1. Jamiyat tushunchasi. Ibtidoiy jamiyatdan fuqarolik jamiyatiga qadar

Irrigatsiya nazariyasiga kо`ra, davlatning kelib chiqishi, ularning ilk shakllari Sharqdagi ulkan irrigatsiya inshootlarini qurish va ulardan foydalanish bilan bog`liq. Ushbu nazariya nemis olimi Vittfogelning «Sharq istibdodi» asarida ifodalab berilgan.

Sinfiy nazariya namoyandalarining, K.Marks, F. Engels, V.I. Lenin fikricha, davlat iqtisodiy sabablar — ijtimoiy mehnat taqsimoti, qо`shimcha mahsulot, xususiy mulkning paydo bо`lishi, jamiyatning qarama-qarshi iqtisodiy manfaatlarga ega sinflarga ajralishi tufayli kelib chiqqan. Ushbu jarayonlarning obyektiv natijasi о`laroq davlat о`zining maxsus boshqarish va bostirish vositalari bilan ana shu sinflarning kurashini bostirib turadi. Bunda davlat hukmron sinf manfaatlarini himoya qiladi.

Davlat kelib chiqishining sinfiy nazariyasi, ya`ni markscha-lenincha ta`limot davlat va huquqning mohiyatini ularni vujudga keltirgan iqtisodiy bazis bilan bog`liq ravishda olib karaydi. Bu nazariyaning о`ziga xos xususiyati — davlatning sinfiy mohiyatini e`tirof etish ham davlatni materialistik talqin qilishdir. Bu nazariyaga kо`ra, har qanday davlat jamiyatga nisbatan butun jamiyat irodasining ifodachisi sifatida emas, balki iqtisodiy hukmron sinfning quroli, ekspluatator sinflarning ekspluatatsiya qilinuvchilarni ezish, bostirish quroli sifatida maydonga chiqadi.

Sinfiy nazariya tarafdorlari davlatni hukmron sinfning siyosiy hokimiyat tashkiloti, huquqni esa shu sinfning qonun holiga keltirilgan irodasi deb k.araydi. Bu ta`limotga kо`ra, davlat sinflarning bir-biriga nisbatan qarama-qarshiligini jilovlab turish uchun zarur bо`ladi, davlat yordamida iqtisodiy hukmron sinf siyosiy hukmron sinf ham bо`lib qoladi, bu sinf davlat siymosida mazlum sinfni bostirib, ezish uchun yangi qurolga ega bо`ladi.