1-mavzu: O’zbekiston yagona vatan

Ona tilimga (A.Oripov)

Ming yillarkim, bulbul kalomi

O‘zgarmaydi, yaxlit hamisha.
Ammo sho‘rlik to‘tining holi
O‘zgalarga taqlid hamisha.

Ona tilim, sen borsan, shaksiz,

Bulbul kuyin she’rga solaman.
Sen yo‘qolgan kuning, shubhasiz,
Men ham to‘ti bo‘lib qolaman.
7-MAVZU: ADABIYOT – MA’NAVIYAT O’CHOG’I

Adabiyotso’zsan'atidir. Uinsonqalbivaruhidaginoziktovlanishvaohanglarniilg’ashga, ularniso’zvositasidaaksettirishgaintiladi. Engoliydaraja, yuksakpog’onalargachiqaoladiganbadiiyadabiyotinsoniyatnito’lqinlantiradigan, hayajongasoladigano’y-fikrlar, kechinmalar, orzu-umidlarniifodalaydi.

Adabiyot – so’zsan'ati. Ammosan'atturlarinihoyatdako’pvaxilma-xildir. Tasviriysan'at, haykaltaroshlik, me'morchilik, teatr, kino, musiqa, raqsvabadiiyadabiyotsan'atningturlarinitashkiletadi. Ularningbarchasidayuksakbadiiyta'sirchanobrazlaryaratishko’zdatutilgan.Ammoularanashuyagonamaqsadgaturli-tumanyo’llarbilanerishadi.Masalan, raqs – harakatlar, tanaa'zolariningifodaimkoniyatlarigatayanadi.Musiqa – tovushlaruyg’unligiga, tovushlarninghissiyifodasigabog’liq.Tasviriysan'atuchunranglarningo’zaromutanosibligialohidaahamiyatkasbetadi. Rassomgabo’yoqvamo’yqalamyordamberadi. Haykaltaroshesaxommaterial (tosh, ganch, yog’och, metall)gaishlovberishorqaligo’zallikyaratadi. Adabiyotesa, busan'atlardanso’zvaruhningbeqiyosimkoniyatlaribilanfarqlanadi.
So’zlarbadiiymatnningyuzagakelishigaomilbo’ladi, ammoharqandaymatnvaso’zlarbadiiyadabiyotgadaxldorbo’lavermaydi. Buninguchunso’zmuayyanbadiiyestetikvazifanibajarishilozim.Shungako’rahambadiiyadabiyotvoqea-hodisalarniyokiinsoniykechinmalar, his-tuyg’ularnibayonqilmaydi, balkiularnitasvirlaydi.
Tasviresaso’zgatayanadi.So’z – sehr, mo’'jizabilano’zigamahliyoqiladi, rometadi.Shuninguchungo’dakallaga, kichikyoshdagibolaertakka, kattalarbadiiyijodningturliko’rinishlariganihoyatdaqiziqibqaraydi, ularningolamigakirgachesa, o’zinihamshuolamgamansubhisoblaydi.
Insono’zumrinimazmunlivama'muno’tkazishiuchunavvaloo’zinio’rabturganborliqnitushunabilishi, yuksakaqlvatajribaegasibo’lishidarkor.
Ba'zidashundayodamlarbilanuchrashibqolasiz.Ikkiog’izsuhbatlashishingbilanuningnimasidirsuhbatdoshnio’zidanbezdiraboshlaydi.Biri-biridanqo’pol, kesatiqli, pichingaralashiddaoligaplar, chala-chulpa, boshi-adog’iyo’qmantiqsizfikrlardanensangizqotadi.
Surishtiribko’rsangiz, shuodammutolaadananchayiroqdabo’ladi. Kitobnijinisuymaydiganbo’ladi!
Shundayodamlarbor. Ikkiog’izsuhbatlashib, tananggizyayraydi. ButunboshliQomusnivaraqlabchiqqandaybo’lasiz... Bundaykishilarni “suhbatishirin”, odamlardeyishadi. Yana-yanasuhbatlashgingiz, bilmagannarsalaringiznibilibolgingizkeladi.
Surishtiribko’rsangiz, shuodammutolaabilanqattiqdo’sttutingan, kitobsizbirlahzahamo’tirolmaydiganodambo’libchiqadi!
Demakki, mutolaanainkikishiningbilimdoirasinikengaytiradi, balkiuningma'naviy-ruhiykamolotidahammuhimo’rintutadi. Bu – isbottalabqilmaydiganhaqiqat!
Kitobmutolaasiko’ngilxohishibilanbog’liqmashg’ulot. Albatta, hechkimbirovnikitobo’qishgamajburlayolmaydi. Aksincha, mutolaagada'vatetishmumkinxolos.AmmoE.Labule “Taraqqiyotningumumiyko’lamidaharbirxalqningo’rnio’shaxalqo’qiyotgankitoblarningsonibilanbelgilanadi”, – debyozadi.
Kitobo’qimaganodamyashayolmaydi, degangapyo’q, ammoyashashdahamyashashbor-da! Kitoblarinsongao’zlikni, dunyonianglash, hayotmazmuninitushunishimkoniniberadi.Badiiyadabiyotsizfikriyteranlikkaerishibbo’lmaydi.Radio, televidenia, internetbor-ku, ularma'naviyehtiyojimizniqondirolmaydimi?– dersiz.Ularhechqachonkitobningo’rninibosolmaydi.
Adabiyotvamutolaahaqidako’pvauzoqgapirishmumkin. Agarqisqaginaxulosaqiladiganbo’lsak, adabiyot – insonningbadiiytafakkurimahsulidir. Kitobesainsonningtabiati, mohiyatibilanbog’liqbo’lganbuyukmo’'jizadir. Insonborekan, adabiyotvakitobyashashdadavometaveradi.