1- amaliy ish
Mavzu: Risk modeli.
Ishdan maqsad:
Axborot xavfsizligida risk tushunchasini
aniqlash va risk
modelini o‘rganib chiqishdan iborat
Qisqacha nazariy ma'lumotlar
Risk
-bu potentsial, son bilan o‘lchanadigan yo‘qotish ehtimoli.
Risk
tushunchasi loyihani amalga oshirish paytida noqulay vaziyatlar va oqibatlar
ehtimoli bilan bog‘liq bo‘lgan noaniqlik bilan tavsiflanadi.
Risk
- yo‘qotishlar, rejalashtirilgan daromadlarning yo‘qolishi,
foydaning
yetishmasligi ehtimoli.
AX riski
- bu tashkilotga zarar yetkazish uchun aktiv yoki aktivlar guruhining
zaifliklaridan foydalanish xavfi.
Tahdid
- bu xavf manbasi biznesning salbiy ta'siriga olib keladigan zaiflikdan
foydalanish ehtimoli.
Risk darajasi
Biznesda aktiv
qiymati
Tahdid
darajasi
Zaiflik darajasi
1.1-rasm. Risk modeli
Riskni aniqlash - bu identifikatsiyalash, tahlil qilish
va qiyosiy baholashni
birlashtirgan jarayon. Xavf butun tashkilot, uning bo‘linmalari, alohida loyihalari,
faoliyati yoki ma'lum bir xavfli hodisa uchun baholanishi mumkin. Shuning uchun,
turli vaziyatlarda xavflarni baholashning turli usullari qo‘llanilishi mumkin. Riskni
baholash mumkin bo‘lgan xavfli hodisalar, ularning sabablari va oqibatlari, ularning
yuzaga kelishi va qaror qabul qilish ehtimoli to‘g‘risida tushunchani beradi:
-
tegishli choralarni ko‘rish zarurati to‘g‘risida;
-
riskni kamaytirishning barcha imkoniyatlaridan maksimal darajada
foydalanish usullari to‘g‘risida;
-
riskni korib chiqish zarurati;
-
risklarning har xil turlari o‘rtasidagi tanlov to‘g‘risida;
-
risklarni qayta ishlash harakatlarining ustuvorligi to‘g‘risida;
-
riskni maqbul darajagacha kamaytirish uchun risklarni qayta ishlash
strategiyasini tanlash to‘g‘risida.
Riskni identifikatsiya qilish -
bu risk elementlarini aniqlash, ularning
ro‘yxatini tuzish va har bir risk elementini tavsiflash jarayoni. Risklarni aniqlashning
maqsadi tashkilotning har bir belgilangan maqsadlariga erishishga ta'sir qilishi yoki
ushbu maqsadlarga erishishni imkonsiz qilishi mumkin bo‘lgan xavf va hodisalar
manbalarining ro‘yxatini tuzish. Riskni aniqlagandan so‘ng,
tashkilot loyiha,
xodimlar, jarayonlar, tizimlar va boshqarish vositalarining muhim xususiyatlarini
aniqlashi kerak. Risklarni aniqlash jarayoni tashkilot
maqsadlariga erishishga
sezilarli ta'sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan xavfli hodisalar, vaziyatlar, holatlar yoki
xavflarning sabablari va manbalarini va ushbu ta'sirlarning xususiyatlarini
aniqlashni o‘z ichiga oladi.
Risklarning qiyosiy baholanishi: tipik xatar matritsasi xatarlar ro‘yxatini
ko‘rish va ularni maqsadlariga ta'sir qilish ehtimoli va potentsial tahdid darajasi
bo‘yicha taqsimlashga imkon beradi. Ushbu ko‘rsatkichlarning ko‘paytirilishi uchun
ahamiyatini aniqlaydi. Ehtimol bo‘lmagan, ammo jiddiy salbiy ta'sir ko‘rsatishi
mumkin bo‘lgan xavf boshqarishning alohida diqqat markazida bo‘lishi kerak.
Risk omillarini tasniflash maqsadga muvofiqdir.
Shubhasiz, ta'sir qiluvchi
omillar to‘plami turli xil holatlar uchun farq qiladi: agar «kelajakdagi foyda» holati
ko‘rib chiqilsa, u omillarning bitta to‘plamiga aylanadi, agar «kompaniyaning bozor
kapitallashuvi" holati ko‘rib chiqilsa, u holda boshqacha, biroz boshqacha omillar