0-Zamonaviy kompyuterlarning arxi(6-22). docx

Fanning  predmeti. Kompyuter  arxitekturasi  haqidagi  ushbu  fanni  o‘rganish

bilan  talaba - kompyuterning  qanday  tuzilganligini,  uning  qanday  ishlashi  va

dasturlanishiga oid bilimlarni o‘zlashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Kompyuterning

qanday  tuzilganligi,  qanday  ishlashi  va  dasturlanishiga  oid  bilimlarni  egallash

natijasida  talabaning kompyuter  bilan  mutaxassis  sifatida  muloqot  qilish  saviyasi  va

kompyuterning  imkoniyatlaridan  unumli  foydalanish  darajasi  oshib  boradi.

Kompyuterning umumiy strukturasi  va uni tashkil etuvchi qurilmalarning funksional

vazifalari faning obyekti hisoblanadi.

Hisoblash  texnikasi  sohasi,  hususan  kompyuterlarning  qanday  tuzilganligiga

oid  nashr  qilingan  adabiyotlarda  asosiy  e’tibor,  kompyuterni  tashkil  etuvchi  apparat

vositalarning  qanday  tuzilganligi,  nimaga  mo‘ljallanganligi  hamda  qanday

ko‘rsatgichlar  asosida  ularni  tavsiflash  mumkinligiga  qaratilgan.  Ushbu  adabiyotlar

ko‘proq kompyuterning apparat qismi bilangina shug‘ullanuvchi mutaxassislar uchun

mo‘ljallangandir.

Oxirgi  10-15  yillar  davomidagi  rivojlanish  shuni  ko‘rsatdiki,  kompyuterni

o‘zining  faoliyatida  qo‘llayotgan  har  bir  soha  mutaxassisi,  ayniqsa  kompyuter

injiniringi,  dasturiy  injiniring  va  telekommunikatsiya  kabi  sohalar  mutaxassislari

uchun - kompyuterni  tashkil  qiluvchi  apparat  va  dasturiy  vositalarini  birgalikda

o‘rganish  maqsadga  muvofiq  ekan.  Kompyuterning  apparat  va  dasturiy  vositalarini

birgalikda  o‘rganish  deganda,  kompyuter  va  kompyuter  tarkibiga  kiradigan

qurilmalarni qanday tuzilganligi bilan birga, ularda ma’lumotlarni ishlash jarayonlari

qanday  amalga oshirilishini ham o‘rganish tushuniladi. Bunda ma’lumotlarni ishlash

dasturlari  qanday  algoritmlar  asosida  tuzilganligi,  ushbu  algoritmlarni  so‘z  bilan

ifodalashdan  tortib,  to  amaliy  dastur  sifatida  shakllanish  bosqichlarini  mukammal

bilish kerak bo‘ladi.

Ushbu  fanning  birinchi  bobida  zamonaviy  kompyuter  arxitekturasiga  oid

asosiy  tushunchalar  hamda  kompyuterning  raqamli va  mantiqiy  asoslariga  oid

ma’lumotlar  keltiriladi.  Unda  kompyuterning  apparat  ta’minoti  hisoblangan  raqamli

mantiqiy  sath  ob’yektlari - ventillar,  oddiy  mantiqiy  funksiyalarni  bajaruvchi

elementlar,  xotira  elementlari  hisoblangan  triggerlar,  ular  asosida qurilgan  registrlar

qanday  tuzilganligi  va  ularning  kompyuter  arxitekturasida  tutgan  o‘rni  haqida

tushuntirishlar beriladi.

Ikkinchi bobda kompyuterning asosiy  va  yordamchi  xotira qurilmalari qanday

tuzilganliklari  haqida  so‘z  yuritiladi.  Bunda  asosiy  e’tibor  ikkilik  ko‘rinishda

ifodalangan  ma’lumotlami  xotiraga  yozish,  saqlash,  adreslash  va  xotiraga  murojaat

qilish qanday amalga oshirilganligi ko‘rib chiqiladi.

---

8

Uchinchi  bobda  kompyuterlar  protsessorlarning  tuzilishlari  va  qanday

ishlashlarini  tushuntirish amalga  oshirilgan.  Unda  sakkiz,  o‘n  olti  va  o‘ttiz  ikki

razryadli  protsessorlarning  tuzilishlari  va  qanday  ishlashlari  ularni  o‘zaro

taqqoslashlar bilan keltirilgan. Ushbu bobda zamonaviy kompyuterlar protsessorlari -

Intel  Core  i7,  UltraSPARC  III,  OMAP4430  va  ATmega168  protsessorlari  hamda

parallel kompyuter arxitekturalariga oid ma’lumotlar bilan ham tanishtiriladi.

To‘rtinchi  bob  Assembler  tilida  dasturlash  asoslarini  o‘rganishga  bag‘ishlanadi.

Unda asosiy e’tibor Assembler tilida yozilgan dasturlarni o‘rganish va tuzish asosida

kompyuter  arxitekturasining  tuzilishini  qanday  ekanligini  mukammalroq  tushinib

olish mumkinligi ta’kidlangan.

Beshinchi  bobda  kompyuterga  ma’lumotlarni  kiritish-chiqarish  arxitekturasi,

kompyuterning  shinalari  va  ularning  ishlash tamoillari  haqida  so‘z  yuritilgan.

Hozirda  ishlab  chiqarilayotgan  kompyuterlarda  qo‘llanilayotgan  PCI,  PCI  Exspress

va USB shinalarining tuzilishlari va xususiyatlari ko‘rib chiqilgan.