davlatidan birinchi bo’lib Xorazm ajralib chiqadi. Uni mahalliy afrig’iylar
sulolasiga mansub xorazmshohlar idora qila boshlaydi. III asr o’rtalarida
Xorazm davlatining poytaxti hozirgi Qoraqalpog’istonning ellikqal‘a tumanida
ning qadimgi Kat shahriga ko’chiradi. Kat qayta tik- lanib, shoh o’ziga yangi
saroy qurdiradi. 305-yildan boshlab, Xorazmning afrig’iy shohlari kumush
tangalarzarbetganlar. ngalarining oldi tarafiga shoh surati, orqasiga esa suvoriy
surati tushirilgan. Kumush tangalarning zarb etilishi mamlakatning ichki va
bir nechta mayda hokimliklar mavjud bo’lgan. Tuproqqal‘adan qo’lida burgut
qo’ndirilgan toj dor hukmdor yoki Anqaqal‘a yaqinidan esa qo’lida lochin
tutgan tojdor kishi tasviri tushirilgan tanganing topilishi, shubhasiz, hukm ronlik
ramzidan dalolat beradi. Xorazmda sug’orma dehqonchilik, hunarmand
chilik, chorva chilik va savdo-sotiq, ilm-fan, san‘at, xususan, hay kal ta rosh-
lik yuqori darajada rivoj topgan. Xorazm xioniylar, kidariylar, eftallar hamda
Turk xoqonligi davrida ham o’zining siyosiy mustaqilligini saqlab qoladi. Xo-
razm Vizantiya va turklar bilan dip lo matik aloqalar olib borgan.
Xioniylar davlati. IV asrning 70-yillaridan V asrning ik- kin chi yarmigacha
O’rta Osiyoda xioniylar hukmronlik qilgan. Bu davlatga turkiy qabilalardan
xioniylar asos solgan bo’lib, davlatning markazi Zarafshon vohasida bo’lgan.
Xioniylar dastlab Zarafshon vohasini egallab, Janubga harakat qilishgan
va ancha zaiflashib qolgan Kushon podsholigi o’rnini egallagan.
Markazi
Toxariston bo’lgan Shimoliy Hindiston, Afg’oniston, Xurosonning bir qismini
ham o’z ichiga olgan Xioniylardav latini barpo qilishgan. Ushbu davlat 120
yildan oshiqroq faoliyat yuritgan.
2. Amir Temurning dunyo tarixidagi tutgan o’rni haqida mulohaza yuriting.
Amir Temur 1336-yil 9-aprelda qadimgi kesh viloyatidagi(xozirgi
shahrisabz)yakkabog‘ tumanida(Xo`ja ilg`or qishlog`ida) tug`uladi. Uning to`liq
ismi Amir Temuribn Amir Tarag‘ay ibn Amir Barqul. Onasi Takinaxotun. Shayx
Shamsiddin kulolTemurbekning piri bo`lgan.Amir temur mohir chavandoz va
jangchi bo`lgan. AmirTemurning asosiy maqsadi markazlashgan davlat tuzish
edi. Bu maqsadga 1370-yil 11-aprelda erishadi ungacha esa 1365-yil tarixda
mshxur bo`lgan loy jangidaIlyosxo`jaustidan g`alaba qozonadi. Amir Temur
birin ketin hududlarni qo`lga kirita boshlaydi.Jumladan sharqiy tirkiston tomon
bir necha martayurish qiladi. Mug`ullarga zarba berib Farg`ona, O`tror, Yassi va
Sayramni bosib oladi. Hisor Badaxshon, Qunduzni hamegallaydi, 1381-yil Hirot,
Seiston, Mazondaronni egallaydi. Shundan so`ng Saraxs, Jom,qavsiya, Sabzavor
shaharlarini jangsiz egallaydi. Xorazmga 5 marta yurish qilib 1382-yilda
egallaydi.Amir Temur tarixda 3 yillik (1386-1388) 5 yillik (1392-1396) va 7
yillik (1399-1404) yurishlarni amalga oshiradi. Bu yurishlar davomida
Eron,Ozarbayjon,Iroq, Suriya, Kavkaz kabi hududlarni egallaydi. U 1402-yil
Usmoniylar imperiyasihukmdori Boyazid bilan Anqara jangida to`qnashadi va
g`alaba qozonib, EvropaniUsmoniylardan asrab qolib, Yevropa haloskori nomiga
sazovor bo`ladi. Amir Temur 1405-yil 18-fevralda Xitoyga bo`lgan yurishida
halok bo`ladi.
3. “Oligarxiya” atamasiga izoh bering.
Oligarxiya (yun. oligarchia — ozchilik hokimiyati) — davlat boshqaruv shakli;
unda siyosiy va iqtisodiy hukmronlik aristokratlar yoki boylarning kichik guruhi
tomonidan amalga oshiriladi
Dostları ilə paylaş: