1. Jismnoiy tarbiya o`qitish prinsiplari

2. Jismoniy madaniyat tizimining vujudga kelishi uning tarkib topishi
Qazilmalar natijasida topilgan har xil uy-ro’zgor buyumlari, turli yodgorliklar, qoyalardagi rasmlar va tasvirlar, avloddan avlodga o’tgan doston va afsonalar qadimgi avlodlarning madaniyati, jumladan jismoniy madaniyati haqida fikr yuritishga olib keladi.
«Qadimgi qabilalarning hayoti hozirgi vaqtgacha saqlanib kelishi bizlar uchun qiziq axborotlarni beradi.
O’rta Osiyo xalqlari to’g’risida gapirilganda ular o’zlarining ko’p asrlik tarixlari davomida iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotining barcha asosiy bosqichlarini bosib o’tganlar.
O’zbekiston hududidagi madaniyat o’choqlari juda qadimiy davrlarga borib taqalib Samarqan, Buxoro, Toshkent, Termiz kabi qadimiy madaniy o’choqlarga ega. Eng qadim davrda bu erda yashagan aholining asosiy mashg’uloti ko’pchilik bo’lib ov qilishdan iborat bo’lgan.
Jismoniy tarbiya bilan shug’ullanish tarixi shuni ko’rsatadiki, jamoada ovchilik bilan shug’ullanish uchun insondan chaqqonlikni, egiluvchan va jismonan sog’lom, tez harakat qilishni talab qilish ekanligini bildiradi.
Mehnat qilish va turli xil harbiy urushlar insondan o’z-o’zidan jismoniy tayyorgarlikni, jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishni talab etgan, chin inson ov qilish, mehnat qilish, urushlar uchun maxsus jismoniy mashqlar bilan tayyorgarlik ko’rgan. Shunday qilib, jamiyat hodisasi bo’lib, jismoniy tarbiyaning vujudga kelishi va dastlabki rivojlanishida mehnat faoliyatlari, ya’ni yig’ilishlar va ov qilishlar katta ahamiyatga ega. Bunday mehnat faoliyat jarayonida jismoniy madaniyat va tarbiya alohida o’rin olgan. Bu haqda qadimiy Skarta, Afrosiyobdagi yodgorliklar, arxeologiya qazilmalar ma’lum qiladi.
Bu yodgorliklar o’zlarida jismoniy madaniyatning turli elementlarining izlarini saqlab, ular qadimiy elatlardagi madaniyat va tadbirlar belgilari bilan bog’iqdir.
Qadimiy halqning jismoniy kuchi, mardligi, chaqqonligi, jasurligi, chidamligi haqida o’zbek halqining bir qator asarlari "Farhod va Shirin", "Go’r o’g’li", "Tohir va Zuhra", "Alpomish" va boshqalarida aytib o’tilgan.
Ma’lumki, bizda oldingi avlodlar, ota-buvalarimiz, ilgari davrda ham O’zbekiston xalqi tarixida o’zligini namoyon etib kelgan. Nomi tarix saxifalarida zarxal harflar bilan yozilgan vatanparvar, jismonan baquvvat qahramonlarimiz el yurt shonshuxrati uchun, o’z xalqining yuzini erga qaratmay baxodirlik namunalarini ko’rsatib kelganlar. Paxlavon Maxmud, Maxmud Tarobiy, paxlavon Muxammad, Alpomish, Amir Temurlar el yurtimiz faxri hisoblanadi.
Buyuk Soxibqiron Amir Temur kuchli shaxmatchi va chavandoz, yoyandoz hamda polvon bo’lganligi to’g’risida tarixiy asarlarda yozilgan. O’sha davrda Amir Temur qo’shinida har bir navkar “Mingaskar” degan sport turi bilan shug’ullanganini aytib o’tadi.
Manna shunday vatanparvarlik, jasurlik, qahramonlik va boshqa bahosiz inson fazilatlari avloddan avlodga o’tib biz davrimizga buyurgan.
O’zbekiston fuqarolari jismoniy tarbiya va sportga kata extiyoj bilan qaraydilar va uning rivojlanishiga o’z xissalarini qo’shib kelmoqdalar, ayniqsa O’zbekiston Respublikasining mustaqillik davrida.
Muhtaram Prezidentimizning «Hech bir narsa mamlakatni sport kabi tezda dunyoga mashxur qila olmaydi» va «Sport odamni mard, matonatli, bardoshli qilib tarbiyalaydi», deb ta’kidlashlari bejis emas. Davrning o’zi kelajagimiz bo’lgan yoshlarni barkamol avlod darajasida tarbiyalash yo’lida sportning qanchalik olamshumul ahamiyatga ega ekanligini ko’rsatib turibdi.
Xalqaro maydonda tarixan qisqa davr ichida obro’ orttirishga ulgurgan Mustaqil O’zbekiston dunyoga nafaqat qadimiy madaniyat, buyuk mutaffakirlar, olimlar shoir va sarkardalar tuxfa etgan yurt, balki xalqaro sport harakatida ulkan muvaffaqiyatlarga erishgan davlat sifatida ham Dune hamjamiyatida tanildi. Jahon Biron bir qit’a yoki biror bir yirik sport anjumani yo’qki, unda sportchilarimiz sharafiga O’zbekiston madhiyasi yangramagan va bayrog’imiz ko’tarilmagan bo’lsa.
2006 yil 1-chorak mobaynida O’zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi O’zbekiston Respublikasining «Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida»gi qonun, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari, Vazirlar Mahkamasining Qarorlari «Homiylar va shifokorlar yili» Davlat dasturi tadbirlarini bajarishga asosiy e’tibor qaratdi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi tomonidan tasdiqlangan 2006 yil Ommaviy sport tadbirlarining taqvim rejasiga binoan faqat joriy yilning 1-choragida sportchilarimiz 39 xalqaro musobaqalarda ishtirok etdilar, hamda 89 ta respublika musobaqalari va 15 ta o’quv mashg’ulot yig’inlari o’tkazildi.
Mazkur taqvim reja O’zbekiston sportchilarining 2006 yil Doxa shahrida bo’lib o’tadigan Osiyo o’yinlariga, Turino shahrida (Italiya) XX qishki va 2008 yil Pekin shaxrida (Xitoy) XXIX yozgi Olimpiya o’yinlariga munosib qatnashish uchun etakchi sportchilardan saralab O’zbekiston terma jamoasi tashkil topgan bo’lib tayyorgarlik ko’rmoqdalar. Bu eng muxim bosqich hisoblanadi. Doxa shaxrida o’tgan Osiyo o’yinlarida sportchilar qatnashdilar. Shulardan ayollar, shu jumladan o’zbek ayollari. 2006 yilda Doxa shaxrida o’tkazilgan Osiyo o’yinlarida O’zbekiston sportchilari oltin, kumush, bronza medallariga ega bo’ldilar:
Vatanimiz mudofaasi masalasi xam jamiyatimizda yo’lga ko’yilgan jismoniy tarbiya jarayoniga qator talablar ko’yadiki, bu talablarni amalga oshirish natijasida jismoniy tarbiya tizimining ob’ektiv xususiyatlari namoyon bo’ladi. Mamlakatimiz xalqlarining har tomnlama jismoniy tayyorgarligi, jismoniy sifatlarini yaxshi rivojlanganigi Vatan mudofaasiga tayyorligining ko’rsatkichi bo’lib hizmat qilish lozim.