1. Jismnoiy tarbiya o`qitish prinsiplari

Kuch namoyon bo`lishi sharoitlariga kuchning bog`liq ekanligi. Harakat kuchi (ya’ni harakatning bosimi yoki tortishishi) ko`p jihatdan qarshilik ko`rsatish kuchlarining tabiati bilan belgilanadi.
Kuch va ko`chirilayotgan massa aloqadorligi. Agar odam massasi har xil bo`lgan jismlarni mushaklarga iloji boricha (chegara darajasida) zo`r berib, bir joydan ikkinchi joyga ko`chirayotganda bir qator harakatlarni bajarsa, namoyon bo`lgan kuchning miqdori ham har xil bo`ladi. Dastlab ko`chirilayotgan jismning massasi ortib borishi bilan kuch ham oshib boradi, biroq keyin massa orsa ham, kuch oshmaydi. Kuch-massa bog`liqligi jismoniy tarbiya amaliyotida juda ko`p xil ko`rinishda bo`ladi. Masalan, sportchining yadro itqitish uchun sarflaydigan kuchi uning shtanga ko`tarishda sarflaydigan kuchidan kam bo`ladi. Biroq jismning massasi juda katta bo`lsa, kishi unga sarflaydigan kuchning miqdori ko`chirilayotgan massaga bog`liq bo`lmaydi hamda kishining kuch imkoniyatlari bilangina belgilanadi.
3. Musobaqa usuli qanday amalga oshiriladi. Jismoniy tarbiyani o`qitish metodlari
Musobaqa usuliyati musobaqalashish, kuch sinashishning harakterli belgilarini, o’zida aks ettirgan jismoniy mashqlar bilan shuullanishning o’quvchilarga stimul beruvchi alohida shakllaridan biridir. Shuning uchun har qanday jismoniy mashqni musobaqa predmeti qilib, mashulotlarda keng foydalanish mumkin. Masalan: jismoniy tarbiya darsini boshlanishidagi o’quvchilarni saflanishidan tortib to o’quvchilar zaldan chiqib ketgunlaricha, musobaqa usuliyatini qo’llash va undan foydalanish jismoniy tarbiya ta’limi amaliyotida ko’p uchraydi.


Musobaqa metodining harakterli belgilari:
1. U yoki bu harakat faoliyatida faoliyatni vazifaga bo’ysundirish oldindan belgilanganligi, o’rnatilgan qoidalar bilan muvofiqligi. Bunday vazifalar o’quvchilar ijodiy faol-ligini stimullovchi faktorlardan bo’lib, ularning tayyorgarligini baholash va taqqoslashning o’lchovidir. 2. Yuqori sport natijasi uchun jismoniy va psixologik quvvatni maksimal namoyon qilish. Musobaqalashish usuliyati orqali organizmning funktsional imkoniyatlarini to’la ochish uchun sharoitni yarati-lishi. 3. O’quvchilarning uchun belgilangan yuklamalarini bosh-qarish imkoniyatlarining chegralanganligi. Bu usuliyat o’quvchi-lardan harakat faoliyatini bajarish davomida vujudga kelgan vazifalarni bajarishda, hal qilishda, o’ziga xos mustaqillikni talab qiladi.
Shuningdek, musobaqa usuliyati harakat faoliyatini takomillashtirishda nisbatan samaralirokdir, lekin ular bir-lamchi o’zlashtirishda kutilgan samarani bermasligi mumkin. Musobaqa usuliyati harakat sifatlarini deyarli yuqori darajada rivojlanganligini talab qiladi, ayniqsa ularni kompleksli namoyon qilishda bu usuliyatiga ehtiyoj o’ta yuqoridir. Musobaqa usuliyati pedagogika nuqtai nazaridan o’quvchilar alabasi va malubiyatiga turun psixologik tayyorgarlikni tarbiyalashga yo’naltirilishi, shundagina ta’lim jarayonida u o’zini oqlaydi, boshqa tomondan esa turli sharoitda har tomonlama jismonan tayyorgarligini to’la namoyish qilish imkonini beradi hamda uni darajasini oshirish vositasi bo’lib xizmat qilishi mumkin(7,9).
O’qitish metodlari ma’lum darajada bo’lsada jismoniy mashqlarni turlariga bog’liqdir, ayrim xollarda faqat so’z bilan ifodalash metodining o’zi kifoya qilsa, nisbatan qiyin vazifalarda esa ko’rsatish metodini ham qo’llab yuborishga to’gri keladi. O’ynaladigan, gimnastika, sport va turizm tarzidagi mashqlarni o’qitish o’zining hususiy metodlariga ega emas. Metodlar jismoniy mashqlarning barcha turlari uchun bir xildir. Shu bilan birga bu turlarning har qaysisi qandaydir darajada bo’lsada, bir xil metodik usullardan foydalanishga yo’nalgan bo’lib boshqalaridan nisbatan ozroq foydalaniladi. Bunday qaramlilik qanchalar kam bo’lsa o’qitish natijasi shuncha yaxshi bo’ladi.

Bilet – 9