  bu  palata  arasında  heç  bir  fərq  yoxdur. 

İnsanın rahatlığı və firavanlığı onun xaricində deyil, daxilindədir. 

      - Necə yəni? 

      -  Adi  bir  adam  yaxşı  və  ya  pis  bir  şeyi  xaricdən,  yəni  fayton  və 

kabinetdən gözləyir, zəkalı bir adam isə bunu özündə görür. 

      -  Bu  fəlsəfəni  təbliğ  etmək  üçün  Yunanıstana  getməyiniz 

məsləhətdir, ora ilıqdır və havası narınc qoxusu verir, bu fəlsəfə buranın 

iqliminə  uyğun  gəlməz.  Diogen  haqqında  mən  kiminlə  danışırdım? 

Sizinləmi? 

      - Bəli, dünən mənimlə danışırdınız. 

      -  Diogenin  kabinetə  və  isti  otağa  ehtiyacı  yox  idi;  ora  onsuz  da 

istidir. Çəlləyin içində otur, zeytun və portağal yeyib ləzzət çək! Amma 

Rusiyada  yaşamaq  ona  qismət  olsaydı,  nəinki  dekabrda,  hətta  may 

ayında da evdən bayıra çıxmazdı. Soyuq ona bir toy tutardı ki... 

      -  Xeyr.  Soyuğu  və  ümumiyyətlə,  hər  bir  ağrını  hiss  etməmək  olar. 

Mark  Avreli  deyib  ki,  “ağrı  –  ağrı haqqında  canlı  bir  təsəvvürdür.  Bu 

təsəvvürü dəyişmək üçün iradənə güc ver, onu kənara at, şikayət eləmə 

-  ağrı  öz-özünə  yox  olar”.  Bu,  doğru  fikirdir.  Filosof  və  ya  sadəcə 

təfəkkürlü, zəkalı bir adam məhz bununla fərqlənir ki, iztiraba həqarətlə 

baxır. O, həmişə razıdır və heç bir şeyə heyrət etmir. 

      -  Demək,  mən  əzab  çəkdiyim,  narazı  olduğum  və  insan  rəzalətinə 

heyrət etdiyim üçün axmağam. 

      -  Siz  nahaq  belə  danışırsınız.  Əgər  siz  dərindən  düşünsəniz,  bizi 

həyəcana  gətirən  bütün  xarici  aləmin  nə  qədər  boş,  əhəmiyyətsiz 

olduğunu  duyarsınız.  Həyatı  dərk  etməyə  çalışmaq  lazımdır.  Həqiqi 

nemət də məhz bu dərk etməkdir. 

      İvan Dmitriç üz-gözünü turşudub dedi: 

      -  Dərk  etmək...  Xarici,  daxili...  Bağışlayın,  mən  bunları  başa 

düşmürəm. – O, ayağa qalxaraq acıqla doktora baxdı və: - Mən ancaq 

onu  bilirəm  ki,  Allah  məni  isti  qandan  və  əsəblərdən  ibarət  olaraq 

yaratmışdır!  –  dedi.  –  Üzvi  toxuma  isə,  yaşamaq  qabiliyyətinə  malik 

olduqda,  hər  bir  qıcıqlanmadan  hərəkətə  gəlməlidir.  Mən  özüm  də 

hərəkətə  gəlirəm!  Ağrıya  çığırtı  ilə  və  göz  yaşı  tökməklə,  alçaqlığa  – 

qəzəblə, rəzilliyə - nifrətlə cavab verirəm. Məncə, bunun özü elə həyat 

deməkdir.  Orqanizm  nə  qədər  alçaq  olursa,  o  qədər  az  həssas  olur  və 

qıcıqlanmaya daha zəif cavab verir; əksinə, orqanizm nə qədər yüksək 

olursa, o qədər də həssas olur və həyata, mühitə qarşı münasibətini daha 

qəti göstərir. Bunu bilməmək olarmı? Özünüz doktorsunuz, amma belə 

boş şeylərdən xəbəriniz yoxdur! Əzab və əziyyətə nifrət etmək, həmişə 

razı  qalmaq  və  heç  bir  şeyə  təəccüb  etməmək  üçün,  bax,  bu  dərəcəyə 

çatmaq lazımdır, - deyə İvan Dmitriç piy bağlamış kök mujikə işarə etdi, 

- və ya gərək şiddətli iztirablara dözərək özünü elə möhkəmlədəsən ki, 

hər  cür  həssaslığı  itirəsən,  yəni  başqa  sözlə,  yaşamaqdan  əl  çəkəsən. 

Bağışlayın, mən nə aliməm, nə filosof, - deyə İvan Dmitriç əsəbi halda 

sözünə davam etdi, - və bunlardan heç başım çıxmır. Mühakimə etməyə 

halım yoxdur. 

      - Əksinə, çox gözəl mühakimə edirsiniz. 

      -  Özünüzü  bənzətdiyiniz  stoistlər  çox  gözəl  adamlardır,  ancaq 

onların nəzəriyyəsi hələ iki min il bundan qabaq donub qaldı, bir qarış 

belə  irəliləmədi  və  irəliləməyəcəkdir  də,  çünki  bu  nəzəriyyə  əməli  və 

həyati  deyildir.  Bu,  yalnız  öz  həyatını  hər  cür  nəzəriyyələri  təhlil  və 

təshih  etməklə  keçirən  azlıq  arasında  müvəffəqiyyət  qazana  bildi, 

əksəriyyət  isə  bunu  anlamırdı.  Sərvətə  və  həyat  rahatlığına  laqeydlik, 

iztirablara  və  ölümə  nifrət  təbliğ  edən  nəzəriyyə  isə  böyük  əksəriyyət 

üçün  tamamilə  anlaşılmazdır,  çünki  bu  əksəriyyət  heç  vaxt  var-dövlət, 

həyat  rahatlığı  görməmişdir;  bu  əksəriyyət  üçün  iztiraba  nifrət  etmək, 

həyatın özünə nifrət etmək deməkdir, çünki insanın bütün varlığı aclığı, 

soyuğu,  həqarəti,  itkini  və  ölüm  qarşısında  Hamlet  qorxusunu  hiss 

etməkdən ibarətdir. Bütün həyat da bu hadisələr üzərində qurulmuşdur: 

həyatdan  usanmaq  olar,  ona  nifrət  etmək  olar,  lakin  ona  həqarətlə 

baxmaq  yaramaz.  Bəli,  təkrar  edirəm  ki,  stoist  təliminin  heç  vaxt 

gələcəyi  ola  bilməz,  halbuki,  gördüyünüz  kimi,  mübarizə,  ağrıya  qarşı 

həssaslıq  və  qıcıqlanmaya  cavab  vermək  qabiliyyəti  əzəl  vaxtdan 

indiyədək tərəqqi etməkdədir. 

      İvan Dmitriç birdən fikrinin izini itirib dayandı və təəssüflə alnının 

tərini sildi. Sonra: 

      -  Mühüm  bir  şey  deyəcəkdim,  heyif  ki,  unutdum,  -  dedi.  –  Nə 

deyəcəkdim?  Aha,  yadıma  düşdü:  stoistlərdən  biri  yaxın  bir  dostunu 

azad  etdirmək  üçün,  özünü  bir  qul  kimi  satmışdı.  Görürsünüzmü, 

demək,  stoist  də  qıcıqlanmaya  cavab  verirmiş,  çünki  yaxın  dostunun 

yolunda canından keçmək kimi alicənab bir hərəkət üçün qəzəblənmiş 

rəhmli bir qəlb lazımdır. Mən öyrəndiklərimin hamısını bu həbsxanada 

unutmuşam, yoxsa yenə də bir şey xatırlardım. Həzrət İsanı götürək. İsa 

həqiqi  varlığa  ağlamaq,  gülümsəmək,  kədərlənmək,  acıqlanmaq,  hətta 

qüssələnməklə  cavab  verirdi;  o,  iztirabları  təbəssümlə  qarşılamır  və 

ölümə nifrət bəsləmir, o, bu fəlakətdən yaxa qurtarmaq üçün Gefsiman 

bağında ibadət eləyirdi. 

      İvan Dmitriç gülüb oturdu. 

      -  Tutaq  ki,  insanın  rahatlığı  və  firavan  dolanması  xarici  mühitdən 

deyil,  onun  daxilindən  asılıdır,  -  dedi.  –  Tutaq  ki,  iztiraba  nifrət 

bəsləmək və heç bir şeyə heyrət etməmək lazımdır. Lakin siz bunu nəyə 

əsasən təbliğ edirsiniz? Siz alimsiniz? Filosofsunuz? 

      - Xeyr, mən filosof deyiləm, lakin bunu ağıllı fikir olduğu üçün hər 

kəs təbliğ etməlidir. 

      - Yox, mən bilmək istəyirəm ki, niyə siz dərk etmək, iztiraba nifrət 

bəsləmək  və  sairədə  özünüzü  səlahiyyətli  hesab  edirsiniz?  Məgər  siz 

ömrünüzdə  iztirab  çəkməmisiniz?  İztirabın  nə  olduğunu  bilirsiniz? 

Bağışlayın, sizi heç uşaqlıqda qamçı ilə döyüblər? 

      - Xeyr, mənim ata-anam fiziki cəzaya nifrət edirdilər. 

      - Məni isə atam rəhmsizcəsinə döyərdi. Atam yorğun, əzgin və sərt 

xasiyyətli  bir  məmur  idi,  burnu  uzun,  boynu  sarı  idi.  Lakin  gəlin  sizin 

barənizdə  danışaq.  Bütün  ömrümüz  boyu  sizə  heç  kəs  barmağının  ucu 

ilə belə toxunmamış, heç kəs sizi qorxutmamış, döyməmişdir, siz öküz 

kimi  sağlamsınız,  atanızın  qanadı  altında  böyümüş  və  onun  hesabına 

oxumuşsunuz,  sonra  birdən-birə  işi  az,  maaşı  çox  olan  qulluğa 

girmisiniz.  İyirmi  ildən  artıq  yanacağı,  işığı,  qulluqçusu  olan  havayı 

mənzildə  yaşamısınız  və  istədiyiniz  kimi,  istədiyiniz  qədər  işləmək, 

hətta  heç  işləməmək  hüququna  malik  olmusunuz.  Siz  təbiətcə  tənbəl, 

lırt  bir  adamsınız,  ona  görə  də  həyatınızı  elə  qurmağa  çalışıbsınız  ki, 

sizi  heç  bir  şey  narahat  eləməsin  və  yerinizdən  dəbərtməsin.  İşlərinizi 

feldşerə və ya başqa yaramaz adamlara təhvil verib, özünüz isti və sakit 

bir  yerdə  oturmusunuz,  vaxtınızı  pul  toplamaqla,  kitab  oxumaqla, 

cürbəcür yüksək mənasızlıqları düşünməklə və (İvan Dmitriç doktorun 

qırmızı  burnuna  baxdı)  sərxoşluq  sərxoşluq  etməklə  keçirmisiniz. 

Xülasə, həyatı görməmisiniz, onu əsla tanımırsınız, həqiqətlə isə yalnız 

nəzəri  cəhətdən  tanış  olmusunuz.  İztiraba  nifrət  bəsləməyinizin  və  heç 

bir  şeyə  heyrətlənməmənizin  səbəbi  isə  olduqca  sadədir:  mənasız 

fikirlər  və  qayğılar,  həyata,  iztirablara  və  ölümə  xaricən  və  daxilən 

nifrət bəsləmək, həyatın mahiyyətini dərk etmək cəhdləri, həqiqi nemət 

–  bütün  bu  fəlsəfə  Rusiya  tənbəlləri  üçün  ən  əlverişli  bir  şeydir. 

Məsələn,  siz  bu  mujikin  öz  arvadını  döydüyünü  görürsünüz.  Niyə 

müdaxilə  edəsiniz?  Qoy  döysün,  onsuz  da  hər  ikisi  gec-tez  öləcəkdir; 

həm  də  döyən  adam  öz  şapalaqları  ilə,  döydüyü  adamı  yox,  özünü 

təhqir edir. Sərxoşluq etmək axmaq,  ədəbsiz bir hərəkətdir, lakin içsən 

də  öləcəksən,  içməsən  də.  Görürsən,  bir  arvad  gəlib  diş  ağrısından 

şikayət  edir...  Nə  olsun  ki?  Ağrı,  ağrını  təsəvvür  etməkdir  və  bir  də 

dünyada  xəstəliksiz  yaşamaq  olmaz,  hamımız  öləcəyik,  ona  görə  də 

arvadı başından rədd elə, o sənin düşünməyinə və araq içməyinə mane 

olur.  Gənc  bir  oğlan  nə  eləmək,  nə  cür  yaşamağı  öyrənmək  üçün 

yanınıza  məsləhətə  gəlir;  başqası  cavab  verməzdən  əvvəl  bir  az 

düşünərdi, sizin isə cavabınız hazırdır: həyatı dərk etməyə və ya həqiqi 

neməti  əldə  etməyə  çalış.  Əcəba,  bu  fantastik  “həqiqi  nemət  nə  olan 

şeydir?  Əlbəttə,  buna  cavab  yoxdur.  Bizi  burada  barmaqlıq  arxasında 

saxlayır, canımızı çürüdür, bizə  əzab verirlərsə, bu çox gözəl və ağıllı 

işdir, çünki bu palata ilə isti, rahat kabinet arasında heç bir fərq yoxdur. 

Əlverişli  fəlsəfədir;  görüləcəkbir  iş  yox,  vicdanın  təmiz,  özünü  də  bir 

alim kimi hiss edirsən... Xeyr, cənab, buna fəlsəfə, təfəkkür, geniş baxış 

demək  olmaz,  bu  tənbəllik,  sehrbazlıq,  sayıqlamadır.  Bəli!-  deyə  İvan 

Dmitriç  yenə  acıqlandı.  –  İztiraba  nifrət  edirsiniz,  amma  barmağınız 

qapı arasında qalsa elə bağırarsınız ki, boğazınız yırtılar! 

      Andrey Yefimıç həlimcəsinə gülümsəyərək dedi: 

      - Bəlkə bağırmaram... 

      -  Bəli,  inandıq.  Məsələn,  sizi  iflic  vursa,  ya,  tutaq  ki,  axmaq  və 

alçaq  bir  adam,  öz  mövqeyindən  və  rütbəsindən  istifadə  edərək,  sizi 

camaat qarşısında təhqir etsə və siz ona cəza verilməyəcəyini bilsəniz, 

adamları  başından  eləyib  həyati  idraka  və  həqiqi  nemətə  doğru 

yönəltmənin nə olduğunu anlarsınız. 

      Andrey Yefimıç zövqündən güldü və əllərini ovuşduraraq dedi: 

      -  Bu  çox  maraqlıdır.  Sizin  ümumiləşdirməyə  olan  meyliniz  məni 

heyrətə  salır,  mənə  indicə  verdiyiniz  xarakteristika  misilsizdir.  Etiraf 

etməliyəm  ki,  sizinlə  apardığım  söhbət  mənə  böyük  zövq  verir.  Mən 

sizi dinlədim, indi də xahiş edirəm məni dinləyəsiniz.  

                               

                                                    XI  

 

      Bu  söhbət  təqribən  bir  saat  daha  davam  etdi  və  görünür,  Andrey 

Yefimıça dərin təsir bağışladı. Bundan sonra o hər gün fligelə gəlməyə 

başladı.  Oraya  səhərlər  və  nahardan  sonra  gəlirdi  və  çox  vaxt  İvan 

Dmitriçlə  söhbəti  qaranlıq  düşənədək  davam  edirdi.  İvan  Dmitriç 

əvvəllər ondan qaçır, onun gizli bir niyyətdə olduğundan şübhələnir və 

ondan  zəhləsi  getdiyini  açıq  bildirirdi,  sonra  isə  ona  öyrəşib  öz  qaba 

rəftarını təvazökar- kinayəli bir əlaqəyə çevirdi.  

      Bir azdan sonra bütün xəstəxanaya şayiə yayıldı ki, doktor Andrey 

Yefimıç 6 №- li palataya gəlib- getməyə başlayıb. Heç kəs- nə feldşer, 

nə  Nikita,  nə  də  xəstə  baxıcıları  doktorun  oraya  nə  üçün  getdiyini,  nə 

üçün  orada  saatlarla  oturduğunu,  nə  barədə  danışdığını  və  nə  üçün 

resept yazmadığını heç cür başa düşmürdü. Doktorun hərəkətləri adama 

qəribə  gəlirdi.  Mixail  Averyanıç  çox  vaxt  onu  evdə  tapmırdı,  halbuki 

qabaqlar  heç  belə  ittifaq  düşməzdi.  Daryuşkanın  da  ovqatı  təlx  idi; 

çünki  dostları  pivəni  daha  vaxtında  içmir  və  bəzən  hətta  nahara  da 

gecikirdi. 

      Bir  dəfə  iyunun  axırlarında,  doktor  Xobotov  bir  iş  üçün  Andrey 

Yefimıçın yanına gəlmişdi; onu evdə tapmadı, həyətə  çıxıb axtarmağa 

başladı;  həyətdəkilər  dedilər  ki,  doktor  ruhi  xəstələrin  yanına  gedib 

Xobotov fligelə girib dəhlizdə durdu və belə bir söhbət eşitdi. 

      - Bizim əqidəmiz müxtəlifdir, siz məni öz məsləkinizə sarı cəlb edə 

bilməzsiniz,  -  deyə  İvan  Dmitriç  əsəbi  halda  danışırdı.  –  Siz  həyatla 

bilmərrə  tanış  deyilsiniz  və  ömrünüz  uzunu  heç  vaxt  iztirab 

çəkməmisiniz, 

mən 

isə 

anadan 

olduğum 

gündən  indiyədək 

arasıkəsilməz  əzab  çəkmişəm,  ona  görə  də  açıq  deyirəm:  mən  özümü 

sizdən  yüksək  və  hər  bir  cəhətcə  məlumatlı  hesab  edirəm.  Mənim 

başıma ağıl qoymayın. 

      Andrey Yefimıç dediklərinin anlaşılmadığını təəssüf edərək sakitcə 

dedi: 

      -  Mən  sizi  heç  də  öz  etiqadıma  cəlb  etmək  iddiasında  deyiləm.  İş 

bunda deyil, dostum. Məsələ onda deyil ki, siz iztirab çəkmisiniz, mən 

yox. İztirab və sevinc keçicidir. Bunlardan  əl çəkək. İş ondadır ki, siz 

və  mən  fikirləşirik,  bir-birimizdə  düşünmək  və  mühakimə  etmək 

qabiliyyəti  olduğunu  görürük;  bu  hal,  əqidələrimiz  nə  qədər  müxtəlif 

olursa-olsun,  bizi  həmrəy  edir.  Bilsəniz,  dostum,  ümumi  səfihlik, 

korazehinlik,  kütlük  zəhləmi  nə  qədər  tökübdür  və  hər  dəfə  sizinlə 

söhbət  eləməkdən  nə  qədər  xoşlanıram!  Siz  ağıllı  adamsınız,  mən 

sizdən zövq alıram. 

      Xobotov  qapını  bir  verşok  qədər  aralayıb  palataya  baxdı;  başında 

kalpak  olan  İvan  Dmitriçlə  doktor  Andrey  Yefimıç  yataqda  yan-yana 

oturmuşdular. Dəli üz-gözünü qırışdırır, diksinir və ya rəşə ilə xalatına 

bürünürdü,  doktor  isə,  başını  aşağı  dikib,  sakitcə  oturmuşdu,  üzü 

qırmızı,  qüssəli  idi,  onda  bir  acizlik  ifadəsi  vardı.  Xobotov  çiyinlərini 

qısıb gülümsündü və Nikitanın üzünə baxdı. Nikita da çiyinlərini çəkdi. 

      Ertəsi  gün  Xobotov  feldşerlə  birlikdə  fligelə  gəldi.  Hər  ikisi 

dəhlizdə durub içəridə gedən söhbəti dinləməyə başladı. 

      Xobotov fligeldən çıxarkən dedi: 

      - Bizim qoca, deyəsən, çox qorxub. 

      Sergey  Sergeiç  təmiz  silinmiş  çəkmələrin  bulamasın  deyə, 

gölməçələrin kənarı ilə üsulluca keçərək: 

      -  Pərvərdigara,  biz  günahkar  bəndələrinin  günahından  keç!  –  deyə 

ah çəkdi. – Sözün düzü, hörmətli Yevgeni Fyodorıç, mən bunu çoxdan 

gözləyirdim. 

 

                                                    XII 

 

      Bu əhvalatdan sonra Andrey Yefimıç hər tərəfində əsrarəngiz şeylər 

müşahidə etməyə başladı. Mujiklər, xəstə baxıcıları və xəstələrona rast 

gəldikdə sualedici nəzərlə ona baxır və sonra pıçıldaşırdı. Nəzarətçinin 

qızı  Maşaya  xəstəxana  həyətində  rast  gəlməyi  sevən  doktor,  indi  də, 

qızın başını sığallamaq üçün təbəssümlə ona yaxınlaşdıqda, nədənsə qız 

ondan  qaçırdı.  Poçt  müdiri  Mixail  Avreyanıç  dinlərkən  əvvəlki  kimi 

“Tamamilə  doğrudur  demir,  anlaşılmaz  bir  pərtliklə  “hə-hə”  deyə 

mızıldayır, dalğın-dalğın və kədərlə ona baxırdı, nədənsə o öz dostuna 

araq və pivəni tərgitməyi məsləhət görməyə başlamışdı, lakin mərifətli 

adam  olduğundan,  o  bunu  açıq  söyləmirdi,  eyhamla  deyirdi:  gah 

misilsiz adam olan bir nəfər batalyon komandirindən,  gah da yaxşı  bir 

polk keşişindən danışırdı, bunlar çox içməkdən xəstələnmişdilər, lakin 

içkini  tərgidən  kimi  tamamilə  sağalmışdılar.  İş  yoldaşı  Xobotov  iki-üç 

dəfə Andrey Yefimıçın yanına gəlmişdi; o da spirtli içkiləri tərgitməyi 

məsləhət  görürdü  və  heç  bir  bəhanə  olmadan  bromlu  kalium  içməyi 

məsləhət görürdü. 

      Avqust ayında Andrey Yefimıç bələdiyyə rəisindən bir məktub aldı. 

Rəis çox mühüm bir məsələ üçün onun gəlməsini xahiş edirdi. Andrey 

Yefimıç təyin olunmuş vaxtda bələdiyyə idarəsinə, orada qoşun rəisini, 

qəza məktəbinin ştat nəzarətçisini, bələdiyyə idarəsi üzvünü, Xobotovu 

və  kök,  sarışın  bir  cənab  gördü,  bu  axırıncını  Andrey  Yefimıça  həkim 

sifətilə təqdim etdilər. Polyak familiyası çətin tələffüz edilən bu həkim 

şəhərin  otuz  verstliyində  olan  at  zavodunda  yaşayırdı,  indi  yolüstü 

şəhərə gəlmişdi. 

      -  Burada  sizin  işinizə  dair  bir  ərizə  var,  -  deyə  hamı  bir-birilə 

görüşüb stol başına oturduqdan sonra bələdiyyə idarəsinin rəisi, Andrey 

Yefimıça  müraciət  etdi.  –  Yevgeni  Fyodoriç  deyir  ki,  baş  korpusda 

aptekin  yeri  darısqaldır,  onu  fligellərdən  birinə  köçürmək  lazımdır. 

Əlbəttə,  bu,  düzələn  şeydir,  ancaq  əsas  odur  ki,  fligeli  təmir  etmək 

lazım gələcəkdir. 

      Andrey Yefimıç bir az düşündükdən sonra dedi: 

      -  Bəli,  təmirsiz  keçinmək  mümkün  olmayacaq.  Məsələn,  apteki 

küncdəki  fligelə  köçürtsək,  buna,  məncə,  azı  beş  yüz  manat  pul  sərf 

etmək lazımdır. Bu, səmərəsiz xərcdir. 

      Bir az susdular. 

      Andrey Yefimıç sakit səslə sözünə davam etdi: 

      -  Mən  hələ  on  il  əvvəl  rəsmi  məlumat  vermişdim  ki,  bu  xəstəxana 

hazırkı  halında,  şəhərin  vəsaitini  nəzərə  aldıqda,  onun  üçün  bəzəkdən 

başqa  bir  şey  deyil.  Xəstəxana  qırxıncı  illərdə  tikilmişdir,  lakin  o 

vaxtlar  vəsait  imkanı  bambaşqa  idi.  Şəhərimiz  lazımsız  tikililərə  və 

artıq vəzifələrə çox böyük məbləğlər sərf edir. Mənim zənnimcə, başqa 

qayda olsaydı, bu pullara iki nümunəvi xəstəxana saxlamaq olardı. 

      Bələdiyyə idarəsinin rəisi cəld dedi: 

      - Nə olar, gəlin təzə qayda qoyaq! 

      - Bu xüsusda öz rəyini demək şərəfi mənə artıq nəsib olmuşdur: tibb 

işlərinin zemstvo ixtiyarına verilməsini məsləhət görmüşəm. 

      Sarışın həkim: 

      -  Bəli,  bəd  olmaz,  pulları  zemstvoya  verin  o  da  oğurlasın,  -  deyə 

güldü. 

      Bələdiyyə idarəsinin üzvü də gülərək: 

      - O daha ümumi qaydadır, - deyə onunla razılaşdı. 

      Andrey  Yefimıç  əzgin  və  tutqun  bir  baxışla  sarışın  həkimə  baxıb 

dedi: 

      - Ədalətli olmaq lazımdır. 

      Yenə susdular. Çay gəldi. Nədənsə bərk pərtləşmiş qoşun rəisi əlini 

stolun üstündən Andrey Yefimıçın əlinə yavaşca toxundurub dedi: 

      -  Bizi  lap  yaddan  çıxarmısınız  ha,  doktor.  Amma  orası  var  ki,  siz 

rahibsiniz; kart oynamırsınız, qadınları xoşlamırsınız. Bizimlə oynamaq 

sizi darıxdırır. 

      Hamı  qanacaqlı  bir  adam  üçün  bu  şəhərdə  yaşamağın  nə  qədər 

qüssəli  olduğundan  danışmağa  başladı.  Nə  ağıllı-başlı  teatr  var,  nə 

musiqi  var,  bir  neçə  gün  bundan  əvvəl  klubda  düzəldilmiş  rəqs 

gecəsində  iyirmi  nəfər  xanım  olduğu  halda,  yalnız  ikicə  kavaler  vardı. 

Gənclər rəqs etmir, ya bufetin ətrafında hərlənir, ya da kart oynayırdılar. 

Andrey  Yefimıç  yavaşca,  heç  kəsə  baxmadan,  danışmağa  başladı  ki, 

təəssüf olsun, şəhərlilər öz həyat energiyasını, öz qəlbini və ağlını kart 

oynamağa  və  dedi-qoduya  sərf  edirlər,  vaxtlarını  maraqlı  söhbətlə  və 

mütaliə  ilə  keçirtməyi  bacarmır,  ağlın  verdiyi  zövqdən  istifadə  etmək 

istəmirlər.  Yalnız  ağıl  maraqlı  və  gözəldir,  qalan  nə  varsa  xırda, 

əhəmiyyətsiz  və  alçaq  şeylərdir.  Xobotov  öz  iş  yoldaşlarına  diqqətlə 

qulaq asırdı. Birdən o soruşdu: 

      - Andrey Yefimıç, bu gün ayın neçəsidir? 

      Cavab  aldıqdan  sonra,  o  sarışın  həkim,  öz  bacarıqsızlığını  duya-

duya imtahan edən adamlar kimi, Andrey Yefimıçdan bu günün adını , 

ildə  neçə  gün  olduğunu  və  6  №-li  palatada  doğrudanmı  qəribə  bir 

peyğəmbər yaşadığını soruşmağa başladı. 

      Sonuncu suala cavab verərkən Andrey Yefimıç qızarıb dedi: 

      - Bəli, o, xəstədir, ancaq çox maraqlı gəncdir. 

      Ona daha heç bir sual vermədilər. 

      Andrey Yefimıç dəhlizdə paltosunu geyərkən, qoşun rəisi əlini onun 

çiyninə qoydu və köksünü ötürərək dedi: 

      - Biz qocaların istirahət etmək vaxtı çatıbdır. 

      Andrey Yefimıç bələdiyyə idarəsindən çıxarkən, bu adamların onun 

əqli qabiliyyətini yoxlamaq üçün təyin edilmiş bir komissiya olduğunu 

anladı. Ona verilən sualları xatırlayıb qızardı və nədənsə, ömründə ilk 

dəfə  təbabət  elminə  bərk  yazığı  gəldi.  Həkimlərin  indicə  onu  tədqiq 

etdiklərini xatırlayıb düşündü: “Pərvərdigara, bunlar ki, hələ bu yaxında