1-mavzu. Moliyaning mohiyati va funksiyalari reja: Moliyaning mohiyati va zarurati. Moliyaning funksiyalari

Yüklə 323,77 Kb.

səhifə	26/94
tarix	29.06.2023
ölçüsü	323,77 Kb.
	#135533

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 94

1-mavzu. Moliyaning mohiyati va funksiyalari reja Moliyaning mo

Balans usuli

Ekstrapolyasiya usuli – buning mohiyati shundan iboratki, xo’jalik faoliyati o’tgan davr moliyaviy natijalarini ijobiy va salbiy tomonlarini zimdan hisobga olib, kelgusi davr rejalashtirishida ular e’tiborga olinishi zarurligini ko’rsatadi.
Normativ usul – belgilangan, tasdiqlangan norma va normativlarga tayangan holda bajariladi.
Ekonometrik usullar – real iqtisodiy va sotsial jarayonlar oqimini aks ettiruvchi moliyaviy-iqtisodiy modellar ko’rinishida ifodalanadi.
Balans usuli – moliyaviy resurslarning shakllanish manbalari va ulardan foydalanishdagi bog’liqlik hamda tenglikni ta’minlash o’z ifodasini topadi.

^{3. Korxonani moliyaviy boshqaruv tizimida rejalashtirish va tahlil}

^{Boshqarish – aniq natijalarga erishish uchun obyektga maqsadli yo’naltirilgan holda ta’sir qilishning shakllari va usullari yig’indisidir. Boshqarish inson faoliyatining barcha sohalariga xosdir. Shuningdek, boshqarishning muhim sohalaridan biri moliyaviy faoliyatni boshqarish hisoblanadi.}
^{Moliyaviy boshqarishda har qanday boshqarish tizim kabi boshqarishning obyekti va subyektlari ajratiladi. Boshqarish obyekti sifatida turli markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan pul fondlarini shakllantirish va foydalanish jarayonidagi moliyaviy munosabatlar maydonga chiqadi. Moliyaviy munosabatlarni tasniflanishi bo’yicha boshqarish obyektlari 2 asosiy turga ajratiladi: davlat moliyasini boshqarish va xo’jalik subyektlari moliyasini boshqarish. Shunga muvofiq ravishda boshqarish subyektlari sifatida: korxonalarning moliyaviy xizmat tizimi va moliyaviy organlar, soliq organlari kiritiladi.}
^{Moliyaviy boshqaruvni amalga oshiruvchi barcha tashkiliy strukturalar majmuasi moliyaviy apparat deb ataladi.}
^{Moliyaviy boshqaruv quyidagi funk}^s^{ional elementlardan tashkil topadi:}
^-^re^{jalashtirish – har qanday subyekt rejalashtirish jarayonida}^o’^{zining moliyavaiy holatini baholaydi va moliyaviy resurslarni k}^o’^{paytirish imkoniyatlarini aniqlaydi. Rejalashtirish jarayonidagi boshqaruv}^q^{arorlari moliyaviy axborotlar tahlili asosida qabul qilinadi.}
^-^o^{perativ boshqarish – moliyaviy resurslarni qayta taqsimlash yordamida xarajatlarni minimumdan maksimal qanoatlantiruvchi ko’pni ko’zlovchi hamda operativ tahlil asosida ishlab chiqiladigan tadbirlar kompleksini}^o’^{zida aks ettiradi.}
^-ⁿ^{azorat – boshqarish elementi sifatida rejalashtirish va operativ boshqarish jarayonida amalga oshiriladi. Uning yordamida rejalashtirilgan moliyaviy resurslardan foydalanish}^{prognoz ko’rsatkichlarini}^{haqiqiy natijalar}^bilan^{solishtiradi.}
^{Moliyani boshqarishning funk}^s^{ional elementlari ichida asosiy}^o’^{rinni rejalashtirish tashkil qiladi.}
^{Moliyaviy rejalashtirishning obyekti bo’lib x}^o’^{jalik subyektlari va davlatning moliyaviy faoliyati hisoblanadi.}^H^{ar bir xo’jalik subyekti moliyaviy rejasini tuzadi, ya’ni bu alohida muassasaning smeta xarajatlaridan tortib to davlatning yig’ma moliyaviy balansigacha qamrab oladigan muhim jarayondir.}
^{Rejalashtirish, bir qator o’zining xususiyatli jihatlariga ega bo’lib, ular quyidagilar hisoblanadi:}
^{- ma’lum tartibga solingan jarayonligi;}
^{- axborotlarni qayta ishlash bilan bog’liqligi;}
^{- aniq belgilangan maqsadga yo’naltirilganligi;}
^{- vaqtinchalik tavsifga egaligi.}
^{Rejalashtirish deganda}^{– miqdoriy}^{va sifat tavsifidagi ma’lum bir maqsadlarni o’rnatish va unga erishishning samarali yo’lini aniqlash jarayonidir. Moliyaviy reja moliyaviy rejalashtirishning natijasidir.}
^{Moliyaviy rejalashtirish – moliyaviy resurslar va pul mablag’lari fondlarini shakllantirish va ulardan foydalanishni rejalashtirishdir.}
^{Moliyaviy reja – davlat, xo’jalik subyektlari daromad va xarajatlarini bog’lovchi, oldindan qo’yilgan moliyaviy maqsadlarga erishish usullarini tavsiflovchi hujjatdir. Moliyaviy rejalashtirish jarayonida korxonaning moliyaviy maqsadlari aniqlanadi, korxonaning joriy moliyaviy holatiga o’rnatilgan maqsadlarning muvofiq kelish darajasi o’rganiladi, o’rnatilgan maqsadlarga erishishga yo’naltirilgan faoliyat ketma ketligi shakllantiriladi.}
^{Moliyaviy rejalashtirish bir nechta uslublarga tayangan}^h^{olda amalga oshiriladi.}^Sh^{ulardan asosiylari b}^o’^lib^q^uyidagilar^h^isoblanadi:
^{- e}^k^st^rapolya^s^{iya usuli;}
^{- n}^{ormativ usuli;}
^{- m}^{atematik modellashtirish usuli.}
^E^k^st^rapolya^s^{iya usulining mo}^h^{iyati shundaki,}^o’^tgan^h^{isobot davrining moliyaviy natijalaridan xulosa chi}^q^{arib kelgusi}^h^{isobot yili uchun moliyaviy rejani tuzishni ko’zda tutadi. Moliyaviy ko’rsatkichlarning prognoz va rejali hisob kitoblari turli usullardan foydalanishga asoslanadi. Ekstrapolyasiya usuli moliyaviy ko’rsatkichlar va ularnig dinamik o’zgarishlariga asoslanadi. Moliyaviy ko’rsatkichlar hisobot yilidagi ko’rsatkichlar asosida amalga oshiriladi.}
^{Normativ usulda, belgilangan norma va normativlardan foydalanish ko’zda tutiladi. Masalan: byudjetdan moliyalashtiriladigan ta’lim muassasalarida o’quvchilar kontingenti va x.k.}
^{Matematik modellashtirish usulida real iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarni takrorlovchi moliyaviy modellar tuzish orqali amalga oshiriladi. Moliyaviy resurslarni manbalarini ulardan foydalanish bilan muvofiqlashtirish asosidagi rejalashtirish jarayoni balans usuli hisoblanadi.}
^Situat^s^{ion ta}^h^{lil va bashorat}^q^{ilish usuli asosida}^q^atti^q^{yoki funk}^s^{ional determina}^s^{iyalashgan bo}^g’^liqlikni^o’^{rganishga m}^o’^{ljallangan model yotadi. Bu modeldan foydalanish va unga turli omillar: realiza}^s^{iyadan tushum, aktivlarning aylanuvchanligi, tash}^q^{i manbalarga moliyaviy bo}^g’^li^q^{lik darajasi kabi k}^o’^{rsatkichlar ta’siri o}^st^{ida bashorat k}^o’^{rsatkichlarini ani}^q^{lash bilan - xususiy kapital rentabelligining bashorat k}^o’^{rsatchiklarini ani}^q^{lash mumkin.}
^{Rejalashtirilayotgan loyi}^h^{a b}^o’^{yicha mumkin b}^o’^{lgan natijalarning bashorati}^q^{uyidagi formula or}^q^{ali amalga oshiriladi:}

⁽¹⁾
^{(1)formula or}^q^{ali asosiy mezonlar ani}^q^{lanadi (masalan, kutilayotgan foydani maksimallashtirish).}
^{N E(R)=S Rk*Pk max; (2)}
^k=1
^{Mazkur formula or}^q^{ali korxona uchun ma’lum mezonlar asosida samarali mu}^q^{obil variantlar tanlab olinishi mumkin.}
^{Korxonalar moliyaviy boshqaruv tizimining funksional modelida tahlil muhim funksionlar seksiyalardan biri hisoblanadi.}
^{Moliyaviy hisobotlarni tahlil qilishning quyidagi usullari mavjud:}
^{- hisobotni o’qish va absolyut ko’rsatkichlarni tahlil qilish;}
^{- gorizontal tahlil;}
^{- vertikal tahlil;}
^{- trend tahlili;}
^{- moliyaviy koeffitsiyentlar tahlili.}
^{Ushbu tahlil usullari vositasida korxonalar moliyaviy-xo’jalik faoliyatining holati va dinamikasi kompleks baholanadi.}
^{Moliyaviy tahlil tizimida ishlatiladigan asosiy moliyaviy koeffitsiyentlar mavjud bo’lib, ular quyidagilardan iboratdir:}
^{Likvidlik koeffitsiyenti korxonaning qisqa muddatli majburiyatlarini qaytara oli}^sh^{qobiliyatini ko’rsatib beradi.}
^{Ishbilarmon faollik koeffitsiyenti korxonalarning mavjud resurslaridan samarali foydalanishlarini ko’rsatib beradi.}
^{Rentabellik koeffitsiyentlari korxonalarning faoliyatini moliyaviy natijalarining samaradorligini ko’rsatib beradi.}
^{Kapitallar strukturasi koeffitsiyenti korxonalarning uzoq mudatli majburiyatlarini qaytara olish imkoniyatlarini ko’rsatib beradi.}
^{Bozor faolligi koeffitsiyenti esa korxonalarning investorlar uchun foal qiluvchanligini ko’rsatib beradi.}

Yüklə 323,77 Kb.

Dostları ilə paylaş:

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 94