1-mavzu. Mavzu: O’sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari Mavzu rejasi

Suv va mineral tuzlar almashinuvi. Odam organizmi uchun
mineral tuz va suv ham zarur. Mineral to’zlari odam asosan oziq –
ovqat bilan oladi. Bir sutkada odam 10 – 12,5 g. osh tuzi iste’mol
qiladi. Mineral to’zlar organizmdagi barcha funksiyyalarning bir Hilda
kechishini ta’minlaydi, nerv sistemasi faoliyati, qon ivishi, so’rilish,
gaz ajralish, sekresiya va ajratish jarayonlari ham zarur. Organizm
uchun kalsiy, fosfor, kaliy, natriy, marganez, kobalt, mis, ruh, brom,
yod, oltingugurt, temir va boshqa mikro va makro elementlar ham juda zarur.
Vitaminlar. Vitaminlar ham yog’lar, oqsillar, uglevodlar,
mineral tuzlar, suv kabi organizm uchun zarur bo’lgan oziqa
moddalardan hisoblanadi. Rus olimi N. I. Lunin ( 1853 – 1938 ) 1880
yilda organizm uchun zarur bo’lgan moddalardan biri vitaminlar ekanini
birinchi bo’lib isbotladi. 1912 yilda K. Funk tomonidan vitaminlar deb
nomlandi (vita – xayot degan ma’noni anglatadi). Vitaminlarning 40
dan ortiq turi bo’lib, ular organizmning o’sishiga modda almashinuviga
immune holatiga, yurak – qon tomir, nerv tiziminish ish faoliyatiga
ta’sir ko’rsatadi. Agar biror vitamin organizmga mutlaqo kirmasa
gvitaminoz, yetishmasa gipovitaminoz, me’yoridan ortib ketsa
gipervitaminoz deyiladi. Har bir vitamin turli hil vazifani bajaradi.
A vitamin o’sish vitamini deyiladi. U organizmning o’sish va
rivojlanishida, teri ostki qavati xolatini normal saqlashda, ko’z
o’tkirligini yaxshi bo’lishini ta’minlashda muhim axamiyatga ega. Bu
vitamin yetishmanganda teri quruqlashib, yorilib, nafas yo’llari va
oshqozon – ichak qavatigini yallitlanishi kasalliklari yuziga keladi.
Vitamin A baliq yog’ida, sariyog’da, tuxum sarig’ida, jigarda, sabzi,
qizil qalampir, uruq tarkibida ko’p bo’ladi. B gruppa vitaminlarga B(tiamin), B2 (riboflamin), B6, B12, PP (nikotin kislota) kiradi.