1. Əməliyyat sistemi haqqında anlayış

Arxivləşdirmə proqramı - diskdəki fayılların cəmləşdirilməsi, sıxılması və qorunması məqsədi ilə 

onları    xüsusi  arxiv  proqramlarına  yıga  bilən  və  lazım  olduqda  həmin  qovluqları  idarə  edən  utilit 

proqramlardır. Arxivatorlar – kompüterin yaddaşındakı informasiyanı sixlaşdıraraq yaddaşda daha az 

yer  tutmasına  xidmət  edir.  Windows  əməliyyat    sistemlərində    WinZip  ,WinRar    kimi  çox  istifadə 

olunan  proqramlarla  yanaşı  WinArj,  CAB,  Gzip,  Jar,  Rar,  Tar,  Zip  sıxlaşdırma  proqramlarındanda 

istifadə olunur . 

Komputerdə  aparılan  mühüm  əməliyyatlardan  biri    informasiyanın  arxivləşdirilməsidir.  Bu 

əməliyyat  hər  şeydən  əvvəl  mühüm  faylların  qorunması  baxımından  onların  ehtiyat  kopiyalarının 

saxlanması  üçün  əhəmiyyatlidir.  Belə  ki,  faylların  hər  hansı  səbəbdən  korlanması  zamanı  onları 

arxivdən  bərpa  etmək  olar.  Eyni  zamanda  bu  əməliyyat  bərk  diskdə  istifadə  olunmayan  faylların 

arxivləşdirilməsi hesabına diskin xeyli hissəsinin boşaldılmasına və boş yaddaş sahəsinin artırılmasına 

imkan verir.       

 

18.  Şəbəkə əməliyyat sistemləri. 

Şəbəkə əməliyyat sistemləri

 (Network Operation System ) informasiya şəbəkəsində verilənlərin 

emalını,  saxlanmasını  və  ötürülməsini  təmin  edən  əməliyyat  sistemidir.Şəbəkə  əməliyyat  sisteminin 

əsas  vəzifəsi  şəbəkə  resurslarının  (fayllar,proqramlar,faks  modem,printerlər,disk  məkanı)  bölünməsi 

və  şəbəkənin  administrasiyası(idarəetmə,inzibatçılıq)  sistem  administratoru  bölünən  resusrları 

müəyyənləşdirir,parollar  verir.Hər  bir  istifadəçi  üçün  və  ya  istifadəçilər  qrupu  üçün  onların 

hüquqlarını təmin edir.Buna görədə şəbəkə əməliyyat sisteminin sxemini 2 qrupa bölmək olar:                                                                   

1.Serverlər üçün şəbəkə əməliyyat sistemi.  

2.İstifadəçilər yəni klientlər üçün şəbəkə əməliyyat sistemi.                                      

Xüsusi  şəbəkə  əməliyyat  sistemləri  var  ki,onlar  adi  sistemlərin  funksiyasını  yerinə 

yetirir.Məsələn  Windows  NT  və  elə  adi  əməliyyat  sistemi  var  ki,  şəbəkə  funksiyasını  yerinə 

yetirir.Məsələn  Windows  XP  şəbəkə  əməliyyat  sistemi  geniş  mənada  ayrıca  kompyuterlərin  vahid 

qaydalara  protokollara  görə  öz  aralarında  qarşılıqlı  informasiya  mübadiləsi  və  resurslarının 

bölünməsini  həyata  keçirən  əməliyyat  sistemləri  toplusu  kimi  başa  düşülə  bilər.Bu  protokollar 

şəbəkənin  əsas  funksiyalarını  təmin  edir:Obyektlərin  ünvanlaşdırılması  verilənlərin  təhlükəsizliyinin 

təmin  olunması,şəbəkənin  idarə  olunması  və  s.  Dar  mənada  şəbəkə  əməliyyat  sistemihər  hansı  bir 

kompyuterin  şəbəkədə  işlənməsini  təmin  edən  əməliyyat  sistemi  kimi  başa  düşülür.Şəbəkə 

funksiyalarının  kompyuterlər  arasında  bölünməsindən  asılı  olaraq  kompyuter  şəbəkələri  2  sinfə 

bölünür:1.birranqlı .2.ayrılmış server.Əgər kompyuter öz resurslarını digər kompyuterlər üçün təqdim 

edirsə  onda  o  kompyuter  server  rolunu  oynayır.Serverlər  ixtisaslaşır:  fayl-server,print-server,poçt-

server,verilənlər  bazası,  kommunikasiya  –  server,  faks-server.Fayl-server  bir  halda  serverdə  birgə 

istifadə olunan fayllar və proqramlar yerləşir.