3-modul. Bug‘-gaz turbinali qurilmalar. 9- mavzu. Bug‘-gaz qurilmalari. Bug„-gaz qurilmalari (BGQ) umumiy tavsifi. Bug„-gaz qurilmalarining (BGQ) guruhlanishi.
Reja: 1. Bug’-gaz qurilmalarini yaratilishi 2. Utilizator qozonli (UQ) BGQlarning issiqlik sxemalari va asosiy ko'rsatkichlari 3. Asosiy texnik ko'rsatkichlar tahlili 4. Optimal bug'-gaz siklini tanlanishi. Tayanch iboralar: bug‟ mashinasi, yoqilg'i – moylash materiallari, sanoat bug' turbinasi, gaz turbinali qurilmasi, Brayton sikli, Brayton-Renkin sikli, bug‟-gaz qurilmasi, Karno ideal qaytar sikli, Utilizator qozoni, Utilizator qozonli (UQ) BGQ, Brayton-Renkin termodinamik sikli, Q, T – diagrammasi, optimal bug'-gaz sikli.
1. Bug’-gaz qurilmalarini yaratilishi. Insonlarning abadiy dvigatel yaratish orzusi million yillar davomida saqlanib kelayotgan, biroq uzluksiz harakatlanuvchi kuchni ixtiro qilishga bo'lgan urinishlar zoe ketayotgan ushalmas orzu bo'lib hisoblanadi. Biroq urinishlar o'z samarasini ko'rsatmay qolmaydi. 1769 yilda ingliz muhandisi Jeyms Uatt birinchi bug' mashinasiga patent oldi. Bu birinchi issiqlik dvigateli edi. Xalqaro birliklar sistemasiga ko'ra 1960 yildan boshlab, bu olimning nomi abadiy ravishda energiya o'lchov birligi Vatt bilan birga yashab kelmoqda.
Birinchi bug' mashinalari ko'mir yoki o'tin yoqib bug' qozonlarida hosil qilinadigan bug'da ishlagan. Taxminan 150 yillar muqaddam tuz qazib chiqaruvchilar uchun neft oddiy yopishqoq qora massa sanalgan va neft chiqib qolgan quduqlarni ko'mib tashlangan. Bugungi kunga kelib esa neft erning qoni hisoblanadi. Ingliz olimi Benjamin Sillimen va harbiy Edvin Dreyk tomonidan neftdan yoqilg'i – moylash materiallari sifatida foydalanish mumkinligi isbotlandi va dunyo bo'yicha birinchi neft qudug'i aka-uka Nobillarga tegishli kompaniya tomonidan Ozarboyjon hududida ishga tushirildi.
Energetika sohasida eng katta ixtiro – bu o'zgaruvchan tok generatori va kuchlanish transformatori N. Tesla tomonidan kashf qilinib elektroenergetik
