Bilsinki, to bir kishi boshqalardan pora olmasa, boshqaga pora bermaydi. Agar
vazir pora olishga sabab bo‘lsa, pora olishga ruxsat bergan bo‘ladi. Pora
berish va pora olish haromdir. Va pora olgan pora bergandan yomonroq
bo‘ladi,
chunki
oluvchi
beruvchi
oldida
zabun
bo‘ladi”.
Korrupsiyaning quyidagi to‘rt asosiy sababini keltirish odat tusiga kirdi:
1. Shaxsiy sabablar. Korrupsiya “yomon” hodisa, u yaxshi ta’lim-tarbiya ko‘rmaslik va
kam maosh oladigan amaldorlarning nokasligi oqibatida paydo bo‘ladi.
2. Institutsional sabablar. Bunda boshqaruvning kuchsizligi asosiy omil sanaladi.
Masalan, kadrlar tayyorlash, hisobga olish va nazorat qilishning samarasizligi, mansabdorlarni
yollashning osonligi va ularni oson ishdan haydash, ularda uzoq vaqt mansabda turishga
ishonchsizlik paydo bo‘lishi kabilar korrupsiyani rag‘batlantiruvchi omillardir.
3. Tizimiy sabablar. Hukumat ba’zan jamiyatning shunday talablariga duch keladiki,
ularni bajarishning rasmiy tartiblari hali aniq ishlanmagan bo‘ladi yoxud ular ko‘p miqdorda
mablag‘ talab etadi va aksar holda uzoq muddatlarga cho‘ziladi. Shunday holatlarda
korrupsiyaga to‘g‘ridan-to‘g‘ri va qisqa yo‘llar ochiladi.
4. Ko‘p tomonlama sabablar. Ba’zan davlat rahbariyatining o‘ziga xos xulqi tufayli
davlat boshqaruvida hal qiluvchilik rolini “shaxsiy” omillar bajaradi. Bunday sharoitda davlat
mansablariga ishonchga sazovor odamlar tayinlangan taqdirda ham institutsional va tizimga oid
muammolar sabab korrupsiya ko‘payadi.
Jahon miqyosida korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha
eng asosiy xalqaro huquqiy hujjatlar:
1) BMTning “Korrupsiyaga qarshi kurashish konvensiyasi”;
2) Yevropa
Ittifoqining
“Korrupsiya
uchun
jinoiy
javobgarlik to‘g‘risidagi Konvensiyasi”;
3) Yevropa
Ittifoqining
“Korrupsiya uchun fuqaroviy
javobgarlik to‘g‘risida”gi Konvensiyasi;
4) Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi doirasida “Korrupsiyaga
qarshi
siyosatning
qonunchilik
asoslari
to‘g‘risida”gi
model qonuni
;
5) “Osiyo Taraqqiyot Banki va Yevropa Tiklanish va
Taraqqiyot Banki Osiyo va Tinch okeani korrupsiyaga
qarshi harakat dasturi”.
|
