1. Bozor mexanizmi va uning elementlari

Talab xajmining o‘zgarishi – tahlil qilinayotgan tovarning bosh­qa parametrlari o‘zgarmagan xolatida, hajmining o‘zgarishidir.

Talabning o‘zgarishi - bir yoki bir necha narxga bog‘liq bo‘l­magan omillar o‘zgarishi natijasida talabning o‘zgarishi.



2-rasm. Talabning o‘zgarishi

Talabning narxga bog‘liq bo‘lmagan muhim omillariga quyida­gilarni kiritish mumkin:

1. 
   Iste’molchilarning xohish va istaklari;
   
2. 
   Iste’molchilarning daromadlari;
   
3. 
   Iste’molchilarning soni;
   
4. 
   Boshqa tovarlarga bo‘lgan narxlar;
   
5. 
   Yaqin kelajakdagi iqtisodiy o‘zgarishlar.
   

Bularga mos ravishda tovarni ham shartli ravishda quyidagilarga ajratish mumkin:

1. 
   Neytral tovarlar – asosiy tovarga nisbatan kam darajada ta’sir ko‘rsatuvchi tovarlar. Masalan choy.
   
2. 
   O‘rnini bosuvchi tovarlar – asosiy tovarga raqobatbardosh bo‘lgan tovarlar. Masalan: kofe o‘rniga choy.
   
3. 
   To‘ldiruvchi xarakterdagi tovarlar – asosiy tovarni to‘ldi­ruv­chi tovarlar. Masalan: choy va kofeni to‘ldiruvchi shakar.
   

Insonlarning xaridiga ta’sir etuvchi omillarga qarab, bozor tala­bini quyidagilarga ajratish mumkin:

•