1. Elektrolitik dissotsilanish nazariyasi
Yüklə 180,9 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dissotsilanish darajasi — bu ionlarga ajralgan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soni N ga nisbatidir
|
Dissotsilanish darajasi Elektrolitik dissotsilanish qaytar jarayon bo'lgani sababli elektrolitlarning eritmalarida ionlar bilan birga molekulalar ham bo'ladi. Shu sababli elektrolitlarning eritmalari dissotsilanish darajasi (grekcha alfa a harfi bilan belgilanadi) bilan tavsiflanadi. Dissotsilanish darajasi — bu ionlarga ajralgan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soni N ga nisbatidir: a=n/N Elektrolitning dissotsilanish darajasi tajriba yo‘li bilan aniqlanadi va birning ulushlarida yoki protsentlarda ifodalanadi Agar a = 0 bo'lsa, u holda dissotsilanish sodir boimagan, agar a = lyoki 100% boisa, u holda elektrolit ionlarga toiiq ajralgan boiadi*. Agar a — 20% boisa, bu berilgan elektrolitning 100 moleku- lasidan 20 tasi ionlarga ajralganligini ko'rsatadi. Turli xil elektrolitlarning dissotsilanish darajasi turlicha boiadi. Tajriba dissotsilanish darajasi elektrolitning konsentratsiyasiga va temperaturaga bogiiqligini ko'rsatadi. Elektrolitning konsentratsiyasi kamayganida, ya’ni u suv bilan suyultirilganida dissotsilanish darajasi doimo ko'payadi. Odatda temperaturaning ko'tarilishi ham dissotsilanish darajasini oshiradi. Elektrolitlar dissotsilanish darajasiga qarab kuchli va kuchsiz elektrolitlarga boiinadi . Kuchsiz elektrolit — sirka kislota elektrolitik dissotsilanganda dissotsilanmagan molekulalar bilan ionlar orasida qaror topadigan muvozanatning siljishini ko'rib chiqamiz: Sirka kislota eritmasi suv qo'shib suyultirilganda muvozanat ionlar hosil boiish tomoniga siljiydi — kislotaning dissotsilanish darajasi ortadi. Aksincha, eritma bugiatilganda muvozanat kislota molekulalari hosil boiish tomoniga siljiydi — dissotsilanish darajasi kamayadi. Elektrolitik dissotsilanish qaytar jarayon bo'lgani sababli elektrolitlarning eritmalarida ionlar bilan birga molekulalar ham bo'ladi. Shu sababli elektrolitlarning eritmalari dissotsilanish darajasi (grekcha alfa a harfi bilan belgilanadi) bilan tavsiflanadi. Dissotsilanish darajasi — bu ionlarga ajralgan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soni N ga nisbatidir:
Elektrolitlar tabiatiga si qarab kuchli va kuchsiz elektrolitlarga bo'linadi. Kuchli elektrolitlar to'liq , kuchsiz elektrolitlar qisman eritmada ionlarga dissotsilanadi. Kuchsiz elektrolitlarning dissotsilanishi qaytar protsessdir: chunki eritmadagi gidratlangan ionlar to'qnashishi natijasida yana dissosilanmagan molekulalarni xosil kilishi mumkin. Bunday qaytar protsessni molyarlanish deyiladi. Elektrolitik dissotsilanish protsessi kinetik muvozanat qaror topganda, ya'ni dissotsilanish tezligi molyarlanish tezligiga teng bo'lganda sodir bo'ladi. Masalan, sirka kislotaning suvli eritmasi uchun bu quyidagicha yoziladi: CH3COOH  H+ + CH3COO--
Elektrolitlar dissotsilanish darajasi bilan xarakterlanadi. Elektrolitning dissotsilangan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soniga nisbati dissotsilanish darajasi deb ataladi. Dissosilanish darajasi kasr sonlar bilan yoki foiz hisobida ifodalanadi. Bunday qaytar protsessni molyarlanish deyiladi. Elektrolitik dissosilanish prosessi kinetik muvozanat qaror topganda, ya'ni dissotsilanish tezligi molyarlanish tezligiga teng bo'lganda sodir bo'ladi. Masalan, sirka kislotaning suvli eritmasi uchun bu quyidagicha yoziladi: CH3COOH H+ + CH3COO--
Elektrolitlar dissosilanish darajasi bilan xarakterlanadi. Elektrolitning dissotsilangan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soniga nisbati dissotsilanish darajasi deb ataladi. Dissosilanish darajasi kasr sonlar bilan yoki foiz hisobida ifodalanadi. Kuchli elektrolitlarga dissotsilanish darajasi 0.3 yoki 30% dan yuqori, kuchsiz elektrolitlarga esa dissotsilanish darajasi 0.3 yoki 30% dan past bo'lgan moddalar kiradi. Dissosilanish darajasi konsentrasiyaga bog'liq bo'lib, eritma suyultirilgan sari ortadi. Chunki eritmaning kichik konsentrasiyasida ionlarning to'qnashish extimolligi kamayadi. Dissotsilanish darajasi temperaturaga bog'liq bo'lib, u ko'tarilishi bilan ortadi, chunki bu xolatda molekuladagi boglanishlar kuchsizlanadi. Kuchli elektrolitlarga kuchli asos, kuchli kislota va tuzlar; kuchsiz elektrolitlarga esa kuchsiz kislota, kuchsiz asoslar va barcha organik kislotalar misol bo’la oladi. Elektrolitlarning dissotsilanish darajasi (a) ni izotonik koeffisiyenti (i) yordamida quyidagi tenglama asosida xisoblash mumkin: 
Yüklə 180,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|