1. Avtomatik idarəetmə (tənzimləmə) sahəsində əsas anlayışlar

3. AİS - lərin və onların elementlərinin statik və dinamiki xarakteristikları və onların ifadə formaları.
Avtomatik idarəetmə sistemlərini və onların elementlərini tədqiq etmək üçün onları statik və dinamiki xarakteristikalarına görə bir-birindən fərqləndirmək məqsədə uyğun sayılır.

Statik xarakteristikalar dedikdə AİS-in və ya onun elementinin qərarlaşmış vəziyyətdə giriş və çıxış kəmiyyətləri arasındakı əlaqə nəzərdə tutulur. Yəni, .

Statik xarakteristikalar xətti və qeyri-xətti ola bilər. Əksər sistemlərin və elementlərin statik xarakteristikaları qeyri-xəttidir.

Xətti xarakterli elementlərə misal olaraq termoelektrik termometri (termocütü) göstərmək olar.

Qeyri-xətti statik xarakterli elementə misal olaraq axın xətlərində dəyişən təzyiqlər fərqinə görə axının miqdarını (sərfini) ölçmək üçün istifadə edilən quruluşu "diafraqmanı" göstərmək olar.

AİS-lərin və onların elementlərinin statik xarakteristikalarının ifadə edilmə forması koordinatların hesabat başlanğıclarının seçilməsindən asılıdır. Bunu aydınlaşdırmaq üçün aşağıdakı xarakteristikaya baxaq.

Əgər koordinatların hesabat başlanğıcı və kimi qəbul etsək ,yəni koordinat başlanğıcını bu nöqtəyə sürüşdürsək, onda şəkildə verilmiş statik xarakteristikanın artımlarla ifadə forması aşağıdakı kimi yazıla bilər:

Statik xarakteristikanı ölçüsüz şəkildə aşağıdakı kimi yazmaq olar:



Dinamiki xarakteristika: Elementin və ya sistemin giriş kəmiyyətinin zaman üzrə məlum dəyişməsində çıxış kəmiyyətinin zaman üzrə dəyişmə əyrisinə deyilir.

Statik xarakteristikada olduğu kimi dinamiki xarakteristikanın da ifadə formaları koordinatların hesabat başlanğıcının seçilməsindən asılıdır.

1. Koordinatların hesabat başlanğıcı kimi , nöqtəsi qəbul edilmişdir. Bu halda kimi təyin edilməlidir. Yeni qərarlaşmış vəziyyətdə olur.

2. Koordinatların hesabat başlanğıcı kimi , nöqtəsi qəbul edilmişdir. Bu halda olur. Yeni qərarlaşmış vəziyyətdə . Bunu daha aydın təsəvvür etmək üçün aşağıdakı LR dövrəsinə baxaq:

1) Tutaq ki, koordinatların hesabat başlanğıcı kimi qəbul olunur. Bu halda





anında

Başlanğıc şərtlərində axırıncı ifadəni həll etsək



2) Kooordinatların hesabat başlanğıcı kimi qəbul etsək, onda

(7) ifadəsini (1) də nəzərə alsaq,

anında,

Bu başlanğıc şərtlərində (8) ifadəsini həll etsək,