1. «Soliqlar va soliqqa tortish» fani ga kirish. Reja
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va obyektiv zarurligi. 1.3. Soliq elementlari. 1.4. Soliqlarning funksiyalari va vazifalari.
- 1.7. Soliqlarni guruhlashning o‘ziga xos xususiyatlari. 1.8. Soliq tizimining huquqiy asoslari hamda soliq to‘lovchilarning huquq va majburiyatlari.
- 1.1. «Soliqlar va soliqqa tortish» fanini o‘qitishning zaruriyati, predmeti, maqsaqi va vazifalari hamda o‘rganish usullari.
|
6 1. «SOLIQLAR VA SOLIQQA TORTISH» FANI GA KIRISH. Reja: 1.1. «Soliqlar va soliqqa tortish» fanini o‘qitishning zaruriyati, predmeti, maqsaqi va vazifalari hamda o‘rganish usullari. 1.2. Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va obyektiv zarurligi. 1.3. Soliq elementlari. 1.4. Soliqlarning funksiyalari va vazifalari. 1.5. Soliqqa tortish tamoyillari. 1.6. O‘zbekiston Respublikasi soliq tizimi va uning rivojlanish bosqichlari. 1.7. Soliqlarni guruhlashning o‘ziga xos xususiyatlari. 1.8. Soliq tizimining huquqiy asoslari hamda soliq to‘lovchilarning huquq va majburiyatlari. Tayanch so’z va iboralar: soliqlar, yig’imlar, boshqa majburiy to’lovlar, soliq to’lovchilar, soliq ob’e kti, soliq bazasi, soliq imtiyozlari, soliq stavkasi, soliq davri, soliq yuki, soliq elementlari, soliq tamoyillari, soliq funksiyalari , egri soliq, to’g’ri soliq, umumdavlat solig’i, mahalliy soliq, umumbelgilangan soliq turi, soddalashtirilgan soliq turi, yuridik shaxs, jismoniy shaxs, soliq huquqlari, soliq majburiyatlari, soliq strategiyasi, soliq taktikasi 1.1. «Soliqlar va soliqqa tortish» fanini o‘qitishning zaruriyati, predmeti, maqsaqi va vazifalari hamda o‘rganish usullari. Mamlakatimizda iqtisodiyotni yuksaltirish davrida soliqlar va ularga tenglashtirilgan majburiy to‘lovlar davlat xazinasining asosiy daromad manbasi hisoblanadi. Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar soliq to‘lovchi yuridik va jismoniy shaxslardan soliq qonunchiligiga ko‘ra belgilangan tartibda undiriladi. O‘zbekiston Respublikasi bosh qomusi -mamlakat Konstitutsiyasining 51 va 123-moddalarida ham fuqarolarning burch va majburiyatlaridan biri sifatida qonun bilan belgilangan soliqlar va mahalliy yig‘imlarni to‘lashning majburiyligi belgilab qo‘yilgan. Ushbu majburiyatlarni bajarish uchun esa har bir fuqaro soliqlar va soliqqa tortish munosabatlariga doir yetarli darajada bilim va ko‘nikmaga ega bo‘lishlari lozim bo‘ladi. Bu kursni o‘qitishning zarurligi bozor iqtisodiyoti munosabatlari ichida soliq munosabatlarining ahamiyati o‘sib borayotganligidan kelib chiqadi. «Soliqlar va soliqqa tortish» fani soliq voqeliklarini (harakatlarini) chuqur o‘rganish asosida zaruriy xulosalar chiqarib, ularni amaliyotga tadbiq etish yo‘llarini o‘rgatadi. «Soliqlar va soliqqa tortish» fanini o‘qitishdan maqsad talabalarda soliqlar va yig‘imlar to‘g‘risidagi tasavvurni hosil qilish, soliq to‘lovchilardan undiriladigan soliq hamda yig‘imlarning huquqiy asoslarini, soliq majburiyati, soliq nazorati, soliqqa oid huquqbuzarliklar va ularga nisbatan qo‘llaniladigan jazo choralari bo‘yicha bilimlarni shakllantirishdan iboratdir. Har qanday fan yoki kurs o‘zining predmetiga ega bo‘lishi kerak. «Soliq va soliqqa tortish» fanining predmeti soliq harakatini o‘rganishdir. Soliqqa tortishda soliq mexanizmi ishga solinadi. Uning harakatlanishi pul munosabatlari orqali sodir bo‘ladi. Bu pul munosabatlari soliq to‘lovchilar (yuridik va jismoniy shaxslar) bilan soliq undiruvchi (oluvchi) davlat o‘rtasida bo‘ladi. Fan oldiga qo‘yilgan asosiy vazifalar soliqlarning mohiyatini, ularning zarurligini, soliq elementlari va funksiyalarini, soliq siyosatini, soliqqa tortish va to‘lash tartiblarini, xorijiy mamalakatlar soliq tizimlarini, soliq tizimining na zariy jihatlarini o‘rgatish va amaliy ko‘nikmalarini shakllantirshdan iboratdir. « Soliqlar va soliqqa tortish » fanini o‘rganishdagi usullar umumiy va alohida usullarga bo‘linadi. Tabiat, jamiyat va tafakkurning rivojlanish qonunlarini tadqiq qilishning ilmiy uslubi dialektik uslubdir. Shuning uchun ham ushbu ilmiy uslub barcha fanlarning, shu jumladan « Soliqlar va soliqqa tortish » fanining nazariy va uslubiy asosini tashkil etadi. Dialektika iqtisodiy jarayonlarning o‘zaro bog‘liqligi, harakat va rivojlanishida tadqiq qilishni talab etadi. Dialektik uslub shuni tadqiq etadiki, rivojlanish quyidan yuqoriga qarab sodir bo‘ladi, bilish esa oddiydan 7 murakkabga tomon rivoj topib boradi. Shuning uchun ushbu uslub tadqiq etishning induktsiya va deduktsiya usullarini o‘z ichiga oladi. Xususiy, yakka fakt olinib, uning asosida umumiy qoida hosil qilinadigan bo‘lsa – induktsiya usuli vujudga keladi. Barcha xususiy hollarni o‘z ichiga olgan umumiy qoida hosil qilinsa – deduktsiya usuli yuzaga keladi. Hamma iqtisodiy fanlar kabi « Soliqlar va soliqqa tortish » fanining ham o‘ziga xos ilmiy tadqiq etish usullari mavjud, ya’ni ilmiy tadqiq etish usullari biri bu ilmiy abstraktsiya usulidir. Ilmiy abstraktsiya usulining mohiyati bu tahlil paytida ob’ektning faqat bir tomoniga, tadqiq etilayotgan jarayonning asosiy mohiyatiga e’tibor qaratilib, halal berishi mumkin bo‘lgan ikkinchi darajali elementlarning ta’siri e’tibordan chetda qoldiriladi. Tabiat va jamiyatdagi voqea hodisalar singari iqtisodiy jarayonlarning ham tarkibiy bo‘limlarini tadqiq etmay turib, ya’ni tahlil qilmay turib, ularni ilmiy jihatidan o‘rganib bo‘lmaydi. « Soliqlar va soliqqa tortish » fani shuningdek, o‘z predmetini o‘rganishda tahlil va si ntez usulidan ham foydalanadi. «Tahlil» iborasi grekcha «analiz» so‘zidan olingan bo‘lib, bu qismlarga bo‘lish yoki ajratish, tahlil qilish kabi ma’nolarni bildiradi, ya’ni tahlil murakkab hodisa va predmetlarni tarkibiy bo‘laklarga bo‘lish, ajratish asosida ko‘rsatkichlarni taqqoslash va tadqiq etish demakdir. Tahlil usuli bo‘lib, bu usul vositasida voqea hodisalar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklar tadqiq etiladi. Sintez usuli tadqiq etilgan bo‘limlardan olingan xulosa va natijalarni butun bir yaxlit jarayon deb hisoblab, umumiy xulosa chiqarishdan iborat. Yuridik va jismoniy shaxslardan undiriladigan soliq turlarini hisoblash va davlat budjetiga o‘tkazish tartibining amaliy masalalari mazkur usul bilan tadqiq etiladi. To‘liq tasavvur paydo bo‘lishi uchun p redmetning ayrim tarkibiy elementlarining bog‘liqligini va mavjud muammolarni aniqlab olish, umumlashtirish, ya’ni sintez qilish lozim. Tahlilsiz sintez ham bo‘lmaydi. Statistik guruhlash usuli - bu ma’lumotlarni ma’lum belgilariga ko‘ra guruhlarga ajratis h statistik tadqiq etishning muhim usuli hisoblanadi. Statistik usul deb atalishiga sabab shundaki, bunda ko‘rsatkichlar bir qancha statistik ma’lumotlarni guruhlarga bo‘lish asosida o‘rganiladi. Statistik guruhlash usuli orqali iqtisodiy ko‘rsatkichlar bi r hil bo‘lgan guruhlarga ajratiladi va ayrim ko‘rsatkichlar o‘rtasida bir -biriga bog‘liqlik borligini hamda tadqiq etilayotgan voqea hodislarning eng zaruri, muhimi aniqlanadi. Shuningdek, « Soliqlar va soliqqa tortish » fanini o‘rganishda quyidagi usullarda n foydalanish mumkin: foiz chiqarish, taqqoslash, koeffitsent, zanjirli bog‘lanish, korrelyatsiya, matematik usullarni qo‘llash, statistik, grafik, soliqlarni davrlar bo‘yicha taqqoslash, soliq tushumlarini jadvallar orqali ifodalash, o‘zgarishlarni aniqla sh, ularga nazariy jihatdan baho berish, soliqlarni boshqa iqtisodiy kategoriyalarga ta’sirini grafik usulda tasvirlash va boshqalar. Yuqorida aytib o‘tilgan usullardan foydalanib yuridik va jismoniy shaxslarning faoliyatini tahlil qilish iqtisodiyotdagi yangi imkoniyatlarni topishda yordam beradi, soliqqa tortish samaradorligini yanada oshiradi. Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|