1. Kirish. Bug‘ va gaz turbina qurilmalari sхеmalari

Aktiv pog‘onada
Bug‘ qo‘zg’almas sоplо kanallaridan c1 absоlyut tеzlik bilan chiqib qo‘zg’aluvchan ishchi kurak kanallariga kеladi, bunda bug‘ning harakat tеzligi o‘zgarib kuraklarni c2 absоlyut tеzlik bilan tark etadi. Bug‘ning egri chiziqli kanallarda harakatlanishi natijasida pi aylanma zo’riqish kuchini hоsil qiladi. Bu kuch aylanma tеzlik "u" yo’nalishida ishchi kuraklarga ta’sir qiladi. Mехanika kursidan ma’lumki, kuch impulsi harakat miqdоrining o‘zgarishiga tеng bo’ladi:

5-mavzu. Bug‘ turbinalarning energetik xarakteristikalari.
5.1. Bug‘ turbinalarning energetik xarakteristikalari.
5.2. Bug‘ turbinalar konstruksiyalari.
Umumiy ma‘lumotlar Bug’ning issiqlik energiyasini bosqichma-bosqich mexanik energiyaga aylantirib beruvchi issiqlik mashinasi bug’ turbinasi deyiladi. Hosil qilingan energiya boshqa turdagi energiyaga yoki mexanik energiyaga aylantiriladi. Italiyalik olim D. Brank bug’ turbinasi modeliga xos bo’lgan bug’ g’ildiragini 1629 yilda yaratgan. Unda bug’ oqimining kinetik energiyasi uyg’otgan impuls 9 Kurakli g’ildirakni aylantirishga sarflangan. Suv bug’ining kinetik energiyasini mexanik energiyaga aylantirish mumkinligini Shved muxandisi G.de -Laval 1888 yil birinchi bug’ turbinasini isbotladi. Shunday qilib, bug’ turbinasi yaratilgandan so’ng, uni takomillashtirish tadqiqotlari rivoj topdi. Natijada bir, ikki, uch va ko’p bosqichli bug’ turbinalari yaratildi.
Bug’ turbinaning ishlash prinsipi.
Bug’ turbinasi qismlari quyidagi vazifani bajaradi. Val aylanib elektr generatori chulg’amlarini harakatlantiradi va natijada elektr energiya ishlab chiqaradi. Kuraklar keladigan bug’ning yo’lni to’sib valni harakatga keltiradi. Ishchi disk-valga mahkamlangan bo’lib kuraklar va valni bog’lab turadi. Soplo bug’ generatoridan keladigan bug’ni tezligini oshirib kuraklarga yuboradi. Turbina tanasi bug’ turbinasidagi bug’ni tashkariga chiqib ketishi va tashqi muhitdan saqlaydi. Ish bajarib bo’lgan bug’ chiqish quvuri orqali chiqib ketadi. Bug’ning potensial energiyasini turbina valini aylanishlaridan iborat mexanik energiyasiga aylantirishning bir nechta usullar yordamida amalga oshirish mumkin.
Bug’ni potensial energiyasini oqimning kinetik energiyasiga o’tkazish turiga qarab turbinalar aktiv, reaktiv va umumlashtirilgan (aktiv – reaktiv) turlarga bo’linadi.
5.1 - rasmda sxematik ravishda bir pog’onali aktiv turbinaning qirqimi ko’rsatilgan. Bu turdagi turbinada bug’ning kengayishi, yani uning potensial energiyasini kinetik energiyaga aylanishi qo’zg’almas soplo 4 larda , bug’ning kinetik energiyasini valning mexanik energiyasiga aylanishi esa ishchi kurak 3 larda amalga oshiriladi.
Bug’ turbinasining asosiy elementlari: soplo (4), val (1) da joylashgan disk (2) va ishchi kuraklari(3), chiqaruvchi quvurdan (6) tashkil topgan. Bunda val 1 va unda o’rnatilgan disk 2, turbinani asosiy qismi bo’lib, turbina rotori deb nomlanadi. Rotor turbina korpusi (5) da joylashadi. Val uchlari esa tayanch podshipniklarda joylashadi