1. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatında informasiya texnologiyaları
Yüklə 152,61 Kb.
|
Düyü. 1. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkin sahələrinin strukturu,%) Pambıq əkini sahələrinin tədricən azaldılması və bu sahələrdə dənli, tərəvəz, bostan, kartof, yem bitkilərinin yerləşdirilməsi dünya maliyyə böhranı şəraitində ərzaq məhsullarının çatışmazlığının və qiymətinin artmasının qarşısını aldı. Məhsuldarlığın artırılması üzrə tədbirlərin həyata keçirilməsi nəticəsində xam pambıq istehsalı (3002,4 min tondan 3500,0 min tona qədər), həmçinin dənli bitkilər (4101,4 min tondan 7140,1 min tona qədər) artmışdır. Bu mədəniyyətlərin əldə edilmiş istehsal səviyyəsi nəinki respublikamızın bu mədəniyyətlərə olan tələbatını tam ödəməyə, həm də onların ixracını təmin etməyə imkan vermişdir. Meyvə – tərəvəz bitkilərinin istehsalı 2,5 dəfə, bostan bitkilərinin istehsalı 2,7 dəfə, meyvə və giləmeyvələrin istehsalı 2,4 dəfə və üzümün istehsalı 1,7 dəfə artmışdır. Son 20 il ərzində ölkədə aqrar sektorun şaxələndirilməsi, emal sənayesinin inkişafı istiqamətində ciddi addımlar atılmışdır. İndi əlbəttə, demək olmaz ki, Respublika aqrotexnologiyaların tətbiqi üzrə liderlər sırasındadır. Lakin vacibdir ki, ölkənin kənd təsərrüfatı fəal inkişaf edir, müxtəlif model və formaları sınayır, qlobal bazarda öz yerini axtarır. Artıq bu gün Özbəkistanda yetişdirilən meyvə-tərəvəz MDB, Cənubi Koreya və Yaxın Şərq ölkələrində böyük tələbata malikdir. Sahədə müsbət dəyişikliklər FAO-nun keçən ilki illik statistik hesabatında da qeyd edir. Təşkilatın məlumatına görə, Özbəkistanda 2000-ci ildən 2010-cu ilədək taxıl istehsalı 6,6% artıb. Qeyd edək ki, bu, Tacikistandan sonra Mərkəzi Asiya ölkələri arasında ikinci göstəricidir. Lakin əgər Özbəkistanda 2011-ci ildə 7,4 milyon tondan çox taxıl istehsal olunubsa, Tacikistanda cəmi 1,2 milyon ton taxıl istehsal edilib. Yetişdirilən tərəvəzlərin həcminə görə Özbəkistan regionda 7,5 mln tondan artıq göstərici (2011-ci il) olan ilk Özbəkistan olmuşdur. Müqayisə üçün deyək ki, ikinci yeri tutan Qazaxıstan 3,6 mln tondan artıq istehsal edib. Meyvə yetişdirilməsində daha ciddi liderlik müşahidə olunur. 2011-ci ildə ölkədə 2,6 mln tondan çox istehsal olunub. Rəqiblərindən ən yaxın olan Türkmənistan cəmi 386 min ton istehsal edib. Heyvandarlığa gəldikdə isə, burada liderliyi Özbəkistan və Qazaxıstan ayırır. 2011-ci ildə respublikada iribuynuzlu mal – qaranın başlarının sayı 8,5 milyonu, qoyunların sayı 12,1 milyonu, quşların sayı 35,2 milyonu, Qazaxıstanda isə müvafiq olaraq 6 milyonu, 14,6 milyonu və 32,7 milyonu ötüb. Özbəkistan həmçinin süd istehsalı üzrə regionda lider mövqe tutub (2011 – ci ildə-6,1 mln ton). Bu zaman perspektivə nəzər salaq ki, müasir şəraitdə kənd təsərrüfatı ayrıca inkişaf edə bilməz. Bu gün kənd təsərrüfatının emal sənayesi, anbar və soyuducu gücü, kənd təsərrüfatı maşınqayırması, kimya məhsulları istehsalçıları və banklar ilə sıx bağlı ilkin bənd kimi çıxış etdiyi qarşılıqlı əlaqə kompleksi yaradan ölkələr uğur qazanırlar. Buna görə də ekspertlərin qiymətləndirməsinə görə, yaxın gələcəkdə Özbəkistana bu sahələr arasında kooperasiyanın inkişafına, habelə əlverişsiz şəraitə, xəstəliklərə və ziyanvericilərə qarşı dayanıqlı yeni kənd təsərrüfatı bitkilərinin sort və hibridlərinin çıxarılmasına, ət, quşlarının mal-qarasının sayının artırılmasına, enerjiyə qənaət və emal texnologiyalarının tətbiqinə diqqət yetirmək lazımdır. Bunların bir çoxu artıq əməli surətdə həyata keçirilir. Bu il ölkədə bu istiqamətdə bir sıra önəmli sənədlər qəbul edilib. Xüsusilə, suvarılan torpaqların meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və 2013-2017-ci illər üçün su ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı təsdiq edilmişdir. Suvarmanın ənənəvi olaraq inkişaf etdiyi Özbəkistan üçün bu sənədin meydana gəlməsini həddindən artıq qiymətləndirmək çətindir. Üstəlik, bu gün su resurslarına çıxışla bağlı məsələlər regionda getdikcə daha da kəskinləşir. Proqram suvarılan torpaqların meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, Meliorasiya və irriqasiya obyektləri şəbəkəsinin inkişaf etdirilməsi, su ehtiyatlarından səmərəli və qənaətlə istifadə edilməsi, bu əsasda kənd təsərrüfatı istehsalının dayanıqlı fəaliyyətinin təmin edilməsi, torpaqların münbitliyinin artırılması və kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının artırılmasına yönəlmişdir. Yaxın beş ildə 3852 km kollektor, 35 meliorativ nasos stansiyasının, 1257 km qapalı üfüqi drenaj şəbəkəsinin, 907 ədəd şaquli drenaj quyusunun tikilməsi və yenidən qurulması planlaşdırılır. Həmçinin, lizinqə 830-dan artıq meliorativ texnika, maşın və mexanizm alınacaqdır. Damcılı suvarmanın tətbiqinə böyük diqqət yetiriləcəkdir. Yaradılan güzəşt və imtiyazlar sistemi sayəsində bu müddət ərzində onun 25000 hektar torpaq sahəsinə tətbiqi planlaşdırılır. Bu proqrama özünəməxsus əlavə su təsərrüfatında müasir enerjiyə qənaət edən texnologiya və avadanlıqların tətbiqi üzrə kompleks tədbirlər olmuşdur. Bu gün bu, yerli aqrar sektor üçün çox kəskin məsələdir. Sovet dövründən miras qalmış ona böyük miqdarda enerji sərf edən köhnəlmiş və səmərəsiz avadanlıq qalmışdır. Mütəxəssislər etiraf ediblər ki, nasos stansiyalarının 3900-dən artıq elektrik mühərriki mənəvi və fiziki cəhətdən köhnəlib və dəyişdirilməli, 1297 vahid isə birinci növbəli şəkildə dəyişdirilməlidir. Perspektivdə bu tədbirlərin həyata keçirilməsinin nə qədər böyük vəsait və elektrik enerjisinə qənaət edəcəyini hesablamaq çətin deyil. Aqrar sektorun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi də davam etdirilir. Ekspertlər bu prosesin Özbəkistanda maksimum diversifikasiya və şəffaf keçdiyini vurğulayırlar. Bu gün özbək bazarında həm yerli şirkətlər, həm də dünyanın aparıcı kənd təsərrüfatı maşınqayırma nəhənglərinin nümayəndələri təmsil olunurlar. Bu istiqamətdə liderlər arasında Alman Claas və LEMKEN GmbH&Co, Amerika İşi Yeni Holland. Bir sıra Rusiya, Almaniya, Avstriya və İtaliya şirkətləri ilə ölkədə kənd təsərrüfatı texnikasının və avadanlığının geniş nomenklaturasının yaradılmasına dair danışıqlar aparılır. Bundan başqa, regional parkların maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi üçün müasir avadanlığın iri partiyaları alınır. Belə ki, məsələn, "Usaqromaşservis" Assosiasiyasının müəssisələri bu il Çin şirkəti China National Machinery Industry Corporation tərəfindən istehsal edilmiş asma avadanlıqları ilə 300 tırtıllı traktoru tender ticarəti keçirmədən əldə edəcəklər. Yerli müəssisələr də xarici istehsalçılarla rəqabət aparmaq üçün yeni mexanizmlərdən istifadə etməklə yerində durmur. Ölkədə ən yeni kənd təsərrüfatı texnikası üzrə ixtisaslaşdırılmış konstruktor bürosu yaradılıb, yerli istehsal texnikalarına satış və satışdan sonrakı xidmət sisteminin islahatı üzrə işlər davam etdirilir. Kənd təsərrüfatı texnikasının ən iri istehsalçılarından biri olan Daşkənd traktor zavodu texnikanın satışı və xidməti ilə məşğul olacaq ixtisaslaşdırılmış şəbəkənin təşkili üzrə pilot layihə həyata keçirir. Digər tərəfdən, alıcılar üçün ona lazım olan məhsulu seçmək üçün hər cür şərait yaradılmışdır. Hər il ölkədə müxtəlif miqyaslı sərgilər keçirilir ki, burada fermerlər və emal sənayesi müəssisələrinin nümayəndələri təmsil olunan texnika, avadanlıq və mini-texnologiyaların bütün spektrini öyrənə, öz seçimlərini edə bilərlər. Bu sərgi tədbirlərinə iri istehsalçıların cəlb edilməsi üçün dövlət onların bir sıra imtiyazların və güzəştlərin verilməsi ilə iştirakını stimullaşdırır. Harada ki, bu gün Özbəkistanın kənd təsərrüfatı haqqında söhbət gedirdisə, ənənəvi olaraq o, hər şeydən əvvəl meyvə və tərəvəz, bostan, pambıqçılıq və taxıl bitkiləri ilə assosiasiya olunur. Əlbəttə ki, bunun öz həqiqəti var. Lakin son illər ölkə üçün qeyri-ənənəvi kənd təsərrüfatı növlərinin istehsalı və inkişafı istiqamətində ciddi addımlar atılır. Məsələn, arıçılıq fəal şəkildə inkişaf edir. Bu gün 7,5 mindən artıq sahibkarlıq subyekti hər il 4,8 min tona çatmış balla məşğul olur. Bu il 25 min tondan artıq barama toplayan ipəkçilər də geridə qalmır. Ümumilikdə, bu sahədə 45 mindən çox fermer təsərrüfatı fəaliyyət göstərir. Daşkənd vilayətində Özbəkistan üçün tamamilə görünməmiş Dəvəquşu kəşfiyyatı ilə məşğul olurlar. Təsərrüfatın ümumi ərazisi altı hektara yaxındır, quşun saxlanılması üçün isə ümumi sahəsi 700 kv.m-dən çox olan xüsusi avadanlıqlardan istifadə edilir. Bundan başqa, hazırda 1600-dən çox müəssisə və təsərrüfat göl və su anbarlarında ümumi sahəsi 583 min hektardan çox olan balıqların yetişdirilməsi ilə məşğul olur. Bu il sahənin inkişafı üzrə 448 layihə təsdiq edilmiş, 178 min hektar təbii və 1658 hektar süni gölməçə balıq ovu üçün ayrılmışdır. 480-dən çox yeni təsərrüfat yaradılmış, 1400-dən çox iş yeri yaradılmışdır. Onların maliyyə dəstəyi üçün banklar güzəştli şərtlərlə 5,3 mlrd. məbləğində kredit ayırıblar. Bu təsərrüfatlarda Soma, tolstolobika, alabalıq yetişdirilir. Yerli alimlər yerli yemlərin bazasında balıqların sürətlə yetişdirilməsi texnologiyasını işləyib hazırlamışlar. Nəticə
Müasir fərdi kompyuterlər və serverlər ildən-ilə bütün böyük həcmdə məlumatların toplanmasına və emalına imkan yaradır ki, bunun sayəsində müəssisələrdə informasiya texnologiyalarının gücü və məhsuldarlığı istehsalın idarə edilməsinin effektivliyinin artımına sanballı töhfə verərək artır. Beləliklə, Bu referat hər hansı bir mürəkkəb sistemin (iqtisadi, texniki, hərbi və s. daxil olmaqla) uğurla fəaliyyət göstərməsi üçün zəruri şərt kimi aşağıdakı proseslərin normal fəaliyyət göstərməsidir: * məqsədyönlü yığım, ilkin emal və informasiyaya çıxışın təmin edilməsi. * feeds toplanmış məlumatlara istifadəçi girişi təşkil edir. Zəruri məlumatların toplanması əsas problem təmin etməkdir: * informasiyanın tamlığı, adekvatlığı, ziddiyyətsizliyi və bütövlüyü. * informasiyanın yaranması anı ilə informasiyaya girişin başlana biləcəyi an arasında texnoloji gecikmənin minimallaşdırılması. Bunu yalnız kompüter texnologiyalarına əsaslanan müasir avtomatlaşdırılmış metodlarla təmin etmək mümkündür. Toplanan məlumatların potensial istifadəçilərin ehtiyaclarını nəzərə alaraq strukturlaşdırılmış və müasir giriş və emal texnologiyalarından istifadə etməyə imkan verən maşın-oxunaqlı formada saxlanılması son dərəcə vacibdir. Beləliklə, yeni informasiya texnologiyaları ictimai inkişafın sənaye dövründən informasiya dövrünə dünya miqyasında keçidinin əsasını təşkil edir. Каримов И.А. Мировой финансово-экономический кризис, пути и меры по его преодолению в условиях Узбекистана. Т.: Узбекистан, 2009. – 48 с. Каримов И.А. Наша главная задача – дальнейшее развитие страны и повышение благосостояния народа. – Т.: «Узбекистан», 2010. – 72 с. Каримов И.А. 2012 год станет годом поднятия на новый уровень развития нашей родины // «Народное слово», 20 января 2012. Алтухов А.И., Нечаев В.И. Организационно-экономические проблемы улучшения семеноводства зерновых культур – ЭСХР – №7. 2010. – С. 33–46 Асташов Н.Е. Организация сельскохозяйственного производства. – М.: Альма Матер, 2007. – 464 с. Баранников В.Д. Экологическая безопасность сельскохозяйственной продукции/В.Д. Баранников, Н.К. Кириллов. – М.: КолосС, 2005. – 352 с. Бусел И.П., Малихтарович П.И., Фурс И.Н., Яковчик Н.С. Организация производства на сельскохозяйственных предприятиях. – М.: ИВЦ Минфина, 2012. – 576 с. Водянников В. Организация и управление производством на сельскохозяйственных предприятиях. – М.: Колос, 2005. – 506 с. Воробьев Б.Л., Воробьев Г.Б. Парники и теплицы. – М.: Издательский Дом МСП, 2011. – 256 с. Ворожейкина Т.М., Игнатов В.Д. Логистика в АПК. М.: КолосС, 2005. Воронцов А.П. Ресурсосбережение в АПК. – М.: Юркнига, 2006. – 208 с. Гатаулин А.М. Математическое моделирование экономических процессов в сельском хозяйстве. – М.: ИТК Гранит, 2009. – 432 с. Голубев А.В. Экономико-технологические основы сельскохозяйственного производства. – М.: Колос, 2008. – 299 с. Зимин Н.Е. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предприятия/ Н.Е. Зимин, В.Н. Солопова. – М.: КолосС, 2004. – 384 с. Исходные требования на базовые машинные технологические операции в растениеводстве / М-во сел. хоз-ва Рос. Федерации, Федер. агентство по сел. хоз-ву; [разраб.: В.П. Елизаров и др.] М.: ФГНУ «Росинформагротех», 2005. 270 с. Капельные оросительные сети [Электронный ресурс] / Электрон. портал – Режим доступа к порталу: http: // www.fito-agro.m.- Кириллова Е. Гидропоника. – М.: Росмэн-Пресс, 2005. – 96 с. Мазлоев В.З., Кормаков Л.Ф., Тускаев Т.Р. Формирование и использование технического потенциала сельскохозяйственного производства. – М.: Лань, 2005. – 240 с. Медведева Е.А., Никитин В.М. Энергопотребление и уровень жизни. Новосибирск: Наука, 1991. Назарова В.И. Современные теплицы и парники. – М.: Рипол Классик, 2011. Научно-технический обзор. Ресурсосбережение как важнейший фактор повышения конкурентоспособности мелиоративного сектора АПК. – ФГНУ ЦНТИ «Мелиоводинформ», 2008. – 68 с. Нечаев В.И., Артемова Е.И., Белова Л.А. Экономика сельского хозяйства. – М.: КолосС, 2010. – 384 с. Нечаев В.И., Парамонов П.Ф. Организация производства и предпринимательской деятельности в АПК: Учебник / В.И. Нечаев, П.Ф. Парамонов / КубГАУ – Краснодар, 2007 – 466 с. Попов Н.А. Экономика сельского хозяйства. – М.: Магистр, 2010. – 400 с. Умурзоқов У.П. ва бошқ. Фермер хўжалиги иқтисодиёти. Ўқув қўлланма. – Т.: «Иқтисод-молия», 2007. – 276 б. Yüklə 152,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|