1-mavzu Qo‘l to‘pi o‘yinining kelib chiqishi va rivojlanish tarixi

Texnik anjomlar.
Mezbon jamoa hakam va uning yordamchilari uchunquyidagi texnik anjomlari taqdim etiladi.
1.O‘yin soati va sekundometlar.
2.SHunday joylashtirish kerakki, uni o‘yin bilan bog‘liq bo‘lgan barcha kishilar hatto tomashabinlarga ham aniq ko‘rinarli bo‘lishi lozim. O‘yin soatlari o‘yin oralig‘idagi tanaffuslarni va o‘yin vaqtini hisoblash uchun qo‘llaniladi.
3.Sekundomer olingan tanaffuslarni hisobga olish uchun qo‘llaniladi.
4.Tablo o‘yin bilan bog‘liq bo‘lgan ommaga aniq ko‘rinarli bo‘lishi kerak.
Sport kiyimi. Maydon o‘yinchilari orqa tomonida katta
raqamli va ko‘kragida kichik raqamli sport mayka (2 dan to 11 raqamgacha), kalta ishton, paypoq yoki golflar kiyadilar. Usti yopiq joylarda sportchilar poshnasiz poyafzal kiyadilar. Darvozabon maydon o‘yinchilaridan farqli o‘laroq orasida 1 yoki 12 raqami bilan mashg‘ulotlarda kiyadigan kiyimini kiyib olishi, himoya bandajini kiyib oladi.

Qo‘l to‘pi maydoni (1,1-rasm).

Дарвоза

олд чизиқ

Дарвозабон
майдони чизиғи

Эркин тўп ошириш чизиғи

7 метрли жарима тўпи ташлаш чизиғи

Марказий чизиқ

22-rasm.
Qo‘l to‘pi darvoza va to‘r

1,2-rasm.

3. Qo’l to’pi o’yini qoidalari.
Qo‘l to‘pi o‘yinining afzalliklaridan biri uning oddiyligidir. Bu o‘yinni zalda va ochiq xavoda tashkil etish mumkin. Ochiq havoda er yuziga asfalt va chim yotqazilgan bo‘lishi kerak. O‘yin maydonining o‘lchami 40x20 metr, 2ta 2x3 metrlik darvoza bo‘lishi kerak. O‘yin maydonida quyidagi chiziqlar chiziladi: maydon chegaralari, maydon o‘rtasidan chiziq bo‘ladi va darvozalar oldida 6 metrlik yarim aylanalar chiziladi. Qo‘l to‘pi o‘yinining texnikasi ham oddiy, ham oson. Maydon bo‘ylab qadamlab va yugurib harakatlanish to‘pni bir-biriga uzatish, to‘pni qo‘l bilan darvozaga otish bu o‘yinga xosdir. O‘yin maydon markazidan ixtiyoriy yo‘nalishda to‘pni otish yoki uzatib berish bilan boshlanadi. To‘p darvozaga tushirilgandan so‘ng o‘yin yana markazdan boshlananadi. O‘yinchilar to‘pni bir-biriga bir yoki ikki qo‘llab uzatadilar. To‘p faqat bir qo‘llab olib yuriladi. To‘pni olib yurish, uzatish yoki darvozaga otish uzatib berish bilan yakunlanadi. O‘yinchi to‘pni olib yurishdan so‘ng to‘pni ushlab olsa, u to‘pni sherigiga uzatishga yoki darvozaga otishga majbur. Qo‘lda to‘p bilan uch qadamdan ortiq yurilmaydi. To‘pni qo‘lda 3 soniyadan ortiq ushlab turilmaydi.
O‘yinchi tomonidan darvozaga to‘p otish hali u darvozabon maydonchasiga kirmasdan bajariladi. Darvozabon to‘pni barcha usullar bilan, jumladan oyoq bilan ham ushlab qolishga haqli. Agar to‘p himoyalanuvchi jamoa o‘yinchisidan maydon tashqarisiga chiqib ketsa, yon chiziqdan yoki burchakdan to‘p o‘yinga kiritiladi. Qoida buzarlik ro‘y bergan joydan erkin to‘p belgilanadi. Hujum vaqtida hujumchiga qarshi himoyachi darvoza chizig‘i oldida qo‘pollik qilsa, ya’ni to‘pni uloqtirayotganda uni ushlab qolsa, turtib yuborsa, chalsa 7 metrlik jarima to‘pi belgilanadi.
O‘yinda raqib to‘pni mustahkam egallab turganda, to‘pni olib qo‘yishga, raqibni ushlab olish, ushlab turish, tortish, urilish, itarish, oyog‘ini chalish, darvozabon maydonchasiga siqib qo‘yish man etiladi. Qo‘pol va sportga xos bo‘lmagan harakat qilib intizomni buzganligi uchun 2 yoki 5 minut davomida maydondan chiqariladi. 3 marta qoida buzarlikka yo‘l qo‘yilsa o‘yin oxirigacha maydondan chiqarib yuboriladi. Agar ikkala jamoa o‘yinchilari bir vaqtda xatolikka yo‘l qo‘ysa yoki o‘yin qandaydir sababga ko‘ra to‘xtatilgan bo‘lsa munozarali to‘p tashlash belgilanadi.
Qo‘l to‘pi o‘yinida maydonda 10 ta o‘yinchi 2 ta darvozabon jamoani tashkil etadi. O‘yin boshlanishida o‘yin maydonida 6 ta o‘yinchi va 1 darvozabon har qaysi jamoada bo‘ladi. Boshqa o‘yinchilar maydondan tashqarida, zahirada bo‘lib, o‘yinchini almashtirish kerak bo‘lganda, maydondan chiqarilgan o‘yinchi o‘rniga boshqa o‘yinchi maydonga tushiriladi. O‘yinchi almashtirishda o‘yin vaqti to‘xtatilmaydi.
Nazorat savollari:
1. Qo’l to’pini kelib chiqishi va dastlabki qoidalari.
2. Qo’l to’pini O’zbekistonda rivojlanishi.
3. Qo’l to’pi maydoni o’lchami va o’yin qoidasi.