1. xorijiy yevropa mintaqasi xo’jalik kompleksining tarmoqlar strukturasida asosiy roldagi tarmoq komplekslari

18. MARKAZIY OSIYO DAVLATLARINING TABIIY BOYLIKLARI VA UNGA KO’RA JAHONDA TUTGAN O’RNI VA SALOHIYATI.

Markaziy Osiyo tabiiy xilma-xillikka ega mintaqa boʻlib, oʻzining geografik joylashuvi tufayli tarixan muhim rol oʻynagan. Quyida Markaziy Osiyodagi baʼzi tabiiy xususiyatlar va ularning mintaqaning geosiyosiy ahamiyatiga taʼsiri haqida maʼlumotlar keltirilgan:

Tog'li hududlar:
Pomir va Tyan-Shan tog'lari: Markaziy Osiyoning janubi-sharqida joylashgan Pomir va Tyan-Shan tog'lari mintaqaning muhim tog'li hududini tashkil qiladi. Ushbu tog'lar mintaqaning aksariyat mamlakatlarida suv resurslarining boshlang'ich nuqtalarini o'z ichiga oladi.
Suv resurslari:
Seyhun va Jayhun daryolari: Markaziy Osiyoning yirik daryolari Seyhun (Amudaryo) va Jayhun (Sirdaryo) Pomir va Tyan-Shan togʻlaridan boshlanadi va mintaqadagi suv resurslarining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu daryolar qishloq xoʻjaligi yerlarini sugʻorish va energiya ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga ega.
Orol dengizi: Seyhun va Jayhun daryolari Orol dengiziga quyiladi. Biroq Orol dengizining qurishi mintaqadagi suv xo‘jaligida jiddiy muammolarni keltirib chiqardi.
Dasht va cho'llar:
Qoraqum va Qizilqum choʻllari: Oʻrta Osiyoning katta qismi dasht va choʻllar bilan qoplangan. Qoraqum va Qizilqum choʻllari mintaqaning sharqiy va gʻarbiy qismida joylashgan boʻlib, ularda tabiiy boyliklar hamda yirik dehqonchilik maydonlari mavjud.
Biologik xilma-xillik:
Tabiiy hayot: Markaziy Osiyo biologik xilma-xillikka boy mintaqadir. Tog'li hududlarda, dasht va cho'llarda turli xil ekotizimlar mavjud. Biroq, bu ekotizimlar inson faoliyati va iqlim o'zgarishi kabi tahdidlar ostida.
Geosiyosiy ahamiyati:
Tarixiy va madaniy aloqalar: Markaziy Osiyoning geografik joylashuvi tarixan uni turli madaniyatlar chorrahasiga aylantirgan. Bu hudud tarixiy Ipak yoʻlining bir qismi boʻlib, turli imperiyalar oʻrtasida strategik ahamiyatga ega edi.
Energiya resurslari: Markaziy Osiyo, ayniqsa Qozogʻiston va Turkmaniston kabi mamlakatlarda boy energiya resurslari tufayli geosiyosiy ahamiyatga ega. Bu davlatlar tabiiy gaz va neft zahiralari bilan jahon energetika bozorida nufuzli o‘ringa ega.
Markaziy Osiyoning tabiiy go'zalliklari va tabiiy resurslari mintaqaning iqtisodiy va geosiyosiy ahamiyatiga ta'sir ko'rsatdi. Biroq, suv resurslarini boshqarish, biologik xilma-xillikni muhofaza qilish va iqlim o'zgarishi kabi masalalarda duch kelgan qiyinchiliklar mintaqaning barqarorlik nuqtai nazaridan muhim muammolarga duch kelishiga sabab bo'lmoqda.