Tezlanishvektor kattalik bo‘lib, uning birligi uzunlik birligining vaqt birligi kvadrati nisbatiga teng.
Tezlik, yo‘ldan vaqt bo‘yicha olingan birinchi tartibli hosilasiga teng bo‘lgani uchun, tezlanish yo‘lning vaqt bo‘yicha ikkinchi tartibli hosilasiga teng bo‘ladi .
,
,
,
Bosib o‘tilgan yo‘ldan vaqt bo‘yicha olingan ikkinchi tartibli hosila moddiy nuqtaningoniy tezlanishi deb ataladi.
Tezlanish vektorini koordinata o‘qlari bo‘yicha uchta tashkil etuvchigi ajratish mumkin:
Bu yerda
- vektorning o‘qlardagi proyeksiyalari. Ularning kattaliklarini bilgan holda tezlanishning qiymatini orqali topish mumkin.
Yo'l esa boshlang`ich vaziyat, boshlang`ich tezlikni vaqtga ko`paytmasi va tezlanish bilan vaqt kvadrati ko`paytmasining yarmini yig`indisiga teng . Bosib o’tilgan S yo’lni, tezlik funktsiyasini 0 dan t vaqtgacha chegarada integrallash yo’li bilan hisoblash mumkin
,
Agar harakat to’g’ri chiziqli tekis harakatdan iborat bo’lsa, u= constbo’ladi.
,
bundan,
,
Agar tezlanishning vaqt bo‘yicha o‘zgarishi ma'lum bo‘lsa, undan har doim tezlikning vaqtga bog‘lanishini ( ni) aniqlash mumkin. Tezlikning o‘zgarishi:
bundan
ga ega bo’lamiz.
Tezlanish o’zgarmas bo’lgan holda (a = const) harakat tekis o’zgaruvchan harakat deb ataladi. U holda
Tezlikning t vaqtga bog‘lanish funksiyasi (1.9)ni (1.4)ga qo‘yib, noldan t vaqt oralig‘igacha integrallab, tekis o‘zgaruvchan harakatda bosib o‘tilgan yo‘l uchun formulani topamiz:
,
Agar a > 0 bo’lsa, harakat tekis tezlanuvchan harakatdeyiladi, a < 0 bo’lganda esa, tekis sekinlanuvchan harakat deb ataladi.
Xalqaro birliklar tizimi- «XBT»da tezlik metr/sekund bilan o’lchanadi.
