1 A. X. O‘roqov

 
7.6-rasm. Qiyaliklarda bir tomonlama yo‘lni kengaytirish 
 

---

321 
7.2. Yo‘l to‘shamalarini va qoplamalarini mukammal ta’mirlash 
texnologiyalari 
Yo‘l to‘shamalarini ta'mirlanish va yo‘lni kengaytirish, yo‘lning o‘tkazish 
qobiliyatini oshirish va tarkibidagi avtomobillarning oqim jadalligining o‘sishi 
o‘zgarishlarni hisobga olgan holda, yo‘l yo‘shamasining mustahkamligini 
oshirishni ta'minlaydi.
Qurilish materialini tanlash yo‘l tushamasining haqiqiy holatiga bog'liq. Agar 
yo‘l poyi va drenaj tizimi barcha talablarga javob bersa, tushama mustahkamligini 
oshirishning uchta asosiy usuli mavjud: zarur bo‘lgan strukturaviy kuchni hisobga 
olgan holda eski tushamaning ustiga yangi qoplama qurish; qoplamaning yuqori 
yoki barcha qatlamlarini (yangi qatlamlarning qalinligi hisoblash yo‘li bilan 
aniqlanadi) almashtirishda yo‘l asosini saqlash yoki mustahkamlash yo‘li bilan 
amalga oshirish; harakatlanish jadalligining o‘sish istiqbollarini hisobga olgan 
holda, barcha qoplamalarni to‘liq almashtirish. 
Birinchi usul boshqalar bilan taqqoslaganda ancha past boshlang'ich 
xarajatlarni talab qiladi, ammo bu tushamalarining etarli darajada mustahkamligi 
materiallar yoki qoplama qatlamlarining qisman yo‘qolishi bilan bog'liq bo‘lsa, 
undan foydalanish tavsiya etiladi. 
Eski yengil yo‘l tushamalarida bitum pastalari asosidagi bitumli loy bilan 
singdirilgan ho‘l organomineral aralashmalardan, shuningdek, issiq yoki issiq 
holatda yotqizilgan kuchli jinslarning qora shag'alidan mustahkamlovchi qatlam 
qurilishi mumkin. Qatlamning qalinligi va singdirish chuqurligi qoplamaning 
kerakli mustahkamligiga qarab belgilanadi (minimal qalinligi 5 sm, maksimal 10 
sm). 
Yo‘l tushamalarini ta'mirlash, yidiriluvchi qatlamini tiklash, ravonlikni 
yaxshilash, qoplamaning g’adir-budurligini oshirish, yo‘l konstruksiyasini 
mustahkamligini oshirish va belgilangan talablarga muvofiq ravishda yo‘lni 
kengaytirish ishlarini o‘z ichiga oladi.
Ishning tarkibi va hajmi vizual va diognostik
tekshiruvlar asosida aniqlanadi. Ta'mirlash ishlari olib boriladigan joylarda yo‘l 
harakati xavfsizligini ta'minlash, shuningdek mehnatni muhofaza qilish va 

---

322 
xavfsizlik choralariga rioya qilish uchun MSHN 24-2005 qoidalarining talablariga 
muvofiq bunday joylarni o‘rab olish choralari ko‘rilishi kerak. 
Asfaltbeton va boshqa qora qoplamalarda ytimirilish qatlami va tishlashish 
xususiyatlari sirtni tozalash usullari bilan tiklanadi. Yuzaki tozalashning uchta 
usuli mavjud: 
Organik bog’lovchilar chang va iflosliklardan tozalangan qoplamaga quyiladi, 
shundan so‘ng ma'lum fraktsiyalarning chaqilgan chaqiqtoshlar tukilib, uni 
tekislanadi. Chaqiqtoshni ikki qatlam qilib yotqiziladi va bitta ishlov berisladi.
Bunday holda, 15-25 mm o‘lchamdagi bog'lovchilardan foydalanib, birinchi 
qatlamga qaraganda qalinroq yotqiziladi va chaqiqtosh qatlamini kotoklar bilan 
zichlanadi, ikkinchi qatlam esa fraktsiyalari 5-10 mm bo‘lgan o‘lchamdagi 
chaqilgan chaqiqtoshdan quriladi, so‘ngra har bir qatlam bo‘ylab katoknlar 
to‘rtdan, besh marotabagacha 2-3 km / soat tezlik bilan harakatlanadilar. 
Maydalanish jihatidan 10–20 yoki 15–25 mm fraktsiyasining chaqiqtosh 
markasi magmatik jinslardan 800 dan past, cho‘kindi yoki metamorfik jinslardan 
600 dan kam bo‘lmasligi kerak. Qovishqoq yo‘l bitumlari bilan 1,5-2,5% nisbatda 
ishlov beriladi. Bitum markasi tavsiyalarga muvofiq tanlanadi. Tavsiya etilgan 
marka BND 60/90; BND 90/130 BND 130/200; BND 200/300. Agar bog’lovchi 
chaqiqtoshni qoniqarsiz ravishda birlashtirsa, sirt fa’ol moddalar qo‘shiladi yoki 
chaqiqtosh normativ hujjatlarga asosan qo‘llaniladigan aktivatorlar bilan ishlanadi. 
Qorachaqiqtosh tayyorlashda strukturaviy qo‘shimcha sifatida mikserga mineral 
kukun qo‘shiladi (chaqiqtoshning og'irligi bo‘yicha 3-5%). Chaqiqtoshni qayta 
ishlash uchun, B tipidagi past-g'ovakli yoki o‘rta g'ovakli bitumli loy ishlatiladi 
(texnik ko‘rsatmalarga muvofiq), mineral materialda 2 mm dan katta donalarning 
massa ulushi 10% dan oshmaydi. Bitumli loy quyidagi talablarga javob berishi 
kerak: - aralashmaning suyuq holatda suyuqligi, s - 10 dan ortiq emasligi; - 
shakllangan zichlangan holatda: - filtrlash koeffitsienti, sm / s dan ko‘p emas 1 · 
10-8; - suv bilan to‘yinganlik, hajm fraksiyalari 3% dan oshmasligi; - 15 kundan 
keyin sinalgan suv shimishi namunalarning ko‘pchshi, ko‘pi bilan 1,5 %. 

---

323 
Bitum shlamini kerakli suyuqlik bilan ta'minlash uchun unga 0,03-0,06% 
og'irlikdagi plastifikator (natriy abitat, SDB va boshqalar) qo‘shiladi. Loy 
tarkibidagi tarkibiy qismlarning taxminiy tarkibi,%: qum 36-25; bitum 15-17; ohak 
bilan mineral kukun 25-30; suv 24-28; plastifikator, loydagi massa ulushi 0.03-
0.06. 
Qorachqiqtosh, chaqiqtosh yoki tozalangan eski qoplamaga yotqizilgan har 
bir yo‘lda pnevmatik shinalardagi (6-8 tonna) kotoklar bilan 2-3 marotaba 
zichlanadi. Qorachaqiqtoshni sovutgandan so‘ng, qatlam 20-40 kg / m
2
oqim 
tezligida bitumli loy bilan singdiriladi.
Loyni taqsimlash uchun past-yuk eritma 
yuk mashinasi PS-402 uchun o‘rnatilgan distribyutorlar qo‘llaniladi. Shilamning 
sarf qilinishi suyuqlik sepuvchi yuk mashinasining tezligi va suyuqlik sepish 
teshigining o‘lchami bilan boshqariladi. 
Qalinligi 10 sm, 1000 m
2
mustahkamlash qatlami uchun materiallarga ehtiyoj 
(tonna): Qora shag'al: shag'al 145; bitum (chaqilgan toshning og'irligi bo‘yicha 
2%) 2.9. Bitumli loy (25 kg / m
2
miqdorida): qum - 31% -7,8; mineral kukun - 
26% ... 6.5; bitum - 15% - 3,7; suv - 28% ..... 7.0. 
Qurilgan qavat bo‘ylab harakat, mashina sinov qurilmasi paytida aralashma 
oyog’iga yopishmasa, ochilishi mumkin. Dastlabki 3-5 kun ichida tezlik 40 km / 
soat bilan cheklangan. Asfaltbeton qoplamalarni kapital ta'mirlashda eski 
asfaltbetondan samarali foydalanish uchun harakat qilish kerak. Shu maqsadda 
regeneratsiya texnologiyasidan foydalaniladi. Qoida tariqasida, eski qoplamaning 
mustahkamlik koeffitsienti 0,9 dan kam bo‘lganda yoki mustahkamlik koeffitsienti 
0,9 dan past bo‘lsa, mustahkamlash qatlamlari yangilangan qatlamning ustiga 
o‘rnatiladi. Bunday holda, mustaxkamlash qatlamining qalinligi hisoblash bilan 
taqqoslaganda 20-25% ga kamayishi mumkin. Yo‘lni an'amarkaiy usulda 
mustahkamlashda eski sirtga bir yoki bir necha qatlamdagi asfaltbeton yotqizilgan.
Bunday holda, ishlarning texnologiyasi asosan yangi qurilishda ishlatilganidan farq 
qilmaydi. Biroq, yangi qatlam bilan ishonchli aloqa o‘rnatish uchun ekspluatatsiya 
qilingan qoplamaning yuzasi puxta tayyorgarlik ko‘rishni talab qiladi: qoplama 
mexanik cho‘tkalar bilan tozalanadi, so‘ngra 0,3-0,5 nisbatda suyuq bitum bilan 

---

324 
to‘ldirilgan purkagich yoki purkagich yordamida, 0,1-0,15 l / m2 miqdorida 
organik erituvchi (xlor yog'i, kerosin va boshqalar) bilan namlanadi. l / m2.