1 – Amaliy mashg‘ulot Raqamli signalni shakllantirish va raqamli E1oqim tamoyillarini o‘rganish. IshDan maqsad

1 – Amaliy mashg‘ulot


Raqamli signalni shakllantirish va raqamli E1oqim tamoyillarini o‘rganish.


IShDAN MAQSAD

1.Raqamli kommutatsiyalash tizimlarida ma’lumotlarni uzatish usullarini o‘rganish;

2.Nutq signalini taqdim etish usullarini o‘rganish;
3.Chiziqli kodlash usullarini o‘rganish;
4.HDB-3 chiziqli kodaning o‘ziga xos xususiyatlari va avzalliklarini bilish.


TOPSHIRIQ

Amaliy ishga tayyorlanishda quyidagi masalalarni o‘rganish kerak:

- raqamli signalni taqdim etilishi prinsiplari;
- dastlabki ma’lumotlar bo‘yicha (1.1-jadval) dastlabki signalni
kodlash va dekodlashni bajarish;
- raqamli telefon tarmoqlarida sinxronlashtirish prinsiplari;
- chiziqli kodlashning vazifasi va usullari.
- olingan natijalarni tahlil qilish, xulosalar qilish.


ISHNI BAJARISH TARTIBI

1. 1.1-jadvalda keltirilgan topshiriqlar variantlari bo‘yicha) dastlabki signalni kodlash va dekodlashni bajarish, kvantlash va kodlash xatoligini aniqlash.

1.1-jadval
Topshiriqlar variantlari

№№ var		№№ var		№№ var
1	+0,4923	11	-0,6907	21	-0,3091
2	-0,8116	12	+0,3196	22	-0,8214
3	+0,0939	13	+0,1825	23	+0,0318
4	-0,6214	14	+0,7529	24	-0,4208
5	-0,1326	15	-0,1580	25	-0,6916
6	+0,4290	16	-0,8351	26	-0,0814
7	-0,5214	17	+0,5329	27	+0,5549
8	+0,3390	18	-0,3513	28	-0,0069
9	-0,7003	19	-0,4292	29	-0,9334
10	-0,0215	20	+0,2703	30	+0,1168

2. Dastlabki berilganlar bo‘yicha (2.2-jadval) dastlabki kodli ketma-ketlikni NRZ, RZ, AMI, HDB-3 kodlar bilan chiziqli kodlashni bajarish.

3. kodlash usullari ma’lumotlarini bir-birlari bilan taqqoslash. Qisqacha tavsifni keltirish.
1.2-jadval
Dastlabki berilganlar

№	AMI va HDB-3 kodlar uchun birinchi birlik impuls ishorasini hisobga olishli dastlabki kodli ketma-ketlik
1	+ 0101100010000001011011000001000000
2	- 0100010001101000001011111000001000
3	+ 0110100011010010000010110100000001
4	- 1110101011000100001011000000001100
5	- 0100010010110000010101011100001011
6	+ 1001110101000001011101110000010000
7	- 0010101110100010000101110101000010
8	+ 1010000111010001000001010100001000
9	- 0101100100010000011101101000010001
10	+ 1011011110000100101000001011011000
11	- 1110100010000001001000010110000010
12	- 1000011010001000010011100000010100
13	+ 0101110110000001010100011000000111
14	- 1100010010000010001001101000010000
15	+ 0111110000001000111000110000001010
16	+ 1001111100000001010001101000001000
17	- 1100101010000100010011000000101101
18	+ 0110001000011110101000010010000101
19	- 1011011000000100111010100001000101
20	+ 0010111010110000000010011100110000
21	+ 0111001000001000001001000010001100
22	- 0100100100001001110000101010000001
23	+ 1101011000010100000001000011110000
24	+ 0100001001001000011101000011000000
25	- 1000001100000010101100000100001010

HISOBOTNING TARKIBI

1. 
   ARO‘ va RAO‘ funksiyalari – diskretlashtirish, kvantlash va kodlashni qisqacha tavsiflash.
   
2. 
   Hisoblashlar natijalari bo‘yicha xulosalar keltirilishili dastlabki berilganlar bo‘yicha topshiriqni yechilishini keltirish.
   
3. 
   RKTda sinxronlashtirishning vazifasi, IKM 30 trakti sinxronlashtirish usullari va tarmoq bo‘yicha sinxronlashtirishni qisqacha tavsiflash.
   
4. 
   Yechish natijalari bo‘yicha xulosalarni keltirishli topshiriqni yechilishini keltirish
   

NAZARIY MA’LUMOTLAR

2.1. Raqamli signalni taqdim etilishi

Raqamli uzatish tizimlarida (RUT) va raqamli kommutatsiyalash tizimlarida (RKT) kanalning kirishiga beriladigan analog birlamchi signal uchta vaqt bo‘yicha diskretlashtirish, amplituda bo‘yicha (yoki sath bo‘yicha) kvantlash va kodlash operatsiyalari yordamida o‘zgartiriladi (2.1-rasm) bu operatsiyalar uzatish tomonida ARO‘ (analog-raqamli o‘zgartirgich) deyiladigan qurilmada va qabul qilish tomonida RAO‘ (raqamli-analog o‘zgartirgich) deyiladigan qurilmada amalga oshiriladi.

RKTda ARO‘, RAO‘ funksiyalari analog abonentlar liniyasi ulanadigan abonentlar interfeysida yoki analog bog‘lanish liniyalarini ulashda bog‘lanish liniyalari modulida bajariladi.
ARO‘ qurilmasi D diskretizator,  kvantlagich va  kodlash qurimasiga ega bo‘lishi kerak. Odatda birlashtirilgan va ARO‘-RAO‘ funksiyalarining bajarilishi kodekda (koder – dekoder) amalga oshiriladi.

2.1-rasm. Analog-raqamli o‘zgartirgich

Diskretlashtirish deb dastlabki signalni diskret sanoqlari ko‘rinishida uzluksiz shaklda taqdim etilishi jarayoniga aytiladi.

Chiziqli kvantlash usullarining kamchiliklaridan nochiziqli kvantlash usullar xoli.
Nochiziqli kvantlashda kvantlash qadami bir kvantlash qadamidan boshqasiga o‘zgaradi. Bu o‘zgarish saqlanishi, masalan, logarifmik qonun bo‘yicha saqlanishi kerak.
Nochiziqli kvantlash ikkita asosiy usullarga bo‘linadi:
- A-qonun bo‘yicha, SERT standartlashtirgan va AQSh va Yaponiyada ishlatiladi (2.2,b-rasm);
- -qonun bo‘yicha Shimoliy Amerika tizimi va XEAI standartlashtirgan, AQSh va Yaponiyada ishlatiladi (2.2,v-rasm).
Kvantlangan AIM-signallarni kodlash jarayonida keng qo‘llaniladigan IKM (impulsli-kodli modulyatsiya) ishlatilishi mumkin.

2.2-rasm. 8 ga teng kvantlash sathi sonili signalni kvantlash (chiziqli) va kodlash

IKM-o‘zgartirishni SERT tizimi misolida atroflicha ko‘rib chiqamiz.

Telefon tizimlarida nutq signalini uzatilishining talab qilinadigan sifatini ta’minlash uchun kvantlash sathlarining maksimal soni signalning musbat va manfiy yarim to‘lqinlari uchun 4096 sathlar qabul qilingan.
Segmentlar sonini 8, segmentdagi kvantlash qadamini va uning sonli qiymatini
Kvantlash qadami turli segmentlarda turli bo‘ladi (2.3-jadval).
dastlabki signalni kodlash jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi:
1. Bu signal qiymati uchun kvantlash sathi formula bo‘yicha aniqlanadi.
2. Olingan kvantlash sathi qiymati bo‘yicha bu segmentdagi kvantlash segmenti (S) va kvantlash qadami (K) aniqlanadi.
3. Segment va kvantlash qadamining kodli qiymati aniqlanadi.
4. ning ishorasi bo‘yicha ishora razryadining qiymati aniqlanadi.
5. Liniyaga uzatiladigan kodli so‘z tuziladi.
Dekodlash jarayonini quyidagi formulallardan foydalanish bilan teskari o‘zgartirish yordamida bajarish mumkin:
, agar S>0 bo‘lsa
, agar S=0 bo‘lsa
2.3-jadval
A-qonun bo‘yicha kvantlash va kodlash

Kvantlash segmenti (kodli qiymat), C								Kvantlash qadami (kodli qiymat), K
0	1	2	3	4	5	6	7
000	001	010	011	100	101	110	111
0	32	64	128	256	512	1024	2048
								0		0000
2	34	68	136	272	544	1088	2176
								1		0001
4	36	72	144	288	576	1152	2304
								2		0010
6	38	76	152	304	608	1216	2432
								3		0011
8	40	80	160	320	640	1280	2560
								4		0100
10	42	84	168	336	672	1344	2688
								5		0101
12	44	88	176	352	704	1408	2816
								6		0110
14	46	92	184	368	736	1472	2944
								7		0111
16	48	96	192	384	768	1536	3072
								8		1000
18	50	100	200	400	800	1600	3200
								9		1001
20	52	104	208	416	832	1664	3328
								10		1010
22	54	108	216	432	864	1728	3456
								11		1011
24	56	112	224	448	896	1792	3584
								12		1100
26	58	116	232	464	928	1856	3712
								13		1101
28	60	120	240	480	960	1320	3840
								14		1110
30	62	124	248	496	992	1984	3968
								15		1111
32	64	128	256	512	1024	2048	4096