1 shavkat zokirov

Ijtimoiy rivojlanishning asosiy yo`nalishlari. 
Sharq mamlakatlarining ijtimoiy strukturasi rivojlangan kapitalistik jamiyatlarning 
sotsial strukturasiga nisbatan uncha murakkab bo`lib yaqin o`tmishdagi 
mustamlakachilik zulmi yosh mustaqil davlatlardagi kapitalizmning o`ziga xos 
rivojlanishi past unumdorlikka ega bo`lgan xo`jalik shakllarini, feodalizm sarqitlarini 
saqlanishi ularning sotsial tuzilishiga o`z o`zini qoldirar edi. 
XX asrning ikkinchi yarmi Sharq mamlakatlarida ijtimoiy taraqiyot keskin 
jadallashuvi bilan nishonlandi. Ijtimoiy jihatdan ko`p - turli-tumanligicha qolayotgan 
tark jamiyati sifat jihatdan o`zgardi: zamonaviy , modernizatsiya qilingan 
strukturalarining xissasi oshgani holda, uning tarkibidagi ananaviy, qadimiy 
strukturalarning xissasi kamaydi. 
Biroq iqtisodiyotni rivojlanishida katta muvaffaqiyatlar, sanoatni, shaharda yirik 
tadbirkorlikni va qishloqda mehnat unumdorligini o`sishiga qaramay Sharqning 
aksariyat mamlakatlarida qishloq aholisi ustvorligicha qolaverdi. Ba`zi xisob 
kitoblarga qaraganda rivojlanayotgan mamlakatlarda shahar aholisining salmog`I 
1950 yildagi 1941 yildan 1980 yilgacha 32,4% ga qadar o`sgan. Urushdan keyingi 
davrda Osiyo, Afrika, Latin Amerikasi mamlakatlarida qishloqlardan shaharda shahar 
aholisi diniy, etnik, kastaviy va boshqa mansubligiga ko`ra tarkiban turli tuman bo`lib 
boradi. 
Shunday qilib rivojlanayotgan mamlakatlar aholisining uchdan ikki qismi qishloq 
aholisini tashkil qiladi. 
Aholining umumiy ommasida yonlanib ishlovchilarning soni muttasil o`sib 
bormoqda. Osiyoda ular ish bilan band aholining 49-50 foizini, tropic Afrika 
mamlakatlarida 10 foizini tashkil qiladi. Statistik ma`lumotlar qishloq xo`jaligidagi 
ishchi kuchi sonini kamayishi uning soni sanoatda va ayniqsa savdo xizmat 

---

38 
ko`rsatish, transportda sezilarli oshib borishi bilan birga kechayotganligidan dalolat 
beradi. 
Sharqning aksariyat rivojlanayotgan mamlakatlarda sanoat aholisining asosiy 
ommasini-hunarmandlar mayday tovar ishlab chiqaruvchilar, ishlar va qo`l mehnati 
hukmronlik qiladigan mayday korxonalar egalari tashkil qiladilar. Yirik korxonalarda 
son- jihatdan mayday korxonalarga nisbatan kam ishga va xodimlar to`plangan.