1 varyant Radioaktiv elementlar

 

---

10 variant 
1Eritmalarning kimyoviy
yoki solvat nazariyasi 1887 yilda D.I. Mendeleyev, haqiqiy yechimda nafaqat alohida komponentlar, balki 
ularning o'zaro ta'siri mahsulotlari ham mavjudligini aniqladi. Sulfat kislota va etil spirtining suvdagi eritmalarini tadqiq qilish D.I. Mendeleyev 
nazariyaning asosini tashkil etgan bo'lib, uning mohiyati shundaki, erigan moddaning zarralari va erituvchi molekulalari o'rtasida o'zaro ta'sirlar sodir 
bo'ladi, buning natijasida o'zgaruvchan tarkibdagi beqaror birikmalar hosil bo'ladi, agar erituvchi suv bo'lsa, solvatlar yoki gidratlar deb ataladi. 
Solvatlarning hosil bo'lishida asosiy rolni mo'rt molekulalararo kuchlar, xususan, vodorod bog'lanishi o'ynaydi.
Eruvchanlik
— moddaning biror 
boshqa modda bilan 2 va undan ortiq komponentdan iborat termodinamik barqaror bir jinsli sistema hosil qilishi. Gazlarning suyuqliklar bilan, 
suyuqliklarning suyuqliklar bilan taʼsirlanishi natijasida shunday sistema hosil boʻladi. Moddaning eruvchanligi oʻsha moddaning ayni sharoitda 
hosil qilgan toʻyingan eritmasining konsentratsiyasi bilan oʻlchanadi. Turli moddalarning maʼlum erituvchilarda eruvchanligi tashqi sharoitga, 
asosan, temperatura va bosimga bogʻliq. Koʻpchilik suyukdik va qattiq moddalarning eruvchanligi temperatura ortishi bilan, gazlarning eruvchanligi 
esa bosim ortishi bilan ortadi. Gazlarning suyuqliklarda eruvchanligi Genri qonuniga boʻysunadi. Suyuqliklar bir-birida istalgan nisbatda (mas, suv 
bilan spirt), bir-birida maʼlum chegaragacha erishi (mas, suv bilan fenol) yoki bir-birida erimasligi mumkin (mas, suv bilan simob). Moddalarning 
eruvchanligi tashqi sharoit oʻzgarganda Le Shatelye — Braun prinsipi, yaʼni kimyoviy muvozanatning siljish prinsipiga muvofiq oʻzgaradi.
Suyuq 
eritmalar.
Suyuq eritmalar odatdagi suyuqliklarga o‘xshash o‘ziga xos strukturaga ega. Suyultirilgan eritmalarning xossalari erituvchinikiga o‘xshab 
ketsa, konsentrlangan eritmalarning xossalari erigan moddaga o‘xshab ketishi aniqlangan. Suyuq moddalarning suvda eruvchanligi turlicha. Ba‘zi 
suyuqliklar masalan: spirt, glitsirin suvda cheksiz eriydi. Ba‘zilari esa ma‘lum miqdorda eriydi. Masalan - fenol sovuq suvda oz eriydi. Harorat 
ko‘tarilganda uning eruvchanligi ortadi. 66,45 
o
С
dan yuqori haroratda esa uning eruvchanligi cheksiz bo‘ladi. Bu haroratni kritik erish harorati 
deyiladi. Qattiq va suyuq moddalarning eruvchanligiga bosim ta‘sir etmaydi, chunki ularning hajmi bosim ta‘sirida deyarli o‘zgarmaydi. Suyuq 
eritmalar va qutbli molekulalarning ahamiyati.