1. Fransiya davlatining paydo bo’lish tarixi. Fransiya mamlakatining asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlari. Fransiya davlat xarajatlari tahlili

Fransiya davlati haqida va makroiqtisodiy ko’rsatkichlari.

Reja:
1. Fransiya davlatining paydo bo’lish tarixi.
2. Fransiya mamlakatining asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlari.
3. Fransiya davlat xarajatlari tahlili.


Fransiya Respublikasi — Gʻarbiy Yevropadagi davlat. Gʻarbda va shimolda Atlantika okeani hamda La-Mansh boʻgʻozi, janubida Oʻrta dengiz bilan oʻralgan. Maydoni 547,03 ming km². Aholisi 67,5 million kishi (2021). Poytaxti — Parij shahri. Maʼmuriy jihatdan 22 region (viloyat), 96 departamentga boʻlingan. Fransiya tarkibida dengiz orti departamentlari (Gvadelupa, Martinika, Gviana, Reyunon), dengiz orti hududlari (Taiti, Yangi Kaledoniya, Fransiya Polineziyasi, Tinch okeandagi Uollis va Futuna orollari va boshqalar), hududiy birliklar (Mayotta va SenPyer va Mikelon) bor.
Fransiya — respublika, tarixda xonlik bolgan. Amaldagi konstitutsiyasi 1958-yil referendumda qabul qilingan (bir necha marta oʻzgartishlar kiritilgan). Davlat boshligʻi — prezident. U umumiy va toʻgʻridan toʻgʻri ovoz berish yoʻli bilan 5yil muddatga saylanadi va yana 1marta saylanishi mumkin. Qonun chiqaruvchi hokimiyat — parlament 2 palata (Milliy majlis va Senat)dan iborat. Ijrochi hokimiyatni prezident va Vazirlar Kengashi (hukumat) amalga oshiradi.
Aholisining 90 % dan koʻproga fransuzlar; shuningdek, elzas va lotaring, katalon, breton, flamand va basklar ham yashaydi. 3,5 mln. muhojir (jazoir, portugal, italyan, ispan, arman va boshqalar) bor. 4 mln. musulmon istiqomat qiladi. Rasmiy tili — fransuz tili. Bundan tashqari, bir qancha mahalliy shevalar ham mavjud. Shahar aholisi 73 %. Aholining 80 % xristian (katolik), 5 % ga yaqini musulmon, 2 % protestant, 1 % yahudiy. Yirik shaharlari: Parij, Marsel, Lion, Tuluza, Nitssa, Nant, Strasburg, Bordo, Monpelye, Lill.
Fransiya chetga elektron va maxsus mashina, uskunalar, samolyot, temir va poʻlat, ofis mashinalari, don mahsulotlarini qayta ishlash vositalari, alkogolli ichimliklar, gazlama, pishloq, goʻsht, sut, kiyimkechak, poyabzal, upaelik va hokazolarni chiqaradi. Chetdan yonilgʻi, sanoat xom ashyolari, transport jihozlari, mashinalar, isteʼmol mollari keltiriladi. Tashqi savdoda Yevropa Ittifoqi mamlakatlari: Belgiya, Germaniya, Italiya, Lyuksemburg, Niderlandiya, Buyuk Britaniya, Ispaniya, shuningdek, AQSH va Yaponiya bilan hamkorlik qiladi. Fransiyada xalqaro turizm rivojlangan:-yiliga 50 mln. kishi kelibketadi. Pul birligi — frank.
Davlat maorif tizimi markazlashgan. Davlatning maktab ustidan nazorati 19-asr boshida Napoleon I davridan boshlangan. Zamonaviy taʼlim tizimi 19-asr oxirlarida qabul qilingan. 1905-yildan davlat va cherkov maktablari ajratilgan. 1959-yildan majburiy taʼlim joriy kilingan. 6 yoshdan 16 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun taʼlim majburiy va universitet darajasiga barcha oʻrta maktablarda oʻqish bepul. Maktabgacha taʼlim muassasalari hamda oʻrta maktablarda 12 mln. 236 ming bola tarbiyalanadi va taʼlim oladi (2002). Oʻsmirlar savodxonligi dunyoda eng yukrrilardan biri — 99 %. 2—3-yil maktabgacha tarbiyadan soʻng 6 yoshdan 11 yoshgacha boʻlgan bolalar boshlangʻich maktabda oʻqiydilar. Oʻrta maktabdagi taʼlim 2 bosqichdan iborat boʻlib, oʻquvchilar 15 yoshgacha kollejlarda, soʻng umumiy litsey, akademik kurslarda oʻqiydilar yoki hunar litseylarida texnika taʼlimi oladilar va hunar oʻrganadilar.
Fransiya — yuksak darajada rivojlangan industrialagrar mamlakat. Jahondagi eng rivojlangan yetti davlatdan biri. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 16,9 %, qishloq xoʻjaligi, oʻrmon, baliq xoʻjaligining ulushi 2,7 %., xizmat koʻrsatish sohasining ulushi 80,4 % ni tashkil etadi (2022).


Xaridor narxlari bo'yicha YaIM - bu iqtisodiyotdagi barcha rezident ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo'shilgan yalpi qiymat yig'indisi, shuningdek har qanday mahsulot solig'i va mahsulot qiymatiga kiritilmagan subsidiyalar. U ishlab chiqarilgan aktivlarning eskirishi yoki tabiiy resurslarning kamayishi va degradatsiyasi uchun ajratmalarsiz hisoblab chiqiladi. Ma'lumotlar joriy AQSh dollarida. YaIM uchun dollar ko'rsatkichlari bir yillik rasmiy valyuta kurslaridan foydalangan holda milliy valyutalardan konvertatsiya qilinadi. Rasmiy valyuta kursi haqiqiy valyuta operatsiyalariga qo'llaniladigan kursni aks ettirmaydigan bir necha mamlakatlar uchun muqobil konvertatsiya koeffitsienti qo'llaniladi.

• 
  2021 yil uchun Frantsiya yalpi ichki mahsuloti 2957,88 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 12,08 foizga o'sdi .
  
• 
  2020 yil uchun Fransiya yalpi ichki mahsuloti 2639,01 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 3,29 foizga pasayishdir .
  
• 
  2019-yilda Fransiya yalpi ichki mahsuloti 2728,87 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2018-yilga nisbatan 2,22 foizga pasaygan .
  
• 
  2018 yilda Frantsiya yalpi ichki mahsuloti 2790,96 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 7,55 foizga ko'p .
  

O'zgarmas milliy valyutaga asoslangan bozor narxlarida YaIMning yillik foiz o'sish sur'ati. Agregatlar doimiy 2010 AQSh dollariga asoslangan. YaIM - bu iqtisodiyotdagi barcha rezident ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo'shilgan yalpi qiymat yig'indisi, shuningdek har qanday mahsulot soliqlari va mahsulot qiymatiga kiritilmagan subsidiyalar. U ishlab chiqarilgan aktivlarning eskirishi yoki tabiiy resurslarning kamayishi va degradatsiyasi uchun ajratmalarsiz hisoblab chiqiladi.

• 
  2021 yil uchun Frantsiya yalpi ichki mahsulotining o'sish sur'ati 6,82 foizni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 14,6 foizga o'sdi .
  
• 
  2020 yil uchun Frantsiya yalpi ichki mahsulotining o'sish sur'ati -7,78% ni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 9,63% ga pasayish .
  
• 
  2019 yilda Frantsiya yalpi ichki mahsulotining o'sish sur'ati 1,84 foizni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 0,02 foizga pasaygan .
  
• 
  2018 yilda Frantsiya yalpi ichki mahsulotining o'sish sur'ati 1,87 foizni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 0,43 foizga pasaygan .
  

Aholi jon boshiga to'g'ri keladigan YaIM - bu yil o'rtalarida aholi soniga bo'lingan yalpi ichki mahsulot. YaIM - bu iqtisodiyotdagi barcha rezident ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo'shilgan yalpi qiymat yig'indisi, shuningdek har qanday mahsulot soliqlari va mahsulot qiymatiga kiritilmagan subsidiyalar. U ishlab chiqarilgan aktivlarning eskirishi yoki tabiiy resurslarning kamayishi va degradatsiyasi uchun ajratmalarsiz hisoblab chiqiladi. Ma'lumotlar joriy AQSh dollarida.

• 
  Frantsiya jon boshiga yalpi ichki mahsulot 2021 yil uchun 43,659 dollarni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 11,79% ga ko'pdir .
  
• 
  2020 yilda Frantsiya jon boshiga yalpi ichki mahsulot 39 055 dollarni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 3,56% ga kamaydi .
  
• 
  2019 yilda Fransiyaning aholi jon boshiga yalpi ichki mahsuloti 40 495 dollarni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 2,56 foizga kamaydi .
  
• 
  2018 yilda Frantsiya jon boshiga yalpi ichki mahsulot 41 558 dollarni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 7,16 foizga ko'p .
  

Yalpi milliy mahsulot (ilgari YaIM) - barcha rezident ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo'shilgan qiymat va mahsulot bahosiga kiritilmagan har qanday mahsulot solig'i (subsidiyalarni hisobga olmaganda) va chet eldan asosiy daromadning sof tushumlari (xodimlarning tovonlari va mulkiy daromadlar) yig'indisidir. Ma'lumotlar joriy AQSh dollarida. Milliy valyutada hisoblangan YaIM odatda iqtisodlar bo‘yicha taqqoslash uchun rasmiy valyuta kurslari bo‘yicha AQSh dollariga konvertatsiya qilinadi, biroq rasmiy valyuta kursi xalqaro operatsiyalarda amalda qo‘llaniladigan kursdan juda katta farq bilan farq qilgan taqdirda muqobil kurs qo‘llaniladi. . Narxlar va valyuta kurslarining o'zgarishini yumshatish uchun Jahon banki tomonidan konvertatsiya qilishning maxsus Atlas usuli qo'llaniladi. 

• 
  2021 yil uchun Fransiya daromadi 2991,55 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 12,26 foizga ko‘p .
  
• 
  2020 yil uchun Fransiya daromadi 2664,86 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 6,88 foizga kamaygan .
  
• 
  2019 yil uchun Frantsiya daromadi 2861,60 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 3,5 foizga ko'p .
  
• 
  2018 yil uchun Fransiya daromadi 2 764,77 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 7,83 foizga ko'p .
  

Aholi jon boshiga to'g'ri keladigan YaIM (ilgari aholi jon boshiga to'g'ri keladigan YaIM) - Jahon bankining Atlas usuli bo'yicha AQSh dollariga o'tkazilgan yalpi milliy daromad, yil o'rtasidagi aholi soniga bo'linadi. Yalpi milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy milliy daromad barcha rezident ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo'shilgan qiymat va mahsulot bahosiga kiritilmagan har qanday mahsulot solig'i (subsidiyalarni hisobga olmaganda) va chet eldan olinadigan asosiy daromadlarning sof tushumlari (xodimlarning tovonlari va mulkiy daromadlar) yig'indisidir.

• 
  2021 yil uchun Fransiyaning aholi jon boshiga milliy daromadi 44,160 dollarni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 11,97% ga ko'p .
  
• 
  2020 yil uchun Fransiyaning aholi jon boshiga yalpi daromadi 39 440 dollarni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 7,11 foizga kamaydi .
  
• 
  2019-yilda Fransiyaning aholi jon boshiga yalpi daromadi 42 460 dollarni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 3,13 foizga ko‘p .
  
• 
  2018 yilda Fransiyaning aholi jon boshiga milliy daromadi 41 170 dollarni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 7,44% ga ko'p .
  

Qarz - bu ma'lum bir sanada to'lanmagan boshqa davlatlarning to'g'ridan-to'g'ri muddatli shartnoma majburiyatlarining butun zaxirasi. U valyuta va pul depozitlari, aktsiyalardan tashqari qimmatli qog'ozlar va kreditlar kabi ichki va tashqi majburiyatlarni o'z ichiga oladi. Bu davlat majburiyatlarining yalpi summasi, davlat tasarrufidagi kapital va moliyaviy derivativlar miqdoriga kamaytiriladi. Qarz oqim emas, balki aktsiya bo'lganligi sababli, u ma'lum bir sanada, odatda moliyaviy yilning oxirgi kunida o'lchanadi.

• 
  2020 yil uchun Fransiya qarzining yalpi ichki mahsulotga nisbati 123,01 foizni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 18,03 foizga o‘sdi .
  
• 
  2019 yilda Frantsiya qarzining yalpi ichki mahsulotga nisbati 104,99% ni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 3,36% ga ko'pdir .
  
• 
  2018 yil uchun Fransiya qarzining yalpi ichki mahsulotga nisbati 101,62 foizni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 0,59 foizga kamaygan .
  
• 
  2017-yilda Fransiya qarzining yalpi ichki mahsulotga nisbati 102,22 foizni tashkil etdi , bu 2016 yilga nisbatan 0,05 foizga kamaygan .
  

Yalpi milliy mahsulot (ilgari YaIM) - barcha rezident ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo'shilgan qiymat va mahsulot bahosiga kiritilmagan har qanday mahsulot solig'i (subsidiyalarni hisobga olmaganda) va chet eldan asosiy daromadning sof tushumlari (xodimlarning tovonlari va mulkiy daromadlar) yig'indisidir. Ma'lumotlar joriy AQSh dollarida. Milliy valyutada hisoblangan YaIM odatda iqtisodlar bo‘yicha taqqoslash uchun rasmiy valyuta kurslari bo‘yicha AQSh dollariga konvertatsiya qilinadidi.

• 
  2021 yil uchun Frantsiya yalpi ichki mahsuloti 2991,55 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 12,26 foizga o'sdi .
  
• 
  2020 yil uchun Fransiya yalpi ichki mahsuloti 2664,86 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 6,88 foizga pasaygan .
  
• 
  2019 yil uchun Frantsiya yalpi ichki mahsuloti 2861,60 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 3,5 foizga ko'p .
  
• 
  2018 yil uchun Frantsiya yalpi ichki mahsuloti 2 764,77 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 7,83 foizga o'sdi .
  

Iste'mol narxlari indeksi bo'yicha o'lchanadigan inflyatsiya o'rtacha iste'molchiga ma'lum vaqt oralig'ida, masalan, har yili belgilanishi yoki o'zgartirilishi mumkin bo'lgan tovarlar va xizmatlar savatini sotib olish xarajatlarining yillik foiz o'zgarishini aks ettiradi. Odatda Laspeyres formulasidan foydalaniladi.

• 
  2021 yil uchun Frantsiya inflyatsiya darajasi 1,64 foizni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 1,17 foizga o'sdi .
  
• 
  2020 yil uchun Frantsiya inflyatsiya darajasi 0,48% ni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 0,63% ga kamaydi .
  
• 
  2019 yil uchun Frantsiya inflyatsiya darajasi 1,11% ni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 0,74% ga kamaydi .
  
• 
  2018 yil uchun Frantsiya inflyatsiya darajasi 1,85% ni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 0,82% ga o'sdi .
  

Xaridor narxlari bo'yicha YaIM - bu iqtisodiyotdagi barcha rezident ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo'shilgan yalpi qiymat yig'indisi, shuningdek har qanday mahsulot solig'i va mahsulot qiymatiga kiritilmagan subsidiyalar. U ishlab chiqarilgan aktivlarning eskirishi yoki tabiiy resurslarning kamayishi va degradatsiyasi uchun ajratmalarsiz hisoblab chiqiladi. Ma'lumotlar joriy AQSh dollarida. YaIM uchun dollar ko'rsatkichlari bir yillik rasmiy valyuta kurslaridan foydalangan holda milliy valyutalardan konvertatsiya qilinadi. Rasmiy valyuta kursi haqiqiy valyuta operatsiyalariga qo'llaniladigan kursni aks ettirmaydigan bir necha mamlakatlar uchun muqobil konvertatsiya koeffitsienti qo'llaniladi.

• 
  2018-yilda Fransiyaning iqtisodiy o‘sishi 3101,77 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2018-yilga nisbatan 0,71 foizga ko‘p .
  
• 
  2018-yilda Fransiyaning iqtisodiy o‘sishi 3080,05 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2018-yilga nisbatan 0,56 foizga ko‘p .
  
• 
  Fransiyaning 2018 yildagi iqtisodiy o‘sishi 3 063,02 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 0,94 foizga ko‘p .
  
• 
  Fransiyaning 2018 yildagi iqtisodiy o‘sishi 3 034,52 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 0,58 foizga ko‘p .
  

Ishlab chiqarish ISIC 15-37 bo'linmalariga kiruvchi tarmoqlarni nazarda tutadi. Qo'shilgan qiymat - bu barcha mahsulotlarni qo'shib, oraliq kirishlarni ayirgandan keyin sektorning sof mahsulotidir. U ishlab chiqarilgan aktivlarning eskirishi yoki tabiiy resurslarning kamayishi va degradatsiyasi uchun ajratmalarsiz hisoblab chiqiladi. Qo'shilgan qiymatning kelib chiqishi Xalqaro standart sanoat tasnifi (ISIC) tomonidan belgilanadi, qayta ko'rib chiqish 3. Ma'lumotlar joriy AQSh dollarida.

• 
  Frantsiyada 2021 yil uchun ishlab chiqarish 262,64 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2020 yilga nisbatan 7,39 foizga o'sdi .
  
• 
  2020 yil uchun Fransiya ishlab chiqarishi 244,57 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2019 yilga nisbatan 10,45 foizga kamaydi .
  
• 
  2019-yilda Fransiya ishlab chiqarishi 273,10 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2018 yilga nisbatan 1,87 foizga kamaydi .
  
• 
  2018 yilda Frantsiyada ishlab chiqarish 278,31 milliard dollarni tashkil etdi , bu 2017 yilga nisbatan 5,8 foizga ko'p .