1-amaliy mashg‘ulot mavzusi: tobe birikmalar va ularning turlari. Vositali to’ldiruvchilar va ularning ifodalanish yo'llari. Vositasiz to’ldiruvchilar va ularning ifodalanish yo'llari. O‘zbek tili tarixini davrlashtirish xususida o'zbek tilshunoslari
1-AMALIY MASHG‘ULOT MAVZUSI: TOBE BIRIKMALAR VA ULARNING TURLARI. VOSITALI TO’LDIRUVCHILAR VA ULARNING IFODALANISH YO'LLARI. VOSITASIZ TO’LDIRUVCHILAR VA ULARNING IFODALANISH YO'LLARI. O‘ZBEK TILI TARIXINI DAVRLASHTIRISH XUSUSIDA O'ZBEK TILSHUNOSLARI DUNYOQARASHI Toʻldiruvchi. Toʻldiruvchi gapning uzviy boʻlaklaridan boʻlgan ikkinchi darajali boʻlakdir. Toʻldiruvchi uchun asosan ot va olmosh turkumi ifoda ashyosi boʻlib xizmat qiladi. U vositasiz va vositali kabi ikki turga boʻlinadi.Vositasiz toʻldiruvchi tushum kelishigidagi soʻz bilan ifodalanadi. Ular quyidagicha ifoda ashyosiga ega boʻladi:
Ot bilan ifodalangan: Bu zalimlar mµlkni barbad bergµchidµrloʻr (Navoiy, MQ).
Otlashgan sifat bilan: Aqыl bu tarыqnы shiar qыlmas va yaxshы-yamannы haq yaratqandыn artuq-Јksµk bilmoʻs (Navoiy, MQ).
Olmosh bilan: Jamike anы kЈrdiloʻr (Navoiy, MQ).
Fe’lning amaliy shakllari bilan: Ishloʻri talay algʻannы talamaq (Navoiy,MQ).
Vositali toʻldiruvchilar harakat oʻziga bevosita oʻtgan predmetni emas, balki harakatga boshqa biror yoʻl bilan bogʻlangan predmetni koʻrsatadi va ular kelishikli va koʻmakchili soʻz shakllari bilan ifodalanadi. Vositali toʻldiruvchilar quyidagi soʻz turkumlari bilan ifodalanadi:
Ot bilan: Rustamgʻa jahan palvanlыgʻ laqabы berib, sipahsalar qыldы (Navoiy, TMA).
Olmosh bilan: oʻloʻrdoʻ bu hasad daim bar erdi (Navoiy, TMA).
Otlashgan sifat bilan: Turkiy voʻ farsiyda tab’i yaxshы tasarruf qыlur (Navoiy, MN).
Son bilan: Agarchi bu ma’ni ikkoʻlesige qabihdur, amma eroʻnloʻrgʻgoʻ kЈproʻk mujibi tafzihdur (Navoiy, MQ)
Koʻmakchili soʻz shakllari bilan ifodalangan toʻldiruvchilar ham eski oʻzbek tilida keng qoʻllangan: KЈproʻk avqāt Jayhun qыragʻыnda bolub, atrak biloʻ urushub y¯r¯r erdi (Navoiy,TMA).
