1 Axborot manbalari va axborotga bulgan extiyoj Axborot savodxonligi Media savodxonlik soxasida ta’lim

Media va axborot savodxonligi ta’limi
X,ar bir zpщguvchi uz ukuvchilariga media madaniyatda yashash uchun zarur bulgan kunikmalarni beruvchi media pedagog bulishi mumkin. Ukituvchilar tomonidan media/tan uz faoliyatida foydalanish uchun kashf kilinayotgan yondashuvlarning turli-tumashщgi bir kator afzalliklarga ega. Ukituvchilar ukuvchilarini tanishtirayotgan media turlari kanchalik xilma-xil bulsa, media ta’lim shunchalik sermazmun va chukurrok bulib boradi. Bugungi kunda pedagoshar duch kelayotgan eng katta vazifa — bu bolalar va yoshlarni axborot dengizida uz yulini topishga urgatishdir. Ammo, media va axborot savodxonligini shakllantirish boshka xar kanday ta’lim turidan fark kilmaydi: buning zamirida ukuvchilar bilan ishlash yotadi. Media va axborot savodxonligi ta’limi uchun turli media vositalardan foydalaniladigan bulsa xam, asosiy komponentlar sifatida ta’lim maksadi va usullari, ukituvchi va ukuvchi orasidagi uzaro munosabatlar bulib koladi. Media va axborot savodxonligini shakllashtirish ukuvchidan media kontent ishlab chikarish jarayoniga tulik shungib ketishni talab kiladi. Tajriba utkachittt— media va axborot savodxonligi ta’limi uchun muxdm boshlangich nuktadir. Ukuvchilar, media ishlab chikarish va tarkatish jarayonining ishtirokchilari sifatida uzlarini turli xil rollarda sinab kurish orkali yangi tajriba orttirish imkoniyatiga ega bulishi juda muximdir. Ammo, mazkur eksperimental media darslar refleksiyani uz ichiga olishining axamiyati undan kam emas — bolalarni kuyidagi savolga javob topishga urgatish juda muxim: «Mazkur manщni bajarish vaktida men media tugrisida nimalarni bilib oldim?». Media va axborot borasida savodxonlikni rivojlantirishning eng yaxshi usuli — turli medialardan foydalanishdir, bunda kunikmalarni ortirishda avtomatik tarzda kup marotaba mediadan foydalanishning uzi yetarli emas. Buning uchun kadriyatlar uchun kurashishga, ma’lum bir media resurs tanlash borasida uylashga urgata oladigan, ukuvchini ishonchli ma’lumot tomon y}^naltiradigan, medialarning ommabopligi bilan boglik masalalar buyicha yordam bera oladigan ukituvchi kerak. Ukituvchi yoshlar media madaniyatni chukur bilishi shart emas, uning texnikasi buyicha daxo bulishi xam kerak emas, ammo u tarmok odob-axdokiga tegishli masalalar borasida uz xayotiy tajribasiga tayangan xolda, maslaxat berishga kodir bulishi shart. Ukituvchi media buyicha ishni media bilan uzining munosabatlari xakida uylashdan boshlashi kerak: men mediadan kanday foydalanaman? Ular ishimga kanday ta’sir kiladi? Media savodxonlik buyicha ukituvchining malakasi shaxsiy media kunikmalari, tajribasi va mediaga bulgan kizikishiga, media savodxonlikning turli jixatlarini muxokama kilishga tayyorligi, ukuv tadbirlarida faol ishtirok Etishi asosida kuriladi. Media savodxonligi ukituvchisi, ukuvchilar fikrining tugriligini yoki ularning media borasidagi didini muxokama kilmaydi, balki ulardan munozaralar uchun tayanch nukta sifatida foydalanadi. Media savodxonligi ukituvchisi yosh ukuvchilarining kichik bulsada, tajribasini kadrlashi kerak; ukuvchilarni medianing zararli ta’siridan uzlarini ximoya kilishni urganishi uchun yetarli xajmdagi axborot va kunikmalarni takdim kiladi. Media va axborot savodxonligini ukitishni uchta darajada amalga oshirish mumkin: 1. Elementar daraja:
• Sinfda asosan bosma materiallardan foydalaniladi (komikslar, illustrasiyalar, kitoblar);
• Ukuvchilarda kompyuter yuk; • Ukituvchi materialni ogzaki tushuntiradi va vokealar tuzishdan sinfda ishlash vositasi sifatida foydalanadi; • Vakti-vakti bilan oddiy media takdimotlardan foydalaniladi; • Media muxokamasi individual emotsional tajriba kontekstida amalga oshadi; • Media vositalar bilan ishlash tajribasi eng Oddiy: ukuvchilar kompyuterlarni uchirib yokishga, dasturlarni ishga tushirishga kodirlar, ammo xozircha ularga kompyuterda ishlash ruxsat etilmagan; • U kuvchilarning kutubxona xizmatlaridan foydalanishi cheklangan; • Media ta’limda media kontent ishlab chikarish yoki taxdilga emas, balki mediapardan xavfsiz foydalanish strategiyasiga urgu beriladi. 2. Tayanch daraja: • Sinfda elektron va bosma materiallardan foydalaniladi; v Ukuvchilarda tez-tez kompyuterdan foydalanish imkoniyati mavjud; • Ukituvchi ukuvchilarni medialardan faol foydalanishga ragbatlantiradi: media matnlarni yozish va eshitish, illustrasiyalar yaratish, masalan, reklama va posterlar; • Mu rakkabrok media shakllaridan foydalaniladi, masalan, video; >^kuvchilar medialarni oddiy taxdil kilish usullari bilan tanishlar; • Ukuvchilar media ishlab chikarishning oddiy kunikmalariga ega buladilar (ovoz yozish, fotosurat olish); • Media jamoaviy mexnat va munozara jarayonida tez-tez muxokama kilinadi; • Ukuvchilar murakkabrok texnologiyalar soxasida bir kancha tajribaga ega buladilar, masalan, animatsiya va kiska filmpar yaratish borasida; • Ukuvchilar kutubxona xizmatlaridan foy dal a nad il ar; • Asosiy urgu medianing afzallikpariga va samarali foydalanishga karatiladi. 3. Yukori daraja • Sinfda turli media manbalar bulib, ulardan foydalaniladi; • Ukuvchilarda xar kuni kompyuterlardan foydalanish imkoniyati mavjud; • Ukituvchi muntazam ravishda turli media texnologiyalardan foydapanadi; • Sinfda murakkab, boshka madaniy kontekstlarda yaratilgan media takdimotlardan foydalaniladi masalan, chet el filmlari; • Ukuvchilar turli media maxsulotlar bilan ishlashga kodirlar va maktab media kontentini yaratmokdalar (ukuvchilarning videoocherklari, maktab nashrlari, bloglar va xokazo) • Ukuvchilar baxs-munozaralarda ishtirok etishga, kichik guruxdarda mediani muxokama kilishga kodirlar; • Ukuvchilar uz makgabining media muxiti bilan boglik loyixalar ustida bandlar; • Ukuvchilar kutubxona xizmatlaridan xar kuni foydalanishlari mumkin; • Media ishlab chikarish, yuridik jixatlar va tankidiy fikrlashga urgu beriladi.