1 Suyiqliqlardinı sanaatta qollaniliwi

3 R=const bolǵanda gaz apparatlarınıń sikli

Gaz turbinasi P=const bolǵanda ıssılıq keltiriw boyınsha isleydi.

Bunda tómendegi parametrler anıq: P, = l bar, t 1=40°C, t4=400°C, taǵı
basımdı asırıw dárejesi A. =8; Jumısshı jism—havo. Xarakterli noqatlar daǵı
parametrler, keltirilgen hám alıp ketilgan ıssılıq, cikl orınlanıwı daǵı jumıs hám
termik FIKni anıqlań. Íssılıq sigMmini o 'zgarmas dep esaplań.


Gaz turbina apparatı R=const sikli boyınsha isleydi. Tómendegi
parametrler berilgen: t, =30 () C, t4=400" C, X=P2/ P ]=4. Jumısshı dene —havo.Sol siklning termik FIKni anıqlań.

P=const bolǵanda janar maynı janıwına iye boMgan siklning sızılma
suwreti 37-suwretde kórsetilgen.
Kompressor (4) de qısılǵan hawa forsunka (7) arqalı hám janar may nasos
(5) den forsunka (6 ) arqalı janıw kamerası (1) ga kelip túsedi. Bul
jerde janıw procesi ámelge asadı hám janıw ónimleri soploga
túsip, bul jerde jumısshı dene atmosfera basımına jaqın bolǵan basımǵa shekem
kengayadi. Keyininen soplodan gaz turbinasi (3) dıń jumısshı páriklerine
kelip urılıp, atmosferaǵa shıǵarıp ketedi. Sonday siklning P-v, T-S
diagramması 38- hám 39 -súwretlerde kórsetilgen. Jumısshı dene P,, v p T,
parametrler menen adiabatik túrde 1-2 ge alıp shıǵıldı. Keyininen jumısshı
denege ıssılıq keltirildi, bul izobara sızıǵı 2-3 arqalı ámelge asırıldı.
Keyininen jumısshı dene turbinada adiabatik kengayadi (3-4 sızıǵı ), keyin
jumısshı dene awalgi baslanǵısh jaǵdayına qaytadı.
4 Ishki janiw dvigatelleri
Ishki janıw dvigateli - janılg'ining ximiyalıq energiyasın mexanik jumısqa aylantırıp beretuǵın porshenli ıssılıq dvigateli. Gaz menen isleytuǵın birinshi yarokli Ishki janıw dvigatelin fransuz mexanigi E. Lenuar (1860 ) joybarlaǵan ; 1876 jılda nemis jańa ashılıwshısı N. Otto talay jetilisken 4 taktli Ishki janıw dvigateli jasaǵan. Rossiyada 1880-jıllarda O. S. Kostovich benzin menen isleytuǵın karbyuratorli dvigatel yasadi. R. Dizel 1897 jılda janılg'ini qısılǵan hawa alan-galatadigan Ishki janıw dvigateli (dizel) nn usınıs etdi. AKD1 de Ishki janıw dvigateli ornatılǵan birinshi traktor 1901 jılda islep shıǵıldı ; ájaǵa úke O. hám Ol. Raitlar Ishki janıw dvigateli o'rna-tilgen dáslepki samolyottı soǵıwdı ; bunday samolyotlar 1903 jılda ucha basladı. Sol jılı orıs injinerleri Ishki janıw dvigatelin " vandal" kemasiga ornatıwıb, birinshi teploxodni jaratıwdı. 1924 jılda Rossiyada Ya. M. Gakkel joybarı boyınsha birinshi teplovoz qurıldı. 1957 jılda rotorporshenli vankel dvigateli jaratıldı. Házirgi waqıtta Ishki janıw dvigateli avtomobiller, awıl xojalıǵı hám jol qurılısı má-shinalarida, ózi júretuǵın áskeriy texnikada, mototsikllar hám b. de keń isletilip atır. Janılg'i túrine qaray, Ishki janıw dvigateli suyıq hám gazmison janılg'ida isleytuǵın, cilindrning jańa yonuvchi qospa menen tolıw usılına kóre, 4 taktli hám 2 taktli, janılg'i hám hawadan yonuvchi qospa tayarlaw usılına karab, qospa cilindrdan sırtda hám cilindr ishinde tayarlanatuǵın xillarga bulinadi.Yonuvchi qospa cilindrdan sırtda, yaǵnıy karbyuratorda tayarlanatuǵın Ishki janıw dvigateli karbyuratorli dvigatel, cilindr ishinde tayarlanadigani dizel dep ataladı. Karbyuratorli Ishki janıw dvigatelinde jumıs qospası sham (svecha) elektrodları arasında payda bolatuǵın elektr ushqını menen, dizellarda bolsa cilindrda siqib qızdırılǵan hawaǵa janılg'i búrkiw jolı menen ót aldıriladi. Ishki janıw dvigateli 1, 2, 4, 6 hám h. k. cilindrli boladı. Bir cilindrli, 4 taktli, karbyuratori Ishki janıw dvigateli tómendegishe isleydi (súwret): kirititish taktida (A) hawa tazalaǵısh / arqalı hawa ótip, karbyurator 2 de ol janılg'iga aralasadı hám yonuvchi qospa payda etedi; bul qospa kirgiziw qaqpaqı 3 arqalı cilindr 6 ǵa kiredi, qısıw takti (£) de yonuvchi qospa 0, 8—2 Mpa ge shekem siqiladi, 200—400 ge shekem qıziydi. Porshen 10 joqarı shet noqat (yu. ch. n.) ga 20—40° (tirsekli valning aylanıw múyeshi) yetmasdan qospa sham 4 ten ot aladı. Porshen yu. ch. n.ga yetgach, qospa tegis yona baslaydı. Gazlar basımı 3—6 Mpa ga, temperaturası bolsa 2200° ge shekem jetedi. Keńeyiw (jumıs) takdi (v) de porshen gaz basımı tásirinde tómenge háreketlenip, shatun 7 jardeminde tirsekli val 8 ni aylantıradı. Gaz basımı 0, 3—0, 4 MPa, temperaturası bolsa 900—1200° ge shekem pasayadi. Shıǵarıw takti (G) de shıǵarıw qaqpaqı 5 porshen tómengi shet noqat (p. ch. n.) ga 30—60° yetmasdan ashıla baslap, yu. ch. n. den 10—28° ótkennen keyin jabıladı.