1. Iqtisodiyotning bosh masalasi va uning ikki tomoni

2. Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasidagi asosiy oqimlar.
Iqtisodiyot nazariyasi tarixda eng nufuzli oʻrin egallagan oqim bu klassik siyosiy
iqtisod boʻlib, uning namoyandalari A. Smit va D. Rikardo (Angliya) hisoblanadi 
(qarang
Klassik siyosiy iqtisod maktablari).
Bu maktab 18-asr oxiri — 19-asrning
boshlarida tanilgan va ob-roʻli oqim hisoblangan. 19-asrning 2-yarmidan 20-asr 
boshlariga qadar Iqtisodiyot nazariyasida marjinalizm maktabi asosiy oʻrinni
egallab keldi. Buning asosiy vakillari K. Menger, F. Vizer, E. Byom-Baverk 
(Avstriya), U. Jevons hisoblanadi. Iqtisodiyot nazariyasi siyosatni oʻrganmasada,

---

---

uning iqtisodiyotga taʼsiri bilan shugʻullanadi, chunki toʻgʻri tanlangan siyosat 

iqtisodiyotga ijobiy, aksincha boʻlganda esa unga salbiy taʼsir oʻtkazadi. Iktisodiy
vaziyatni hisobga oladigan, shu vaziyatda qonunlarning amal qilishi, binobarin, 
iqtisodiy zarurat mavjudligini, uni yuzaga chiqarish chora-tadbirlarini belgilovchi
siyosat iqtisodiy rivojlanishga faol taʼsir etadi. Shu maʼnoda iqtisodiyotni 
siyosatning ilmiy asosi deb hisoblash mumkin. Iqtisodiyot nazariyasi
iqtisodiyotdagi turli hodisalar, jarayonlarni oʻrganganda ular qonun-tushunchalar 
darajasida ilmiy jihatdan yzohlab beriladi.
Iqtisodiy tushunchalar — iqtisodiyotni oʻrganishda qoʻllaniladigan na-zariy 
bilimlar boʻlib, ular real iqtisodiy voqelikning ilmiy ifoda etilishidir. Ular 2
guruhga boʻlib oʻrganiladi: Umumiqtisodiy tushunchalar — iqtisodiy 
taraqqiyotning hamma bosqichlariga xos tushunchalar, mas, mehnat, ishlab
chiqarish, mahsulot, ish kuchi, resurs kabilar. Ayrim ijtimoiy-iqtisodiy tizimga xos 
tushunchalar, mas, pul, talab, taklif, baho, kredit, emissiya, inflyasiya kabilar ayrim
tizimga xosdir. Iqtisodiyot nazariyasida iqtisodiy jarayon va hodisalarning 
belgilarini umumlashtirish asosida iqtisodiy qonunlar taʼriflanadi.
Iqtisodiyot nazariyasining eng asosiy taxdil usuli — bu abstraksiyalash 
(mavhumlashtirish) asosida xulosalar chiqarishdir.
qtisodiyot nazariyasining predmeti kishilarning cheklangan iqtisodiy resurslar 
sharoitida muqobil xoʻjalik yuritish asosida oʻz ehtiyojlarini qondirishga qara-
tilgan xattiharakatlari, ularni belgilovchi iqtisodiy shartsharoitlar hisoblanadi. Bu 
fan xoʻjalik yurituvchi subʼyektlarning (firmalar, xonadon, ayrim individ va davlat)
iqtisodiy xattiharakatlarini yaxlitlikda oʻrganadi. Uning tadqiqot obʼyekti iqtisodiy 
hodisalar boʻlib, ular ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimot va isteʼmol sohasida
yuz beradi. Tabiiy sharoit — bu iqlim, tuproqning tu-zilishi, yer osti boyliklarining 
mik,dori, oʻsimlik va hayvonot dunyosidan, odamlarning ish qobiliyatidan iborat-
ki, bu omillar iqtisodiy faoliyatga taʼsir etmay qolmaydi.