1-mavzu. Boshqarish sistemalariga misollar, ularning printsipal va funktsional sxemalari 1-masala

1.2-masala
Ikkifazali asinxron dvigatelli AD oddiy kuzatuvchi tizimning funksional sxemasini tuzing.
Kuzatuvchi tizimning prinsipial sxemasi 1.3-rasmda keltirilgan. Tizim quyidagi prinsip bo‘yicha ishlaydi. Tizimning kirish va chiqish o‘qi holatini P potensiometr harakatlantirgichi bog‘langan DR mexanik differensiali taqqoslaydi. Ikkilangan triod L asosida yig‘ilgan bir kaskadli U lampali kuchaytirgichda Ppotensiometrdan olinadigan U_s kuchlanish kuchaytiriladi. Ikki fazali asinxron dvigatelning boshqaruvchi chulg‘amiga kuchaytirgichning chiqish kuchlanishi U_k beriladi. Asinxron dvigatelning boshqaruvchi chulg‘ami potensiometr ulangan o‘zgaruvchan kuchlanish manbaidan ta’minot oladi. Chiqish transformatorining ikkinchi chulg‘amiga parallel ulangan S kondensator, U_k kuchlanishini dvigatel qo‘zg‘atish chulg‘amining kuchlanishiga moslashtirish vazifasini bajaradi.



1.3-rasm. Ikki fazali asinxron sodda dvigatelli kuzatuvchi tizimning prinsipial sxemasi
Mexanik diferensialni taqqoslash elementi TE, potensiometrni o‘zgartiruvchi element O‘E deb qabul qilsak, 1.4-rasmda keltirilgan funksional sxemaga ega bo‘lamiz. Sxemada asinxron dvigatel reduktor bilan birga bitta bajaruvchi elementda BE joylashtirilgan.



1.4-rasm. Kuzatuvchi tizimning funksional sxemasi
1.3-masala
Asinxron taxogenerator ATG va ikki fazali AD asinxron dvigatelli kuzatuvchi tizimni funksional sxemasini tuzing.
Tizimning ishlash prinsipi 1.5-rasmdagi tasvir orqali izohlanishi mumkin. Kuzatuvchi tizimning kirish va chiqish o‘qlari P₁ topshiriq va P₂ qayta ishlovchi potensiometrlarning harakatlantirgichiga bog‘langan. Θ=Θ_kir-Θ_chiq xatoligiga proporsional potensiometrlardan olingan kuchlanish asinxron taxogeneratorning teskari bog‘lanishidan olinadigan U₀ kuchlanishiga algebraik qo‘shiladi va ikki kaskaddan iborat lampali kuchaytirgich kirishiga keladi. Birinchi kaskad fazoinversli bo‘lib, L1 lampasida yig‘ilgan. Birinchi kaskad dastlabki kuchaytirishni amalga oshiradi, ikki taktli so‘nggi kaskadlar (L1, L2 lampalar)ni boshqaradi. Bu kaskadlar Tr_chiq tranzistori orqali asinxron dvigatelning boshqaruvchi chulg‘amida ishlaydi.Dvigatel chulg‘amidagi S kondensator ta’minot kuchlanishini boshqaruvchulg‘amidagi kuchlanishga nisbatan 90⁰ fazaga aylantiradi. Kuzatuvchi tizim boshqaruvchi va qayta ishlovchi signallar elektrik kattalik yig‘indisi shaklida taqqoslanadigandistansion tizimlar qatoriga kiradi.
Tizimning funksional sxemasi 1.6, a-rasmda keltirilgan. Sxemada ikkita o‘zgartiruvchi element O‘E mavjudligi, kirish va chiqish o‘qlaridan tashqari, ularga proporsional P₁ va P₂ potensiometrlardan olinadigan U_p1 va U_p2kuchlanishlarning burilish burchagi taqqoslanadi. Tizimning qolgan elementlari lampali kuchaytirgich, tizimning chiqish o‘qining aylanish tezligini U₀ kuchlanishga aylantiruvchi asinxron taxogeneratoryordamida amalga oshiriluvchi mahalliy va teskari bog‘lanish va reduktorli dvigateldan iborat.
1.6,a-rasmda keltirilgan sxema bitta o‘zgartiruvchi elementgaega ekvivalent sxemaga aylantirilishi mumkin (1.6,b-rasm). Bu sxemada kirish signallari bevosita taqqoslanadi.U_p1vaU_p2 kuchlanishlarini quyidagicha ifodalash mumkin:
U_p1 , U_p2
Bu erda, ,  potensiometrni uzatish koeffitsientlari.
Ikkinchi taqqoslash elementiga beriladigan potensiometr kuchlanishlarining farqi
_Up=U_p1-U_{p2 (1.1)}
Muvofiqlashtirish bo‘lmasa, nolga teng bo‘lishi kerak. Bundan kelib chiqadiki:

_bunda, , bo‘lishikerak.

1. 
   ifodaga ni qo‘yib, quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz:
   

_Up ( ) _{.
Bu esa 1.6,b-rasmda keltirilgan funksional sxemaga mos keladi.}



1.5-rasm. Ikki fazali asinxron dvigatelli kuzatuvchi tizimning
Prinsipialsxemasi

б)

а)



1.6-rasm. Kuzatuvchi tizimning funksional sxemasi