1. Tibbiyotda ishchi o'rinlarini avtomatlashtirish Axborot tеxnologiyalar
Tibbiy ma’lumotlarni aks ettirishga misollar
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tibbiy ma’lumotlarni aks ettirishga misollar:
butun sonlar: bir qancha diskret sonlar(qon tarkibidagi leykotsitlar soni) haqiyqiy sonlar: o‟zgaruvchilar (qon harorati va bosimi bo‟lishi mumkin) kod:bir qancha o‟zgaruvchilarni shartli ko‟rsatish( kasallik) simvollar: so‟zlashuv tili (kasallik tarixi matni yoki monitoring jarayonlari Hujjatlari) Kompyuterdagi ma‟lumotlarni Hujjatlashtirish bilan bog‟liq muammolardan biri turli tipdagi ma‟lumotlarning korrektligidir. Bu esa detalizatsiyalash darajasiga bog‟liq bo‟ladi. Masalan, tana vazni 89,12 kg bo‟lsa, uni 89,1 kg deb ifodalanishi. Bunda ma‟lumotlarni qayta ishlash lozim bo‟ladi. Ma‟lumotlarni qayta ishlash bu – foydalanuvchilarga tushunarli bo‟lishi uchun berilganlarni o‟zgartirish va taхlil qilish jarayoni tushuniladi. Berilganlarni qayta ishlash jarayoni quyidagilarni o‟z ichiga oladi: berilganlarni to‟plash-yechim qbo‟l qilish uchun ularning to‟liqligini ta‟minlash maqsadida yig‟ish berilganlarni formallashtirish – turli manbalardan olingan ma‟lumotlarni bir xil shaklga keltirish va qisqa shaklda ifodalash. berilganlarni filtrlash- yechim qabo‟l qilishda zarur bo‟lmagan ma‟lumotlarni qisqartirish berilganlarni tartiblash- aniqlangan alomatlar bo‟yicha berilganlarni tartiblash berilganlarni guruхlash- aniqlangan alomat bo‟yicha berilganlardan qulay foydalanish uchun bir xil tipdagilarni birlashtirish berilganlarni arxivlash – ma‟lumotlarni qulay va yengil shaklda,ekonom rejimda saqlashni tashkillashtirish berilganlarni хimoyalash – berilganlarni ishlatish va modifikatsiyalashda ularning zararlanishining oldini olishga qaratilgan o‟lchovlar kompleksi. berilganlarni transportirovkalsh- information jarayonlarda ma‟lumotlarni uzatish va qabo‟l qilish berilganlarni almashtirish- berilganlarni bir xil shaklga o‟tkazish,tarjima qilish Tibbiy berilganlarni qayta ishlovchi tibbiy axborot tizimlari. Tibbiy berilganlarni kompyuterda qayta ishlash uchun хisoblash tizimlari tarkibiga kiruvchi apparat va dasturiy ta‟minot kerak bo‟ladi. Axborotlarni qayta ishlash jarayonida foydalanuvchilar va kompyuter operatsion tizimlari quyidagicha farqlanadi: foydalanuvchilar kiritilgan ma‟lumotlar foydalanuvchi interfeysi berilganlarni qayta ishlovchi dasturiy ta‟minot berilganlarni aks ettirish Tibbiy Hujjatlashtirish- bemorlarga tibbiy xizmat ko‟rsatish jarayonida kelib chiquvchi aniqlangan faktlar asosida (davlat organlari tomonidan tasdiqlangan) ma‟lum bir shakldagi Hujjatlar tizimi. Tibbiy berilganlarning ko‟p qismi turli Hujjatlarda belgilangan( masalan, kasallik tarixi, labarotoriya tadqiqoti natijalari va ularning taхlili, retseptlar, tibbiy muassasa faoliyati haqidagi хisobot va b. tibbiy jurnallar) Tibbiy Hujjat tasnifini quyidagi sxema orqali ko‟rish mumkin: 1-chizma Tibbiyotda kompyuter texnologiyalari 1 : 2-chizma Agar kasalligingiz haqida barcha ma‟lumotlar kompyuterga kiritilgach, kasalligingiz haqida tashhis qo‟yiladi va chop etish qurilmasi yordamida dorilar uchun retsept chop qilib beriladi. Retsepni olib, boshqa kompyuter yordamida ushbu dorilarni eng yaqin bo‟lgan qaysi aptekadan topish mumkinligi haqidagi axborotga ega bo‟lish mumkin 3-rasm Shifoxonalarda registraturada kasallik varaqasi shifokorlar qabo‟liga kirish va hakazo. Uchinchidan, shifokor yozib bergan dorilarni dorixonalardan izlash kerak bo'ladi. Kompyuterlarning shifoхonalarda va poliklinikalarda paydo bo'lishi ko'p narsalarni. iumladan. yuqoridagi muammolarni хam tubdan о zgartirib yuboradi. Endi siz tug'ridan-tug'ri shifokor хuzuriga yo‟l olasiz. Uning ish stolida odatdagi meditsina ish qurollaridan tashqari kompyuter хam joy olgan: uning xotirasida barcha bemorlarning kasallik tarixi yozib qo'yilgan. 1 Biomedical Informatics: Computer Applications in Health Care and Biomedicine 2014. 4 th edition. 675-694 саҳифалар. 4-rasm Kompyuter meditsinada boshqa ishlarga ham qodir. Masalan, tomograf - ya'ni siljib harakatlanadigan rentgen apparati insonning ixtiyoriy organi hagida to'liq ma'lumot olishi, ulardagi mikroskopik defektlar, chet jinslar (masalan, buyrakdagi tosh) haqida ma'lumot berishi mumkin. Tomograf uzatqan axborotni tezda qayta ishlash va ekranda Ico'rsatish uchun albatta u kompyuter bilan boq'lanqan bo'lishi shart. 5-rasm Fan-texnika taraqqiyoti tibbiyotning barcha tarmoqlariga jiddiy ta sir ко' rsatadi. Davolash tashhis sifat jiхatdan o'zgardi, kasalliklaroldini olisnning ко' pgina yangi uslublari yaratildi, dori- darmonlar biologik jiхatdan faol moddalar xili kengaydi, organizmni kuzatish va хayotni ta'minlashning yangi avtomatik хamaa о zini- o'zi tartibga soladigan tizimlari yuzaga keldi 6-rasm Ichki organlarni ко' chirib o' tkazish, ularni protezlash imkoniyati tug' ildi. Mikroelektronika, kompyuter bilan jixozlangan zamonaviy apparatlar bilan foydalanish inson organizmida го' у beradigan fiziologiya va potologiya jarayonlariga chuqur kirib borish imkonini beradi 7-rasm Ilmiy-texnikaviy va ijtimoiy-ekologik siyosat mushtarakligini ta'minlash, nafaqat ma'naviy kamol topgan insonni shakllantirish imkonini beradi, balki uning ijtimoiy taraqqiyotining хozirgi suratlarda mos ravishda jismoniy takomillashuvi uchun shart-sharoitlar хam yaratadi. Demak, tibbiy ma‟lumotlar sifatida bir qancha bemorlarni kuzatish natijasida olingan bemor harorati, uning qon bosimi va qondagi eritrotsitlar miqdori va boshqa ma‟lumotlarni olishimiz mumkin. Albatta bu ma‟lumotlar bilan kompyuterda ishlash uchun ularning chegaralarini kompyuter tiliga o‟tkazish kerak. Yani tibbiy ma‟lumotlarning modelini tuzishda uning chegaralarini berishimiz lozim bo‟ladi. Shunday qilib,tibbiy ma‟lumotlar quyidagi 4 ta element orqali shakllanadi 2 : 1. Bemorning shikoyatlari orqali 2. Tibbiy kuzatish parametrlari orqali(Mn: jigarning o‟lchami,yurak o‟lchami,rentgen natijalari va х) 3. So‟rov parametrlarining qiymatlari orqali( Mn: og‟irligi, harorati, ishga layoqati) 4. Tibbiy kuzatish vaqti (Mn: soat 2:30, 14.05.2016) 8-rasm Ammo hozircha inson hayot faoliyatining ijtimoiy va biologic tomorilari o' rtasida ziddiyatli vazifasida olib boruvchi qarama-qarshiliklar bor. Ular shundan iboratki silasini aytganda yuksak insoniy imkoniyatga odamlar faravonligiga xizmat qilishga qodir bo' Igan texnika va texnologiya vazifasini bajarishi jarayonida tabiiy muхit va inson salomatligiga nomaqul ta'sir ко'rsatadi. 2 Biomedical Informatics, 3 rd edition, 46-79 pages. 9-rasm 10-rasm Kompyuterlarning shifoхonalarda va poliklinikalarda paydo bo'lishi ko'p narsalarni, jumladan, yuqoridagi muammolarni хam tubdan o'zgartirib yuboradi. Endi siz tug'ridan-tug'ri shifokor хuzuriga yul olasiz. Uning ish stolida odatdagi meditsina ish qurollaridan tashqari kompyuter хam joy olgan: uning xotirasida barcha bemorlarning kasallik tarixi yozib qo'yilgan. Agar siz oldin хam murojaat etgan bo'lsangiz, sizniki хam bo'ladi.Birinchi bor murojaat etayotgan bo'lsangiz siz хaqingizdagi barcha axborotni shu erning o'zida shifokor kompyuterga kiritib qo'yadi. Kasalligingiz haqidagi barcha ma'lumotlar kompyuterga kiritilgach, sizning kasalligingiz haqida tashhis qo'yiladi va chop etish qurilmasi yordamida dorilar uchun retsept chop etib beriladi. Retseptni olib, boshqa kompyuter yordamida ushbu dorilarni eng yaqin bo'lgan qaysi aptekalardan topish mumkinligi haqida axborot olishingiz mumkin. Kompyuter meditsinada boshqa ishlarga ham qodir. Masalan, tomograf - ya'ni siljib Harakatlanadigan rentgen apparati insonning ixtiyoriy organi haqida to'liq ma'lumot olishi, ulardagi mikroskopik defektlar, chet jinslar (masalan, buyrakdagi tosh) haqida ma'lumot berishi mumkin. Tomograf uzatgan axborotni tezda qayta ishlash va ekranda ko'rsatish uchun albatta u kompyuter bilan bog'langan bo'lishi shart. 3 Axborot bu – - Turli ob‟ektlarning o„zaro ishlashida ro„y beruvchi aks etish jarayonining aktiv xarakatlarni ta‟minlash uchun yaroqli natijalari - Aks etilgan xilma xillik. - Dalil, voqea, xodisa, predmet, jarayon kabi ob‟ektlar haqidagi bilim xamda tushunchalar yoki buyruqlar - Taqdim etilishidan qatiy nazar shaxs, predmet, dalil, voqea, xodisa va jarayonlar haqidagi ma‟lumotlar., - Ma‟lum xos matnda aniq ma‟noga ega tushunchalarni ichiga olgan dalil, voqea, xodisa, predmet, jarayon, taqdimot kabi ob‟ektlar haqidagi bilimlar majmui, - Qiziqish uyg„otishi mumkin bo„lgan va saqlanishi va qayta ishlanishi lozim bo„lgan jami dalil va ma‟lumotlar. - Axborot turlari Matn. Matn – bu ma‟lumotlarni ifodalash shaklibo„lib, u mazmunan yagona, yaxlit va tanlangan tilning belgilari ketma-ketligidan iborat. Matn Hujjat asosidir Tasvir. Tasvir – bu biror voqea, xodisa yoki jarayonlarni o„zida ifodalagan rasm bo„laklari va ranglardan iborat ma‟lumotdir. Foto, manzara, matematik funksiyalar grafigi va shunga o„xshash ma‟lumotlar хisoblanadi Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|