1-шова (М-01 шакл)
BACILLUS THURINGIENSIS ENTOMOPATOGEN
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.2. BACILLUS THURINGIENSIS ENTOMOPATOGEN BAKTERIYASINING BIOKIMYOVIY XUSUSIYATLARI Spora hosil qilishi, hashoratlarga ta’sir spetsifikligi va ularning ichki organlariga ta’sir mexanizmi nuqtai nazaridan eng ko‘p o‘rganilgan bakteriya
boshqa mikroorganizmlarning kimyoviy tarkibiga juda yaqin bo‘lib, suv, mineral tuzlar, uglevodlar, lipidlar, proteinlar va nukleoproteinlardan iborat (Kuzin 1946, Mesrobyanu va Peunesku 1963). Mineral tuzlar hujayra sitoplazmasining osmotik bosimi va rN ko‘rsatkichini boshqarib turadi, enzimatik tuzlarni faollashtiradi, bu esa bakteriyalarning umumiy biologik faolligini oshiradi. SHuning uchun yuqori toksin xususiyatiga ega bo‘lgan produtsent-kultura olish uchun organizmning mineral tuzlar va organik mosdalarga ehtiyojini bilish talab qilinadi, bu esa ozuqa muhiti tarkibini to‘g‘ri tuzishda muhum ahamiyat kasb etadi. E.M.Gubareva (1952) bergan ma’lumotga ko‘ra bakteriyalardagi kulli mosdalar miqdori, ozuqa muhitida mavjud bo‘lgan tuzlar miqdori bilan sezilarli darajada bog‘liqliq mavjud. V.S.Gostev ushbu bakteriyalarning mineral elementlarga bo‘lgan talabiga, ya’ni hujayraning hayotiy davrida muhimligi va ahamiyatiga ko‘ra asosiy va ikkinchi darajali guruhlarga ajratishni taklif etdi. U asosiy guruhga fosfor, kaliy, natriy, magniy kalsiy, oltingugurt, xlor va temirni kiritdi. Qolgan elementlar hujayrada kam miqdorda uchraganligi uchun ularni boshqasi bilan almashtirish mumkin. SHu sababli ularni ikkinchi darajali elementlar deb nomladi. L. Mesrobyan va E. Peunesk esa bu holatni mavjud va mavjud bo‘lmagan
8 elementlarga ajratishdi. Ular mavjud elementlar sifatida, hujayra o‘sib rivojlanishida o‘ta zarur, ya’ni ushbu elementlar bulmaganda hujayra o‘sishdan to‘xtaydigan elementlarni kiritishdi. Bir so‘z bilan aytganda barcha almashtirib bo‘lmaydigan elementlar – mavjud elementlar sirasiga kiritildi. Ushbu elementlar bakteriya ozuqalanishida faol ishtirok etadi. Ularning bergan ma’lumotlariga ko‘ra bakteriya hujayrasining rivojlanish uchun o‘ta zarur bo‘lgan hodisa – bir element boshqasining zararli ta’sirini neytralizatsiyalashidir(mo‘tadillashtirishi). Masalan: magniy, og‘ir metallarning toksin ta’sirini neytrallaydi. Ma’lumki, nikelning ma’lum bir miqdori, ozuqada magniy miqdori ham bo‘lganda Acrobactera larning o‘sishini to‘xtatadi, magniy miqdori oshishi bilan esa nikelning zararli ta’siri yo‘qoladi. E.M.Guberov esa ko‘pgana bakteriyalarning o‘sishi uchun zarur bo‘lgan mineral mosdalarni natriy, kaliy, kalsiy va magniy fosfatlar xloridlar va sulfatlar holida bo‘lishi zarur deb hisoblaydi. Ushbu mosdalarning miqdori oddiy analitik usullarda hisoblanadi. Biroq, ba’zi bir bakteriyalar uchun kremniy, temir, rux, mis o‘ta zarurdir, ammo juda kam miqdorda talab etiladi. Ilmiy manbalardan ma’lumki, bakteriyalar va boshqa xil organizmlar mosdalar almashinish jarayonida ushbu mosdalar muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan, Abelson va Aldous hamda Krigier lar tomanidan isbotlanganki, (1967) Bacillus thuringiensis kulturalarining o‘sishi uchun juda kam miqdorda rux, mis va magniy tezlashtiruvchi ta’sir ko‘rsatadi
muhitida o‘stirilganda har xil koloniyalar hosil qiladi. Hosil qilgan koloniyalari silliq, g‘adir-budir, qirralari har xil, yaltiroq, kulrang, oqish va boshqa ranglarda bo‘lishi mumkin. Kulturalar och qizg‘ish va jigar rangda bo‘yaladi yoki och binafsha rang pigmentlar hosil qilmaydi (Ayrim shtammlari pigment hosil qilishi mumkin). Glyukoza, tregaloza, fruktoza va glitserinni achitib, kislota hosil qiladi.Arabinoza, ksiloza, galaktoza, laktoza, mannit, dulsit va inulinni achitmaydi. Bir qancha shtammlari xitinni gidrolizlaydi. Pektin, melibioza, fruktozani
9 gidrolizlamaydi. rN ko‘rsatkichi 5-7 bo‘lgan ozuqa muhitida yaxshi o‘sadi. O‘rtacha o‘sish temperaturasi 29-30 0 S.
Ilmiy manbalardan ma’lumki, bakteriyalar va boshqa xil organizmlar moddalar almashinish jarayonida ushbu moddalar muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan, Abelson va Aldous hamda Krigier lar tomanidan isbotlanganki, (1967) Bacillus thuringiensis kulturalarining o‘sishi uchun juda kam miqdorda rux, mis va magniy tezlashtiruvchi ta’sir ko‘rsatadi
ozuq muhitida o‘stirilganda har xil koloniyalar hosil qiladi. Hosil qilgan koloniyalari silliq, g‘adir-budir, qirralari har xil, yaltiroq, kulrang, oqish va boshqa ranglarda bo‘lishi mumkin. Kulturalar och qizg‘ish va jigar rangda bo‘yaladi yoki och binafsha rang pigmentlar hosil qilmaydi (Ayrim shtammlari pigment hosil qilishi mumkin).
10
|