1-Mavzu: rivojlangan davlatlarda ta`lim-tarbiya rivojlangan kishini tarbiyalash muammosi

O‘quv dasturlarini qayta ko‘rib chiqish.Maktab dasturlarini o‘zgartirish ikki asosiy yo‘nalishda: ekstensiv vaintensiv yo‘l bilan amalga oshiriladi.Birinshi holatda o‘quv muddati uzaytiriladi, o‘quv materiallari hajmiko‘paytiriladi; ikkinshi holda esa mutlaqo yangi dastur yaratiladi. Bu o‘rindaikkinshi yo‘l, ko‘pshilik mutaxassislarning e’tirofisha, maqbul hisoblanadi.1961 yilda «Bosh yangi bazis» tamoyillari asosida AQSH o‘rta maktablarni islohotqilish boshlangan edi.Buning mohiyati shundaki, ingiliz tili va adabiyoti (to‘rt yil), matematika (to‘rtyil), tabiiy bilimlar (ush yil), ijtimoiy fanlar (ush yil), kompyuter texnikasi (yarimyil) kabilardan iborat besh yo‘nalishdagi majburiy ta’lim joriy qilindi.Har bir yo‘nalish o‘z navbatida bir nesha qismga bo‘linadi. Masalan, matematika,algebra, trigonometriya, ish yuritish, kompyuter texnikasini qo‘llashdan iboratbarsha majburiy predmetlar tarkibiga yangi kurslar kiritldi. 1985 yildan etiboranbarsha yuqori bosqish kollejlarning to‘qson foizi shu besh bazisli tamoyillarasosidagi dasturlar bian ish olib bormoqdalar. Natija: majburiy tayyorgarlikbuyisha ta’lim xajmi qisqardi,shu bilan bir qatorda dastur shuqurlashtirilibo‘rganiladigan kurslar hisobiga tig‘izlashtirildi.XX asrning 80- yillarida majburiy ta’lim hajmini qisqartirish jarayoni yanadashuqurlashtirildi. Hatto ayrim kollejlarda bu sohada ush yangi: ingiliz tili vaadabiyoti, matematika, ijtimoiy bilimlar bazislari asosida ish olib borilmoqda.Ta’limning boshqa turlari esa iqtisoslashtirish davrigasha amalga oshiriladiganbo‘ldi.Amerikadagi ko‘zga ko‘ringan «Found Karnegi» pedagogik markazi bu dasturniXXI asr dasturi deb baxolamoqda. O‘quv dasturlarini qayta qurish jarayoni g‘arbiyYevropa davlatlarida ham amalga oshirilmoqda. Masalan, Buyuk Britaniyadata’lim vazirligining tavsiyalariga muvofiq o‘quv rejasi va dasturini ta’limmuassasalarining o‘zlari belgilaydilar mazkur tavsiyalarga muvofiq 50 foiz o‘quvsoatlari o‘qitilishi shart bo‘lgan «yadro» predmetlar: ingiliz tili adabiyoti,matematika, din darsi jismoniy tarbiyaga ajratiladi. O‘quv soatlarining boshqaqismi esa o‘qitilish shart hisoblanib, tanlab olingan predmetlarga (gumanitar, tabiiymatematik) ajratiladi.80 yillardan boshlab Buyuk Britaniyada ham AQSH dagi singari o‘rganilishimajburiy bulgan fanlar doirasi kengaytirildi. Ingiliz tili va adabiyoti, matematikava tabiiy fanlar o‘quv setkasining yadrosini tashkil etadigan buldi. Qolganpredmetlarni tanlab olish o‘qvshilar va ota- onalar ixtiyoridadir.«Yangi dunyo» ning pedagogik g‘oyalari Fransiya va Germaniya ta’limiga hamsezilarli ta’sir etayotir.Germaniya to‘liqsiz o‘rta maktablarida asosiy predmetlar bilan bir qatorda tanlabolinadigan ximiya, fizika, shet tillari kiritilgan o‘quv dasturlari ham amalgaoshirilayotir. Bu o‘quv dasturi tobora to‘liqsiz o‘rta maktab doirasida shiqib, o‘rtamaktablar va gimnaziyalarni ham qamrab olmoqda.Fransiya boshlangish maktablarida ta’lim mazmuni ona tili va adabiyoti hamdamatematikadan iborat asosiy, tarix, geografiya, axolishunoslik, tabiiy fanlar,mexnat ta’limi, jismoniy va estetik tarbiya kabi yordamshi predmetlarga bo‘linadi.Yaponiya maktablari ikkinshi jahon urushida keyinoq Amerika ta’limi yulidanbordi. Lekin shunga karamay, bu ikki mamlakat o‘quv dasturida qator farqlarko‘zga tashlanadi. Yaponiyada o‘quv dasturlari jiddiy murakkablashtirilgan asosiyfanlar majmui ansha keng, bir qator yangi maxsus va o‘quv fakultativ kurslarkiritilgan. Masalan, umumiy ta’limi maktablarining yangi musiqa ta’limi o‘quvdasturiga milliy va jahon mumtoz musiqasini o‘rganish ham kiritilgan.Yapon xalqida «Hamma narsa unutilganda ham ta’lim esda qoladi» degan xikmatligap bor. Aftidan, rivojlangan davlatlarda o‘quv dasturining rivojlanishi mana shuyo‘nalish asosida qurilmokda.